آمارهای غیر واقعی از صادرات فرش

آمار صادرات فرش ایران چقدر است؟ رییس مرکز ملی فرش ایران می‌گوید: اعلام آمار صادرات ۲ میلیارد دلاری فرش در دهه هفتاد واقعی نیست و بعد از لغو تحریم‌ها اوج صادرات فرش ۷۰۰ میلیون دلار بود که آنهم بعد از اعمال سیاست رفع تعهد ارزی، صادرات به‌شدت افت کرد.

این مقام دولتی همچنین اظهار کرده که بعد از اعمال مشوق صادراتی بیش اظهار صورت گرفت تا مشوق بگیرند و صادرات ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار اعلام می‌شد. فرحنار رافع، چند عامل را برای کاهش صادرات فرش دستباف عنوان می‌کند.

مهم‌ترین اتفاقی که در حوزه فرش افتاد بحث تحریم بود. به گفته او، فرش اولین کالای صادراتی غیرنفتی است که تحریم شد. عامل دوم بحث تعهد ارزی بود که از سال 97 به بعد مطرح شد. تعلیق کارت‌های بازرگانی برای بازرگانان خوش نام است؛ که همین اتفاق باعث شد، بسیاری از بازرگانان خوشنام از صنعت فرش خارج شدند. فاکتور دیگری که باعث افت صادرات فرش شد، این بود که شیوه بازگشت ارز دچار مشکل شد؛ یعنی فرش فروخته می‌شود اما بازگشت ارز با مشکل همراه است.

رییس مرکز ملی فرش ایران روز گذشته در نشست خبری به تشریح وضعیت فرش در کشور پرداخت. به گزارش خبرگزاری‌ها، فرحناز رافع در ابتدای صحبت‌های خود عنوان کرد: در نمایشگاه فرش دستباف ایران برای فرش‌های ارایه شده شناسنامه صادر خواهد شد؛ زیرا تخلفاتی در حوزه فرش دستباف همچون بی‌گره بافی، بافتن با ربات و … صورت می‌گیرد که این تخلفات بدون کار کارشناسی هم قابل تشخیص نیست، بنابراین با صدور شناسنامه کیفیت کار تأیید می‌شود. در نمایشگاه هم کمیته رسیدگی به تخلفات مستقر خواهد بود. او به میزان صادرات فرش نیز گریزی زد و گفت: متأسفانه آمار ضد و نقیض زیادی در مورد صادرات فرش دستباف ارایه می‌شود و ما هم به عنوان دولت توضیحی نمی‌دادیم زیرا مهم‌ترین اتفاقی که در حوزه فرش افتاد بحث تحریم بود. در واقع فرش اولین کالای صادراتی غیرنفتی است که تحریم شد.

راه‌های دور زدن تحریم را هم علنی قرار نیست بگوییم. به گفته او، اتفاق دوم هم از سال ۹۷ به بعد بحث تعهد ارزی مطرح شد. صادرات فرش ایران بعد از نفت و محصولات پتروشیمی بیشترین میزان صادرات را داشت که از سال 97 به بعد که موضوع رفع تعهد ارزی برای صادرکنندگان ارز تعیین شد با مشکلات جدی برای صادرات این محصول مواجه شد.  رییس مرکز ملی فرش ایران افزود: صادرکنندگان، فرشی را که به دیگر کشورها ارسال می‌کنند ممکن است بعد از یک سال فروش نرود یا به‌طور کلی نتوانند آن را بفروشند و مجبور به بازگشت ارز آن به کشور باشند به همین دلیل حتی تعیین زمان یک ساله رفع تعهد ارزی کمک زیادی به صادرات فرش نمی‌کند.  عامل دیگر، تعلیق کارت‌های بازرگانی برای بازرگانان خوش نام کشور است که به خاطر قوانین دست و پاگیر و شیوه بازگشت ارز دچار مشکل شدند.

رافع در ارتباط با دلایل کاهش اسمی صادرات فرش گفت: در سال ۹۹ مجبور شدیم برای حمایت از تولیدکننده و صادرکننده قیمت پایه صادراتی را ۲.۵ برابر کاهش دهیم. تا قبل از سال ۹۹ این قیمت را افزایش می‌دادیم؛ به عنوان مثال هر متر فرش تمام ابریشم قم در سال ۹۸ معادل ۲ هزار دلار بوده است این رقم با ۶۰ درصد کاهش الان ۹۰۰ دلار شده است. بنابر آماری که رییس مرکز ملی فرش ایران ارایه کرد: سال ۱۴۰۱ صادرات فرش دستباف معادل ۵۰ میلیون دلار بوده که اگر ضرب در ۲.۵ برابر کنیم که به سال ۹۹ برسانیم و حتی اگر تورم را در نظر نگیریم ۱۱۰ میلیون دلار می‌شود. 

به گفته این مقام دولتی، اقتصاد فرش ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار است؛ در دهه هفتاد یک بار شد یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار، ۲ میلیارد دلار و … که این ارقام واقعی نبوده و بیش اظهاری صورت گرفته است. رافع همچنین عنوان کرد که بعد از لغو تحریم‌ها اوج صادرات فرش ۷۰۰ میلیون دلار بود که بعد از اعمال سیاست رفع تعهد ارزی، صادرات به‌شدت افت کرد. رییس مرکز ملی فرش ایران یادآور شد: زمانی که مشوق‌های صادراتی وجود داشت در آن دوران نیز میزان صادرات فرش بالا اظهار می‌شد و امروز نیز رقم صادرات ما 50 میلیون دلار رسمی گمرکی نیست.

 اما کدام کشورها از ایران فرش وارد می‌کنند؟ بنابه آماری که این مقام مسوول اعلام کرده، «چین» بالاترین واردات رسمی و غیررسمی فرش دستباف از ایران را دارد. چین در سال ۲۰۲۲ بزرگ‌ترین صادرکننده بعد از هند است. همچنین امریکا که ما را تحریم کرده است بیشترین فرش دستباف را وارد کرده که هند جای ما را گرفته است در حالی که قبل از تحریم‌ها دو سوم فرش امریکا را تأمین می‌کردیم.

رافع تصریح کرد: قبل از تحریم، از ظرفیت واردات 500 میلیون دلاری فرش به امریکا دو سوم آن در اختیار ایران بود که اکنون از مسیرهای دیگری نیز به این کشور صادرات انجام می‌شود. رییس مرکز ملی فرش ایران همچنین اظهار کرد که فرش دستباف به شکل کالای حمل مسافر از کشور خارج می‌شود که که هیچ جا هم ثبت نمی‌شود و ما برای کمک به این بخش مجوز حمل ۲۴ متر را داده‌ایم. فرش به صورت قاچاق هم صورت خارج می‌شود. بنابراین اقتصاد فرش پنهان و غیرپنهان است. 

او با بیان اینکه رفع تعهد ارزی خسارت جبران‌ناپذیری بر پیکره صادرات فرش کشور وارد کرد گفت: دولت سیزدهم در این ارتباط اقدامات مناسبی برای معافیت رفع تعهد ارزی برداشت. رافع تاکید کرد: سیاست رفع تعهد ارزی ضربه مهلکی به صادرات فرش دستباف زد. رافع اظهار داشت: صادرات فرش مشمول معافیت رفع تعهد ارزی شده است البته مواد اولیه آن شامل معافیت نیستند که جدول اسمی این مواد اولیه آماده شده است. او افزود: این موضوع در شورای گفت‌وگو مطرح و موافقت وزیر اقتصاد گرفته شده و به زودی خبرهای خوبی در این ارتباط اعلام می‌شود. رییس مرکز ملی فرش ادامه داد: در قانون بودجه ۱۴۰۲ نیز به موضوع معافیت صادرکنندگان فرش از بازگشت ارز حاصل از صادرات اشاره شده است.

او با اشاره به واردات فرش به ایران گفت: ورود فرش به ایران ممنوع است اما با این وجود به صورت قاچاق فرش از افغانستان، هند و پاکستان به کشور وارد می‌شود و تنها راه مبارزه با این مساله الزام شناسنامه‌دار کردن فرش است و لذا پس از اینکه بستر این موضوع آماده شد قطعاً صادرات فرش دستباف از گمرک بدون شناسنامه انجام نخواهد شد و لذا ۱۵ کارگزاری در این مورد شکل گرفته تا شناسه کالا و گواهی اصالت برای فرش‌ها صادر شود و علامت تاییدیه بین‌المللی بر روی این فرش‌ها درج شود و امیدواریم این موضوع تا پایان سال محقق شود.

رییس مرکز ملی فرش دستباف ایران در ادامه اظهار کرد: قطعاً اگر تحریم‌ها برداشته شود صادرات فرش دستباف ایران رشد فزاینده‌ای خواهد داشت ضمن اینکه همانطور که اشاره کردم در حوزه رفع تعهد ارزی در تبصره ۹ بند ک بودجه ۱۴۰۲ با توجه به تلاش‌های صورت گرفته فرش را به جز مواد اولیه‌اش معاف از پرداخت تعهد ارز کنیم این موضوع در شورای گفت‌وگو بخش خصوصی مطرح شده و امیدواریم به زودی از این معافیت بهره مند شویم. و گفت: البته یک سری قوانین مزاحم در حوزه فرش وجود دارد که پیگیر هستیم این قوانین مزاحم برداشته شود البته باید در قالب لایحه به مجلس برود و تبدیل به قانون شود.

 رافع همچنین با اشاره به برگزاری نمایشگاه فرش دستباف ایران اظهار کرد: این نمایشگاه با حضور ۴۰۰ غرفه برگزار می‌شود و یکی از اقتصاد بزرگ در این نمایشگاه ارایه شناسنامه برای فرش‌هایی است که در نمایشگاه عرضه می‌شود بنابراین دو کارگزاری به صورت آزمایشگاهی در نمایشگاه حضور دارند تا هر فردی که در این نمایشگاه فرشی را خریداری کرد برای آن از طریق این کارگزاری شناسنامه دریافت کند، این شناسنامه می‌تواند به صورت الکترونیکی و فیزیکی باشد ضمن اینکه خریدار فرش می‌تواند در صورت عدم تمایل به دریافت شناسنامه می‌تواند از طریق این کارگزاری‌ها گواهی اصالت دریافت کند.

او با اشاره به تخلفات در حوزه فرش دستباف گفت: بعضی اوقات فرش توسط ربات بافته می‌شود و فقط این مساله از سوی متخصصان قابل تشخیص است بنابراین با اخذ شناسنامه یا گواهی اصالت امکان تخلف در این حوزه کاهش می‌یابد.