آنچه والدین باید درباره مهد کودک بدانند/ ترس رفتن به مدرسه چگونه شکسته می شود؟

به گزارش راه مردم، نزدیک مهر که می شود، بوی عید می آید. بوی تازگی کیف و کفش هایی که از تمیزی و نوی برق می زنند. این همه رنگ که در رنگین کمان مداد رنگی هاست. آن همه انرژی و جوش و خروش که در رنگ و لعاب خط کش و پاک کن و مداد تراش و جا مدادی های نو خودنمایی و دلربایی می کند، این همه تکاپو برای ثبت نام و خرید روپوش ... و شروع دوباره یک سال جدید ..

نمی دانم این وجه شباهت تازگی است که این روزها روح را می نوازد یا ذهن شاعرانه من است  که پاییز را به بهار پیوند می دهد. هر چه که هست، انگار که این واپسین روزهای تابستانی چونان روزهای پایانی اسفند پر هیجان و پر جاذبه است. هر سال این موقع ها که می شود، این فصل که از راه می رسد، کودک درونم شاد و لبریز می شود و حس پرواز می گیرم و مثل بچه های دبستانی هیجان دارم. انگار که خانه تکانی نوروز باشد یا خرید شب عید.

 

خوب که فکر می کنم، می بینم انگار پر بیراه هم نیست. چه تفاوت دارد سال خورشیدی باشد یا سال تحصیلی؟ چه تفاوت دارد آغاز بهار است یا شروع پاییز ؟ وقتی پژواک هیاهوی شاد و سرشار از زندگی کودکان در فضا می پیچد، کلیشه نخ نما و کهنه روزهای غم انگیز پاییزی رنگ می بازد و چه کودک باشی و چه بزرگسال، چه در آستانه پاییز چه در آستانه بهار، این همه شوق و ذوق که در چشمان کودکان برق می زند، کودکانی که با وسایل نو و تازه خود زندگی می کنند، روحت را سرشار می کند.

 

در اینجا سَر آن دارم که از این نوستالژی دوست داشتنی، گریزی بزنم به سالها پیش که قرار بود به کلاس اول بروم و با خود خاطرات را مرور می کنم. از روزهای کودکی ام چه چیزهایی عوض شده است؟ شوق و ذوق که همان شوق و ذوق است . دنیای پر زرق و برق پیش رو نیز، چیزی شبیه به آنچه که در این روزها به چشم می خورد؛ اما آن روزها رشته این جذابیت، در یک نقطه و در یک لحظه حساس گسسته می شد و در دوراهی تحمیلی انتخاب بین مادر و مدرسه بود که تسبیح اشک بر گونه ها جاری می گشت. دنیای ناشناخته پیش رو – هرچند کنجکاوی بر انگیز و جذاب - بر ترس از محیط و اندوه جدایی چند ساعته از مادر در روزهای ابتدایی نمی ارزید.

اما سوال این است: کلاس اولی های امروز چگونه وارد مدرسه می شوند؟ با ترس یا با کنجکاوی؟ از این رو برای گرفتن پاسخ پرسش هایم، نزد خانم دکتر فرخنده مفیدی استاد دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی رفتم. برآیند این گفت و گو را در ادامه می خوانید:

 

 امروزه طیف وسیعی از کودکان ، پیش از ورود به دبستان ، دنیای مهد کودک را تجربه می کنند. چه تفاوتی در روزهای نخستین ورود به مدرسه میان کودکان به مهد رفته با آنها که تنها با محیط های خانگی مأنوس بوده اند، وجود دارد؟
تمامی یافته های تحقیقی پژوهشگران نشان از آن دارد که این دو گروه، اختلاف فاحشی دارند. ترس از محیط و ترس از افراد بیگانه در بچه هایی که به مهد کودک نرفته اند و همواره مورد تایید خانواده و مانوس با محیط های خانگی بوده اند، مانع از برقراری ارتباط می شود؛ اما کودکانی که دوره های پیش از دبستان را تجربه کرده اند، رشد اجتماعی بهتری دارند. زودتر ارتباط می گیرند، سازگاری بیشتری با محیط دارند و مقررات را بهتر در ک می کنند و می پذیرند و گلیم خود را بهتر و سریعتر از آب بیرون می کشند.
بنابراین از نظر شما رفتن به مهد کودک یک ضرورت است ؛ نه بخشی از جبر اجتماعی زمانه که  در پی شاغل بودن مادران بر خانواده ها تحمیل شده است.

نخستین بار این مراکز برای محرومیت زدایی از کودکان و ایجاد شادی و سر زندگی در آن ها و رشد بهتر اجتماعی شکل گرفته است. من تا کنون هیچ تحقیقی ندیده ام که کودکی از رفتن به مهد کودک متضرر شده باشد. سالهای پیش از مدرسه سال های سرنوشت سازی هستند که کودک زودتر و بهتر مفاهیم را می آموزد و دوام یادگیری در این بازه زمانی بیشتر است. کودک علاوه بر برخورداری از آموزش ها و مهر و محبت خانواده، نیازمند شرکت در گروه های اجتماعی است تا بتواند در ارتباط با کودکان دیگر و در جمع، در محک آزمایش قرار گیرد و از نظر سایر ابعاد رشد – از رشد جسمی گرفته تا بعد اجتماعی، شناختی و ذهنی - پرورش یابد و تقویت گردد. و در تعامل با کودکان و بزرگتر هایی - که ابتدا بیگانه هستند و بعد دوست می شوند- ابعاد شخصیتی اش شکل گیرد. کودکان مهد کودکی با مسائل آسان تر روبرو می شوند و با بحران ها بهتر کنار می آیند؛ چرا که چنین کودکانی در محیط های اجتماعی پیش از دبستان، افت و خیز ها را - به تنهایی و بی حمایت والدین – تجربه می کنند.

فکر می کنید کودک از چه سنی می بایست وارد محیط مهد کودک شود؟
توصیه ما از نظر تربیتی این است که کودک از 2/5 ، 3 سالگی به طور جدی به مهد برود. یعنی پس از آن که عواطف و آموزش های اولیه را از خانواده دریافت کرد ، در جمع و در بازی و در تعاون و همکاری با همسالان به رشد اجتماعی برسد. هرچه کودکـــان بتوانند از پدر و مادر آسان تر و زودتر دور و جدا شوند،  هم در کنار خانواده ؛ هم در کنار دیگران - زودتر احساس امنیت می کنند. در نتیجه اظطرابشان در  این سنین حساس و در بدو ورود به مدرسه کمتر  می شود و  دیگر گریز نمی شوند.
این که بعضی از بچه ها به مهد رفتن را دوست ندارند، می تواند به دلیل اشتباهات رفتاری و گفتاری والدین و اطرافیان باشد؟ مثلا من به مهد فرستادن را به عنوان یک امتیاز به کودکم می دهم و  به او می گویم: اگر اذیت کند، به مهد نمی فرستمش. او هم می کوشد که این امتیاز را از دست ندهد و بیشتر مشتاق رفتن به مهد می شود. 


شما رفتاری کاملا آگاهانه می کنید. ما همواره طالب این هستیم که خانواده ها احساس خوبی به مراکز پیش از دبستان داشته باشند و به گونه ای رفتار کنند که کودک هر دو محیط را شاد و سر زنده بپذیرد. من خانواده هایی را دیده ام که از کودک خود می پرسند: کسی تو مهد اذیتت نکرد؟ کسی نزدت؟ بلایی سرت نیومد؟ یعنی به کودک به شکل غیر مستقیم پیام می دهند که آنجا کسانی هستند که می زنند و اذیت می کنند. یا مادری را دیده ام که به کودکش می گوید: می فرستمت مهد از دستت راحت می شوم. این ها در شمار همان دسته رفتارهای اشتباه است.

درباره درک و آموزش مفاهیم درسی و تحصیلی چطور ؟ کودکانی که مادر شاغل دارند و به مهد می روند، در مقایســه با آنهایی که مادر تمام وقت با آنها کلنجار می رود و سر و کله می زند، کدام موفق تر هستند؟
من منکر نقش حساس و کلیدی خانواده در رشد و تربیت کودک نمی شوم. خانواده هایی هستند که آگاهی کامل از اصول تعلیم و تربیت دارند. مدام به کودک خود آموزش می دهند. او را به موزه و اردو و مسافرت  و پارک و غیره می برند. برای کودک کتاب می خوانند. به او شعر می آموزند. با همسایه و فامیل و دوست و آشنا رفت و آمد دارند و در مجموع برای کودکشان وقت می گذارند. در نتیجه کودک دچار محرومیت نمی شود؛ اما کودکان نیازمند محیط های اجتماعی هم هستند. تحقیقات نشان می دهد که کودکانی که مهد را تجربه کرده اند، خلاقیت بیشتری دارند. در خواندن و نوشتن و ریاضی و غیره موفق تر هستند. انسان برای یادگیری نیازمند حد خوبی از تمرکز و ارتباط با موضوع است. بچه های مهد کودکی به برکت آموزش های خوبی چون قصه گویی، نقاشی، سفالگری ، کاردستی، زبان آموزی و... و مهارت آموزی در زمینه های گوناگون، به تمرکز، رشد و توانایی بیشتری دست می یابند.

 

والدین کودکانی که به هر دلیلی محروم از تجربه مهد کودک بوده اند، یا نگرش خانواده این بوده است که کودک را نزد خود پرورش دهند، چه کنند که کودک محیط جدید را آسان تر بپذیرد ؟
پیشنهاد می کنم در کلاس های آموزش خانواده که در خانه های سلامت و خانه های بازی تشکیل می شود، شرکت کنند تا بتوانند گامهای آگاهانه و موثردر جهت شیوه رفتار مناسب با کودکی که ترس از محیط مدرسه دارد، بردارند.
در آستانه بازگشایی مدارس چه توصیه ای به والدین دارید؟
* توصیه همیشگی من به والدین این است که یک آغاز خوب می تواند یک فرایند و یک آینده خوب را از نظر تحصیلی برای کودک به ارمغان بیاورد؛ از این رو سعی کنید این شروع هرچه سالم تر ، مثبت تر و زیبا تر باشد و به کودک نگرش مثبتی از محیط بدهید.
*با اولیا مدرسه در جهت شاد کردن محیط برای فرزندانتان تعامل داشته باشید.
*از قبل از شروع مدارس چندین بار با کودک به محل مدرسه بروید تا کودک با فضا آشنا شود و با آشنایی ای که از قبل با محیط پیدا کرده است، رفته رفته انس و سازگاری بیشتری با مدرسه به دست آورد.
*درباره کسانی که در مدرسه کار می کنند و این که هریک چه کاری انجام می دهند، با کودک صحبت کنید و تا جایی که می توانید شیرین صحبت کنید که برای کودک ایجاد جذابیت کند و بدین شکل کودک آمادگی لازم برای حضور در محیط را پیدا کند .
*اگر کودک اظطراب دارد، ماهیت این اظطراب را کشف کنید و در جهت برطرف کردن آن برآیید. شیوه بیان مسائل از جانب خانواده، در پذیرش موضوع  توسط کودک بسیار موثر است.
*در روزهای نخستین با هماهنگی مسئولین و معلم مربوطه، ساعاتی در مدرسه با کودک حضور داشته باشید و با مربیان ارتباط بگیرید و صحبت کنید تا کودک صمیمیت فضا را لمس و به آن اعتماد کند.
*کودک را تشویق کنید که خیلی زود دوستی برای خود پیدا کند. این اتفاق سبب می شود که کودک احساس روحی و درونی بهتری پیدا کند و هرچه زود تر به مدرسه و محیط جدید عادت کند.

منبع: شبکه ایران