سیاهه جدید مطالبات گمرکی

وضعیت پاسخگویی دستگاه‌های مختلف به استعلامات گمرک در طول 6 ماه گذشته اعلام شد. رییس گمرک ایران در جریان نشست روز گذشته خود با اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران، عنوان کرد که پاسخگویی به استعلامات توسط اداره استاندارد 17 روز، سازمان غذا و دارو 9 روز، سازمان دامپزشکی 13 روز و سازمان حفظ نباتات 6 روز است. این درحالی است که به گفته متولی گمرک، مدت زمان پاسخگویی برای همه سازمان‌ها باید به 3 روز کاهش یابد.

چالش دیگر در بخش گمرک، صدور بخشنامه‌های مخل تجارت است که فعالان تجاری را سردرگم کرده است. به گفته متولی گمرک، در طول 12 ماهه 1401 بخشنامه‎های مهم در حوزه بهای تمام‌شده تولیدکنندگان و تجار حداقل 319 بخشنامه بوده، که 207 مورد در بخش صادرات و 112 مورد در بخش واردات بوده است. البته رضوانی فر مدعی شد که با مصوبه اخیر دولت مبنی بر بارگذاری بخشنامه‌ها در سایت معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری پیش از ابلاغ، از میزان صدور بخشنامه‌ها کاسته شده است. جدای از این موارد فعالان بخش خصوصی، سیاهه جدیدی از مطالبات و مشکلات گمرکی خود را موجب انحراف از مسیر درست تولید و تجارت شده، با متولی این سازمان در میان گذاشتند. 

در نشست ماهانه اتاق تهران، فعالان اقتصادی چالش‌های مختلفی که در گمرکات با آن مواجه هستند، را متولی گمرک در میان گذاشتند. محمد نیز با پذیرش برخی مشکل‌ها و شفاف‌سازی در مورد فرآیندهای گمرکی و ارایه آمار و داده‌ها، عنوان کرد که مجموعه گمرک در حال بهبود و ارتقا خدمات خود است و در این میان از راه‌اندازی نخستین گمرک در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات خبر داد.

در ابتدای این نشست، رییس کمیسیون تسهیل و توسعه تجارت اتاق تهران از رییس‌کل گمرک ایران خواست تا آمار و داده‌های مربوط به تجارت خارجی کشور برای تحلیل و بررسی بازارهای تجاری در دسترس فعالان اقتصادی و بازرگانان قرار گیرد. کاوه زرگران دیگر عضو اتاق، درباره شرایط اجاره یا استقرار انبارهای تحت کلید در حومه بنادر از رییس‌کل گمرک سوال و این درخواست را مطرح کرد که با توجه به فرآیند زمان‌بر ترخیص محموله‌های گندم از بنادر کشور و وضعیت پیش آمده برای تخصیص ارز این محموله‌ها، از معرفی این کالاها به سازمان اموال تملیکی ممانعت شود.

محمدرضا غفراللهی دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز تشکیل کارگروهی متشکل از گمرک و اتاق بازرگانی برای شناسایی و حل‌وفصل مسائل و موانع بین سازمانی که موجب اخلال در فرآیند امور گمرکی می‌شود را مطرح و پیشنهاد کرد. مهراد عباد از دیگر اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران نیز، قیمت اعلامی در سامانه ارزش گمرک برای تعداد زیادی از کالاهای تخصصی از جمله انواع گاز را واقعی ندانست و پیشنهاد اصلاح و بازنگری در فهرست قیمت‌های مندرج در این سامانه و استفاده از نظر تشکل‌های اقتصادی و تخصصی را مطرح کرد.

داود رنگی دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز، به مشکلات مربوط به ارجاع محموله‌های وارداتی به سازمان اموال تملیکی به دلیل تعلل در تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی اشاره کرد و بروز این مشکل برای کالاها و مواد غذایی را خطرناک توصیف کرد و خواستار رسیدگی به آن شد. وی یکی دیگر از مشکلاتی که فعالان اقتصادی با آن مواجه هستند را مربوط به اعلام بیش‌بود بارهای وارداتی از سوی سامانه گمرک عنوان کرد که به دلیل برخی ناهماهنگی‌های بین سازمانی، منجر به بروز زیان برای تجار و بازرگانان شده است.

علیرضا کلاهی، یکی دیگر از اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران، با بیان اینکه «محدود شدن مقاصد صادراتی آسیب‌زاست» از رفع معافیت مالیاتی صادرات مواد خام دفاع کرد و گفت: در حوزه صادرات صنایع پایین‌دستی پتروشیمی سخت‌گیری‌هایی صورت می‌گیرد که رفع این سخت‌گیری‌ها ضروری است. یکی از اقدامات تسهیلگرانه این است که آزمایشگاه مرجع محصولات پتروشیمی پژوهشگر پلیمر تعیین شود و تشکل مرجع نیز انجمن ملی پلیمر باشد. درخواست دیگر کلاهی این بود که دست‌کم در مورد صادرکنندگان خوشنام، در گمرک توقف صادرات صورت نگیرد، بلکه از محصول نمونه برداشت شود و چنانچه تخلفی صورت گرفته با صاحب کالا برخورد شود.

در این صورت بازارهای صادراتی که به زحمت پیدا شده نیز از دست نمی‌رود. هومن حاجی‌پور، قائم‌مقام دبیر شورای گفت‌وگوی استان تهران هم اصلاح دستورالعمل اجرایی فعالان اقتصادی برگزیده گمرکی اشاره کرد و پیشنهاد کرد که گمرک در زمینه تعیین معیارهای انتخاب فعالان برگزیده گمرکی با اتاق تهران نیز تعامل داشته باشد. او همچنین با اشاره به یکی از تسهیلات این دستورالعمل که صدور ضمانتنامه در پرداخت حقوق و عوارض گمرکی است، به لغو صدور این ضمانتنامه در واردات خودرو و موبایل اشاره کرد و خواستار از سرگیری ارایه این تسهیلات به این دو گروه از واردکنندگان شد.

محمدرضا نجفی‌منش، رییس کمیسیون بهبود محیط کسب‌و‌کار و رفع موانع تولید، نیز پیشنهاد تخصیص مسیر آبی در گمرک را مطرح کرد که بر اساس آن، کالا و مواد اولیه واحدهای تولیدی مستقیم به خط تولید کارخانه‌ها ارسال و مصرف شود و در ادامه، گمرک حقوق و عوارض را مطالبه کند. هرویک یاریجانیان، یکی دیگر از اعضای هیات نمایندگان با اشاره به اینکه گمرک، مجوز اصناف را به رسمیت نشناخته و تنها پروانه بهره‌برداری را مبنا قرار می‌دهد، افزود: اکنون 3 میلیون واحد صنفی در کشور وجود دارد که 25 درصد تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص داده‌اند. اما گمرک مجوز آنها را به رسمیت نمی‌شناسد و به همین دلیل پروانه بهره‌برداری گاه تا 2 الی 3 میلیارد تومان نیز قیمت پیدا کرده است. همچنین تغییر وضعیت بنگاه‌ها از مسیر قرمز به دیگر مسیرهای گمرکی نیز باید مشخص شود. در شرایط کنونی وقتی شرکتی در مسیر قرمز قرار گیرد دیگر نمی‌تواند از آن خارج شود.

یکی دیگر از اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران، با اشاره به تسهیلاتی که برای ترخیص کالاهای حوزه سلامت به روش ترخیص با حداقل اسناد ارایه می‌شود، گفت که این تشریفات مسیر ماهوی خود را طی نمی‌کند و ترخیص این کالاها منوط به موافقت وزارت بهداشت است؛ در حالی که این کالاها دارای IRC فعال است و لزومی به موافقت وزارت بهداشت برای ترخیص آنها نیست. سید مرتضی حاجی‌آقامیری دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران نیز به موضوع ضرورت بازگرداندن فرش‌های صادر شده ایرانی به کشور که بنا به دلایلی در صادرات آن اشکال ایجاد شده، اشاره کرد و از رییس‌کل گمرک خواست تدبیر و راهکار پیشنهادی گمرک در این خصوص، هرچه سریع‌تر عملیاتی شود. ابوالفتح صانعی افزود: تجهیزات پزشکی معمولا برای تعمیر به خارج از کشور ارسال می‌شود و در این فرایند با یک شماره سریال رفته و با همان شماره سریال بازمی‌گردد و گمرک برای ورود این کالا باز هم نظر سازمان ذیربط را استعلام می‌کند. در حالی که این فرآیند زمان‌بر بوده و به روزهای باطل کسب‌وکار اضافه می‌کند.

حمیدرضا صالحی هم با اشاره به داده‌هایی که رییس‌کل گمرک در این جلسه ارایه کرد، پرسید: آیا گمرک مرکز تحلیل داده‌ای دارد که از این آمار برای بهبود و ارتقای سیاست‌گذاری استفاده کند؟ و تبعات و پیامدهای مسائلی مانند نوسان نرخ ارز را در واردات و صادرات ارزیابی کند یا خیر. همچنین با توجه به ضرورت صادرات‌محور شدن گمرک آیا تحلیل‌هایی در زمینه ایجاد و افزایش ارزش افزوده تولید ایجاد شده است؟ او همچنین مشکل ارزش افزوده صادرکنندگان را مطرح کرد که باعث افزایش قیمت تمام‌شده کالای آنها و کاهش توان رقابتی آنها در بازارهای جهانی می‌شود.

او گفت: گمرک و سازمان امور مالیاتی می‌تواند در این زمینه به صادرکنندگان کمک کنند و مثلاً برای آنها یک خط اعتباری در نظر بگیرند و در انتهای سال تسویه انجام دهند. صالحی به مشکل خروج دستگاه‌ها برای تعمیر و بازگشت آنها به کشور اشاره کرد و آن را یک معضل دانست و گفت: در گمرک از ما برای ارسال این دستگاه ضمانتنامه می‌گیرند اما در زمان بازگشت هم با یک بوروکراسی طولانی مواجه هستیم که یک تا دو ماه به طول می‌انجامد که بتوانیم این دستگاه را ترخیص کنیم.

رییس کمیسیون اقتصاد نوآوری و اتاق تهران با اشاره به ضرورت دسترسی فعالان اقتصادی به آمار و داده‌های صادرات و واردات کالا، عنوان کرد که سامانه گمرک دیر به دیر به‌روز می‌شود و قیمت‌ها در آن اغلب ناصحیح است و از سایت‌های اینترنتی استخراج می‌شود. مازیار نوربخش افزود: براساس مفادی از قانون مبارزه با قاچاق کالا، باید کالاهای وارداتی در سایت ثبت شوند اما این مساله در مورد کالاهای تحریمی مشکل‌زاست و اگر قرار باشد لیست کالاها و شماره سریال آنها وارد این سامانه شود، مسیر دور زدن تحریم‌ها مشخص می‌شود که ریسک بزرگی را برای کشور و واردکننده در بردارد که باید به آن رسیدگی شود. علیرضا کیانی، دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، نیز این پیشنهاد را مطرح کرد که صدور ضمانتنامه گمرکی به بازار سرمایه نیز متصل شود. او همچنین با اشاره به جنبه‌های منفی معافیت‌های گمرکی، درخواست کرد که اعطای این معافیت‌ها مورد مطالعه بیشتری قرار گیرد.

در این نشست، رییس‌کل گمرک ضمن تشریح وضعیت تجارت خارجی کشور (گزارش کامل این بخش را در صفحه 7 روزنامه امروز دنبال کنید) به به پرسش‌های مطرح شده از سوی فعالان اقتصادی پاسخ داد. محمد رضوانی فر، ابتدا به آمادگی این سازمان برای ارایه داده‌ها و آمار تجارت خارجی کشور به فعالان اقتصادی و صاحبان کسب‌وکار اشاره کرد و سپس درباره انبارهای اختصاصی، یادآور شد که در این رابطه هیچ‌گونه محدودیتی برای محل این انبارها وجود ندارد و تنها، موضوع ایمنی و کنترلی و برخی شرایط درنظر گرفته شده برای این انبارها باید رعایت شود. او در رابطه با معرفی کالاهای معطل‌مانده در گمرک به سازمان اموال تملیکی، تصریح کرد که گمرک در حال رایزنی با این سازمان برای اعطای زمان بیشتر به صاحبان کالا است. این مقام مسوول در گمرک درباره مساله ارزش گمرکی کالاها، نیز یادآور شد که تنها راه برون‌رفت از مشکلات این بخش، استفاده از کلان‌داده و نیز مبادله اسناد با گمرکات دیگر کشورهاست و سپس تصریح کرد که متاسفانه کشور در این دو زمینه دچار محدودیت است.

رییس‌کل گمرک سپس هوشمندسازی سامانه ارزش گمرکی را راهکار حل این مساله عنوان کرد و خبر داد که این هوشمندسازی طی شهریورماه امسال به بهره‌برداری می‌رسد. رضوانی‌فر یادآور شد که گمرک ایران برای محموله‌های خودروهای ساخته شده و نیز گوشی‌های موبایل، ضمانتنامه قبول نمی‌کند اما برای قطعات خودرو و گوشی تلفن همراه، ضمانتنامه قابل پذیرش است. این مقام گمرکی همچنین عنوان کرد که دستورالعمل ویژه‌ای برای خروج محموله کالا و تجهیزاتی که صرفا برای شرکت در نمایشگاه‌های خارجی، یا تعمیرات یا آزمایش به دیگر کشورها ارسال می‌شود، تدوین و صادر شده است.

در ادامه این جلسه، رییس اتاق تهران طی سخنانی عنوان کرد که قرار است تفاهم‌نامه‌ای میان اتاق تهران و گمرک منعقد شود که پیش‌نویس آن تهیه شده و به زودی نهایی شده و به امضا می‌رسد. محمود نجفی عرب از ایجاد میز خدمت گمرک در اتاق تهران خبر داد و گفت که این بستر به مرجع فعالان اقتصادی برای طرح مشکلات  و  مسائل‌شان در ارتباط با گمرک تبدیل خواهد شد.