هنوز زمان انتظار كالاها در گمركات كشور با استانداردهاي جهاني فاصله زيادي دارد. يكي از مهم‌ترين عوامل خاك خوردن كالا در گمركات ايران بي‌توجهي دستگاه‌هاي اجرايي به استعلامات گمرك مي‌توان نام برد كه به گفته رييس گمرك، كه از عوامل موثر در رسوب كالا است. بنابر آماري كه اين مقام مسوول ارايه كرده، در سال جاري پاسخ به استعلامات گمركي نسبت به قبل هم به نصف كاهش يافت.
هنوز زمان انتظار كالاها در گمركات كشور با استانداردهاي جهاني فاصله زيادي دارد. يكي از مهم‌ترين عوامل خاك خوردن كالا در گمركات ايران بي‌توجهي دستگاه‌هاي اجرايي به استعلامات گمرك مي‌توان نام برد كه به گفته رييس گمرك، كه از عوامل موثر در رسوب كالا است. بنابر آماري كه اين مقام مسوول ارايه كرده، در سال جاري پاسخ به استعلامات گمركي نسبت به قبل هم به نصف كاهش يافت. اين درحالي كه پاسخگويي به استعلامات گمركي از سوي سازمان‌هاي مرتبط در تسريع انجام تشريفات و تسهيل تجارت نقش موثري دارد.
بي‌توجهي دستگاه‌ها به استعلامات گمركي
در بخش چهارم قانون امور گمركي كه مربوط به «نگهداري كالا در اماكن گمركي» است قانون گذار در ماده 23، تاكيد مي‌كند « مدت مجاز نگهداري كالا در انبارهاي گمركي از تاريخ تحويل كالا به اين اماكن سه ماه است.» اين قانون مي‌افزايد: «مهلت توقف مرسولات پستي غيرتجاري تابع مقررات پست است.» ماده 29 اين قانون مي‌گويد: «تعيين مهلت توقف كالا در مناطق آزاد و مناطق ويژه اقتصادي بر اساس ضوابط قانوني مناطق مذكور در اختيار سازمان‌هاي مسوول اين مناطق است.» طبق اظهارات بخش خصوصي اين مواد قانون در بسياري موارد اجرا نمي‌شود. در واقع در بسياري موارد زمان مجاز نگهداري كالا بيش از زمان قانوني است و رسوب كالا رقم مي‌خورد. اما دلايل اين رسوب مي‌تواند به صدور بخشنامه‌هاي مخل و غير ضروري از سوي دستگاه‌هاي اجراي يا خود گمرك برگردد.
از طرفي مي‌تواند به دليل تعلل دستگاه‌هاي اجرايي در جريان استعلام‌گيري گمرك بر گردد. البته در برخي موارد عدول از زمان قانوني ماندگاري كالا در گمرك به دليل تعلل صاحب كالا در جريان ترخيص است. حال، محمد رضواني‌فر رييس كل گمرك ايران در جديدترين اظهاراتش درباره بي‌توجهي دستگاه‌هاي اجرايي به استعلامات گمرك كه يكي از عوامل موثر در رسوب كالا مي‌پردازد و مي‌گويد: در سال جاري پاسخ به استعلامات گمركي نسبت به قبل هم به نصف كاهش يافت.
اين درحالي كه پاسخگويي به استعلامات گمركي از سوي سازمان‌هاي مرتبط در تسريع انجام تشريفات و تسهيل تجارت نقش موثري دارد. يكي از مهم‌ترين برنامه‌هاي گمرك تسهيل فعاليت فعالان حوزه تجارت خارجي و بازرگاني كشور است و كاهش صدور بخشنامه‌ها به اين امر كمك مي‌كند. رضواني فر مي‌افزايد: با توجه به لزوم پيش بيني‌پذيري مقررات، ثبات و امنيت اقتصادي كشور صدور و ابلاغ بخشنامه‌ها از ابتداي سال ۱۴۰۲ تحت نظارت و پايش مستمر قرار گرفت و همين نظارت به مرور باعث كاهش چشمگير در صدور بخشنامه‌هاي اثرگذار بر حوزه تجارت خارجي شده است.او تاكيد مي‌كند كه از ابتداي سال تاكنون (آذر 1402) تعداد بخشنامه‌هاي موثر صادره در حوزه تجارت خارجي ۵۶ درصد نسبت به سال گذشته (1401) كاهش يافته است.
روند ترخيص در كشورهاي منتخب
در حال‌حاضر بسياري از كشورهاي جهان با استفاده از تكنولوژي‌هاي روز، بوروكراسي واردات را كاهش داده و سرعت ترخيص‌كالاها در گمرك را افزايش داده‌اند. در كشورهاي توسعه‌يافته مدت زمان لازم براي اخذ مجوزهاي واردات به چند ساعت كاهش‌يافته و تنها در كمتر از يك روز قبل از ترخيص، لازم است كالا اظهار شود. واردكنندگان براي انجام واردات در امريكا، بايد مدارك ورودي از جمله مانيفست بارنامه و يك اظهارنامه الكترونيكي را از طريق محيط تجاري خودكار به اداره حفظ مرزها و گمركات ايالات‌متحده ارسال كنند.«محيط تجاري خودكار»، سيستم پردازش تجاري است كه توسط گمرك و حفاظت مرزي ايالات‌متحده براي تسهيل تجارت و در عين‌حال تقويت امنيت مرزي توسعه‌يافته است.
در امريكا ۳۲ دسته از كالاها در مارس ۲۰۲۲، مشمول ممنوعيت‌ها يا محدوديت‌هايي بوده‌‌‌‌اند. طبق مقررات گمرك ايالات‌متحده، كليه كالاهايي كه به اين كشور وارد مي‌شوند يا از طريق ايالات‌متحده به كشور ثالث ترانزيت مي‌شوند بايد ۲۴ ساعت قبل از ارسال، به گمرك ايالات‌متحده اظهار شوند. داده‌هاي سامانه اظهارنامه خودكار، با استفاده از سيستم تعيين‌شده توسط گمرك ايالات‌متحده مستقيما به پايگاه داده گمرك ارسال شده و سيستم گمرك ايالات‌متحده به‌طور خودكار آن را بررسي كرده و پاسخ مي‌دهد. اين فرآيند ۵ تا۱۰ دقيقه پس از ارسال اطلاعات خاتمه مي‌‌‌‌يابد، به‌عبارتي اين سامانه اظهار كالا و پردازش اطلاعات را سرعت بخشيده و كاغذبازي و تشريفات اداري را كاهش داده است. ذي‌نفعان با استفاده از اين سامانه اطلاعات رهگيري دقيق‌تري دريافت خواهند كرد و اداره گمرك امريكا نيز به‌صورت كارآمدتري به واردكنندگان خدمات ارايه مي‌دهد.
يا در نمونه ديگري كه اخيرا اتاق تهران در گزارشي روند ترخيص‌كالا در گمرك كشورهاي مختلف را موردتحليل قرار داده، نشان از اين دارد كه رويه در گمرك‌‌‌‌هاي اتحاديه اروپا تا حد زيادي مشابه ايالات‌متحده است. واردكنندگان بايد بين ۲ تا ۲۴ ساعت قبل از ورود كالا (بسته به نوع ترانزيت)، آن را اظهار كنند. در اتحاديه اروپا، محدوديت زماني براي ارسال خلاصه ورود كالا براي محموله‌هاي كانتينري دريايي ۲۴ ساعت قبل از بارگيري در بندر مبدا و براي پروازهاي كوتاه‌مدت و بلندمدت به ترتيب در زمان پرواز و ۴ ساعت قبل از ورود به گمرك تعيين‌شده است.
همچنين براي كالاهاي حمل شده از طريق راه‌آهن و جاده، ۲ و يك ساعت قبل از ورود، ارسال خلاصه ورود كالا الزامي است. كالاهايي كه به قلمروي گمركي اتحاديه اروپا وارد مي‌شوند، از زمان ورود، تا زمان انجام تشريفات گمركي، تحت‌نظارت گمرك قرار دارند. برخي از كالاها به دليل قوانين مختلف هنگام واردات به اتحاديه اروپا مشمول ممنوعيت بوده يا با محدوديت مواجه هستند.
