علت اصلی سبزپوشی فصل بهار انتشار صورت‌های مالی شرکت‌هاست که بعضا برای سهامداران جذاب بوده و اقبال از شرکت‌ها بالاست. سال گذشته وضعیت سوددهی شرکت‌های بورسی وضعیت مناسبی داشت و اقبال از شرکت‌های بورسی در ابتدای سال بالا بود. براین اساس، تغییر شاخص در فصل بهار، نسبت به پایان اسفند ۱۴۰۰، رشد ۱۲ درصدی را نشان می‌دهد.
سال گذشته بورس نوسان زیادی کرد، ولی در نهایت با هیجان به کار خود پایان داد؛ هیجانی که همچنان ادامه دارد. تحولات سیاسی و اقتصادی بر این بازار اثر زیادی دارد. به همین دلیل وضعیت شاخص کل، وضعیت خاصی بود. شاخص بورس در سال ۱۴۰۱ رشد قابل‌توجهی را تجربه کرد و ۵۹۳ هزار واحد نسبت به ابتدای سال بالاتر ایستاد و از رقم یک میلیون ۳۹۰ هزار واحد به رقم یک میلیون و ۹۶۰ هزار واحد رسید که رشدی حدود ۴۳ درصدی را تجربه کرد.
به گزارش هم میهن، فضای اقتصاد در سال گذشته سیاست‌زده و پر از اتفاقات سیاسی تاثیرگذار بر بازار‌های مالی بود. تورم، افزایش قیمت انواع ارز، انتشار اخبار سیاسی اثرگذار و شرایط تولید و اقتصاد کلان به‌گونه‌ای بود که سبب رشد قیمتی در همه بازار‌ها بودیم، هرچند که این رشد قیمتی با شیب مختلفی رخ داده، ولی در نهایت همه بازار‌ها با رشدی قابل‌توجه مواجه شدند. برهمین اساس برخی از صنایع بورسی تا ۱۴۰ درصد بازدهی مثبت را تجربه کردند. برخی از نماد‌های بورسی نیز تا ۶۰۰ درصد بازدهی نصیب سهامداران خود کردند.
مهمترین تاثیر بورس از تصمیمات و تحولات سیاسی
ثبات یا عدم ثبات در وضعیت اقتصادی و سیاسی در عرصه داخلی و خارجی می‌تواند بر روی وضعیت بازار سرمایه تاثیرگذار باشد. آرامش فضای سیاسی و اقتصادی باعث امنیت اقتصادی شده و به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهد که سرمایه‌گذاری آنها با بازدهی مناسبی همراه خواهد بود.
سیاست‌های کلی دولت در حوزه پولی، مالی و ارزی می‌تواند بر روی وضعیت شرکت و در نتیجه قیمت سهام آنها تاثیرگذار باشد. مثلا افزایش نرخ ارز برای شرکت‌های صادراتی باعث افزایش سودآوری می‌شود. اما در نقطه مقابل شرکت‌هایی که مواد اولیه خود را از خارج تأمین می‌کنند، با افزایش هزینه‌ها و کاهش سودآوری مواجه خواهند شد.
تصمیم‌های دولت و ارکان پولی، مالی و بورسی نیز بر بازار تاثیر دارد. مثلا اگر بانک مرکزی تصمیم به کاهش نرخ سود تسهیلات به شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی بگیرد، این موضوع نیز باعث کاهش هزینه‌های مالی شرکت، افزایش سودآوری و در نتیجه افزایش قیمت سهام آن شرکت می‌شود. بودجه عمومی سالیانه نیز یکی از عوامل تاثیرگذار بر بازار سرمایه است. ترکیب بودجه سالانه کشور نشان‌دهنده میزان توجه دولت به صنایع مختلف است. قوانین و مقررات کشور نیز بسیار بر بورس اثرگذار است.
ولی در کل می‌توان گفت که اثراتی از قبیل منازعه بر سر نحوه عرضه خودرو، واردات خودروی دست دوم، تورم افسارگسیخته، احیا نشدن برجام و بحران در روابط خارجی دولت در سال ۱۴۰۱ بر بورس تاثیر زیادی گذاشته است. در سال گذشته، مهمترین انتظار بورسی‌ها از تحولات سیاسی برجام بود. این موضوع بر کسی پوشیده نیست که هر وقت امید‌ها در خصوص مذاکرات برجامی به‌وجود می‌آید، بازار‌ها واکنش سریعی نشان می‌دهند و اهمیت موضوع را به نمایش می‌گذارند.
در تابستان سال گذشته که اخبار برجامی مأیوس‌کننده شده بود، بازار واکنش منفی به این رخداد نشان داد. در میانه سال گذشته مشکلات انرژی برای بازار‌های مالی دردسرساز شد. تحولات صنعتی نیز بر بازار اثرگذار است. در بخش انرژی بحث بحران در مقولات آب و برق وجود داشت که توانست شرکت‌های تولیدی را با چالش مواجه کند و به‌طور طبیعی بر تولید و سود آنها اثرگذار بود، به همین دلیل شرایط بورسی خوب نبود.
حتی برخی از خبر‌ها حکایت از آن داشت که بخش‌هایی از تولید در سطح کلان، از مدار تولید خارج شدند که سبب افزایش تقاضا و گرانی محصولات شده و در بازار تا حدودی قیمت محصولات این شرکت‌ها را با افزایش همراه کرد و این افزایش سبب بازدهی مناسب شرکت‌ها در آن دوره نشد.
در مجموع مهمترین عوامل تاثیرگذار مثبت و منفی بر بورس در سال گذشته را می‌توان به این شرح تقسیم‌بندی کرد: رشد نقدینگی، تورم و سقوط ارزش ریال، سیاست‌های اقتصادی دولت، انتظارات تورمی، قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها، احساسات و هیجانات سهامداران.
وضعیت بازار‌های رقیب در سال گذشته
بازار‌های رقیب بورس در اقتصاد ایران کم نیستند که با بازدهی مناسب‌تر بیشتر مورد توجه بوده‌اند. بالاترین بازدهی در سال گذشته متعلق به طلا و سکه بود. پایین‌ترین نرخ سکه درواقع برای تاریخ ۱۴ فروردین است که حول و حوش ۱۲ میلیون و ۴۱۰ هزار تومان معامله شد. بالاترین قیمت هم به ۷ اسفند برمی‌گردد که حدود ۳۱ میلیون تومان بود. همین شرایط گویای آن است که شهروندان به کدام بازار توجه بیشتری نشان دادند.
علاوه بر این، بازار مسکن به‌عنوان بزرگترین بازار ایران، در سال گذشته رشد خود را ادامه داد، اما به دلیل اینکه صعود قابل‌توجهی را در سال قبل از آن تجربه کرده بود در سال ۱۴۰۱ نسبت به بازار‌های دیگر رشد کمتری داشت، اما این به معنی آن نیست که رشد آن ناچیز بوده است. در سه دولت گذشته، بازار مسکن ۳۵۰۰ درصد رشد کرده و در نهایت میانگین قیمت مسکن در تهران به متری حدود ۵۲ میلیون تومان رسیده است که برای اکثریت بالای شهروندان قابلیت خرید در این قیمت‌ها را از بین برده است.
وضعیت بازار خودرو نیز خاص بود. در فروردین ۱۴۰۱ قیمت پراید با نام سایپا ۱۳۱ که ارزان‌ترین خودروی ایرانی است، ۱۷۸ میلیون تومان بود. در اسفند ۱۴۰۱ قیمت این ماشین به ۳۱۰ میلیون تومان رسید. در همین زمان، حقوق یک کارگر ماهانه حدود ۵ میلیون تومان بود.
یکی از رقبای بورس، بازار نوظهور دیجیتالی است که البته سال گذشته درجا زد. بازار دیجیتال که در ایران طرفدار زیادی داشته و صرافی‌های زیادی در این حوزه فعال هستند، در سال گذشته با بازدهی منفی همراه بوده و از ۴۴ هزار دلار به ۲۷ هزار دلار در پایان سال رسید.
در مجموع می‌توان گفت که بازار سکه در سال گذشته ۱۵۰ درصد، دلار ۸۵ درصد، خودرو ۷۵ درصد، طلا ۱۱۵ درصد، بازار رمزارز منفی ۶۲ درصد، مسکن ۳۷ درصد و سپرده بانکی ۲۲.۵ درصد بود. در مقابل شاخص کل در طول سال وضعیت مناسبی نداشت و تنها در پایان سال رشد قابل توجهی داشت و شاخص را به رکورد‌های جدیدی هدایت کرد.
بازدهی شاخص‌های بورس و فرابورس در سال ۱۴۰۱
شاخص بورس در سال ۱۴۰۱ رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده و ۵۹۳ هزار واحد نسبت به ابتدای سال بالاتر ایستاد و از رقم یک میلیون و ۳۹۰ هزار واحد به رقم یک میلیون و ۹۶۰ هزار واحد رسید که رشدی حدود ۴۳ درصدی را تجربه کرد.
شاخص هم‌وزن بورس تهران نیز در پایان سال نسبت به سال ۱۴۰۰ هم ۲۳۶ هزار و ۹۷۹ واحد رشد داشته است که افزایش ۶۸ درصدی را نشان می‌دهد و از ۳۷۰ هزار به ۵۸۵ هزار واحد رسید. شاخص کل فرابورس در پایان سال در نقطه ۹۹ هزار واحدی متوقف شد که در نهایت بازدهی ۳۶ درصدی داشت.
در توضیح شاخص هم‌وزن می‌توان گفت که شاخص هم‌وزن به نوعی زیرمجموعه شاخص کل بازار سرمایه است. سهام بزرگ و کوچک هر کدام نسبت به مقیاس خود تاثیر در شاخص می‌گذارند. در شاخص کل هم‌وزن تمامی شرکت‌ها به یک میزان و با یک وزن در عدد شاخص تاثیرگذار هستند و این مسئله نمای کلی روند سهم در روز را نشان می‌دهد. این شاخص می‌تواند معیاری برای بازدهی بازار سرمایه باشد. در حقیقت شاخص هم‌وزن برای متخصصان بازار سرمایه ارزش بیشتری نسبت به شاخص کل بورس دارد.
براساس تجربیات یک دهه اخیر، عموما در اولین هفته کاری هر سال که همزمان ایام نوروز هم است، بازار سرمایه بازدهی مناسبی دارد. در سال گذشته نیز این رویه تکرار شد. در فروردین پارسال شاخص صعودی بود که تا ابتدای خرداد همان سال ادامه داشت.
علت اصلی سبزپوشی فصل بهار انتشار صورت‌های مالی شرکت‌هاست که بعضا برای سهامداران جذاب بوده و اقبال از شرکت‌ها بالاست. سال گذشته وضعیت سوددهی شرکت‌های بورسی وضعیت مناسبی داشت و اقبال از شرکت‌های بورسی در ابتدای سال بالا بود. براین اساس، تغییر شاخص در فصل بهار، نسبت به پایان اسفند ۱۴۰۰، رشد ۱۲ درصدی را نشان می‌دهد.
تابستانی سرد و یخ
افت بازدهی شاخص از اواخر خردادماه آغاز شد و در تابستان تداوم یافت. کمبود برق برخی از صنایع را به تعطیلی کشاند و برخی نیز مجبور به کاهش تولید و کاهش ساعت فعالیت شدند. وضعیت ناامیدی اقتصادی در جامعه بالا بود و این مسئله در بورس نمایان شد. بازدهی شاخص در خرداد منفی ۵/۲ درصد بود. تیرماه شاخص ۴/۴ درصد ریزش کرد و در ۱۹ روز کاری این ماه ۱۲ روز نزولی را شاهد بودیم. این روند در مردادماه نیز تداوم داشت. در ۲۱ روز کاری این ماه شاخص ۱۲ روز منفی را ثبت کرد و در پایان ماه به رقم یک میلیون و ۴۲۴ هزار واحد رسید.
شاخص در مردادماه ۳ درصد افت کرد. افت شاخص در شهریور ادامه داشت و ۵ درصد نزول کرد. در تیرماه شاخص یک کانال پائین آمد و در پایان اولین ماه تابستان در رقم یک میلیون و ۴۷۱ هزار واحد قرار گرفت. در مرداد شاخص افت ۳ درصدی را ثبت کرد و شاخص هم‌وزن نیز به کانال ۳۰۰ هزار واحدی تنزل کرد. در شهریورماه شاخص کل با افت ۵ درصدی به کانال ۳/۱ میلیونی سقوط کرد. تغییر شاخص در تابستان نسبت به پایان بهار منفی ۱۲ درصد بود.
پائیزی افسرده
در مهرماه سال گذشته که جامعه ملتهب بود، وضعیت بازار‌ها نیز شرایط خوبی نداشت. در مهرماه نیز با افت ۴/۳ درصدی تا سطح یک میلیون و ۳۰۸ هزار واحد پائین آمد. در آبان‌ماه تعداد روز‌های صعودی شاخص بیشتر شد و در ۲۲ روز کاری این ماه، شاخص ۱۵ روز سبزپوش بود و در این ماه ۶/۴ درصد صعود کرد و یک کانال بالا آمد. در آذرماه شاخص ۱۳ روز صعودی و ۹ روز نزولی را پشت سر گذاشت. مهرماه شاخص کاهش ۳ درصدی داشت، اما پس از آن در سه ماه متوالی صعود کرد. در آبان مثبت ۶/۷ درصد، در آذر مثبت ۲/۶ درصد و در دی‌ماه مثبت ۹/۱۲ درصد بالا آمد و به کانال ۶/۱ میلیونی رسید.
زمستانی داغ و نفس‌گیر
اما اخبار سیاسی در اواخر سال گذشته شرایط را کمی تغییر داد. اعلام توافق با عربستان، امیدواری اندک برای احیا مذاکره و شایعه حضور تیم مذاکره‌کننده قبلی در دور جدید مذاکرات، اخباری بودند که هیجان خاصی به بازار‌های مالی دادند. همین عامل بورس را مثبت کرد و شوکی داد که تا سال ۱۴۰۲ نیز تداوم داشت. در این فصل شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن بورس تهران بیش از ۳۰ درصد رشد تراز داشتند. در میان صنایع محوری بورس تهران، صنعت سیمان، فلزات اساسی و کانه‌های فلزی بیشترین بازدهی را داشتند و شاخص هیچ‌کدام از این ۱۲ صنعت کاهش تراز نداشت.
در دی‌ماه نیز شاخص ۱۲ روز رشد کرد و ۶ روز افت کرد تا در پایان این ماه در کانال ۶/۱ میلیونی قرار بگیرد. در بهمن‌ماه روز‌های نزولی بازار بیشتر شد و شاخص افت ۹ درصدی داشت. در انتهای بهمن شاخص کل بورس به سطح یک میلیون و ۵۳۳ هزار واحد رسید و بازدهی بهمن منفی ۲/۹ درصد شد. در اسفند نیز شاخص ۲۸ درصد رشد داشت تا شاخص سال ۱۴۰۱ در بالاترین رقم سال به پایان برسد.
در واقع، در آخرین ماه سال گذشته شاخص کل بورس در آخرین روز کاری به سطح یک میلیون و ۹۶۰ هزار واحد رسید تا بازدهی اسفند مثبت ۲۸ درصد شود. بدین‌ترتیب در روز‌های پایانی سال شاخص با رشد خوبی مواجه شد تا سهامداران با امیدواری به تعطیلات نوروز ۱۴۰۱ بروند.
برترین نماد‌ها در یک نگاه
پربیننده‌ترین نماد‌های بورسی در طول سال گذشته متعلق به صنایع پتروشیمی، پالایشی، بانکی، فلزی و خودرویی و نماد‌های ایران‌خودرو، سایپا، بانک ملت، پالایش نفت اصفهان، صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، فولاد مبارکه اصفهان، شستا و سایپا بودند. تاثیرگذارترین نماد بر شاخص‌های کل هم شرکت‌هایی مانند فولاد، فملی، اخابر، فارس، وبملت، شستا و شبندر بودند.
به لحاظ بازدهی می‌توان گفت که نماد کساپا در سال ۱۴۰۱ توانست بیش از ۶۰۰ درصد بازدهی مثبت را از آن خود کند؛ نماد‌های غالبر و نماد سیمان اصفهان نیز به ترتیب با ۳۱۵ و ۲۷۳ درصد بیشترین بازدهی‌های بورسی در سال ۱۴۰۱ بودند.
در مقابل میدکو با افت بیش از ۴۷ درصدی و نماد بانک پاسارگارد با افت ۴۰ درصد رتبه اول و دوم بدترین بازدهی یک‌ساله را از آن خود کردند. در این میان نیز شفن با افت ۳۷ درصدی سومین شرکت بورسی با بدترین بازدهی در سال ۱۴۰۱ بود.
در فرابورس هم نماد درهآور با بازدهی بیش از ۲۸۰درصدی رتبه اول بهترین بازدهی سال گذشته را از آن خود کرد و نماد سدبیر نیز با ۳۰ درصد بازدهی منفی بدترین بازدهی سال را در فرابورس داشت.
از طرف دیگر، بازار به برخی از نماد‌های بورسی نگاه ویژه‌ای دارد. برخی از شرکت‌ها به دلیل داشتن سودآوری مناسب و وضعیت تولید و فروش خوب، مورد توجه فعالان بورسی هستند.
یکی از این نماد‌ها فولاد بود. EPS یا سود شرکت حدود ۸۳ تومان، P/E یا نسبت قیمت بر سود شرکت که یک سنجه ریسک است، ۷.۵۶ درصد است. همچنین P/S یا نسبت قیمت بر فروش این شرکت ۲.۱۷ درصد است این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که شرایط شرکت برای فعالان بازار مناسب است.
شپنا یا همان پالایش نفت اصفهان هم دارای شرایط خوبی برای توجه فعالان بورسی به این شرکت است. EPS این شرکت ۱۶۲ تومان، P/E آن ۶ درصد و P/S شپنا ۲.۱۸ درصد است که قابل‌توجه است.
بانک ملت نیز از جمله شرکت‌های مورد توجه بورسی‌هاست. EPS مبلغ ۸۰ تومانی و P/E حدود ۴.۳۱ درصدی بانک ملت سال خوبی را برای شرکت رقم زده است.
شستا هم به دلیل نقدشوندگی بالا مورد توجه است. این شرکت یا یک هزار و ۶۳۶ میلیارد سهم و ۱۳ درصد شناوری دارای نقدشوندگی بالایی است که همچنین دارای ۱۳ تومان EPS و P/E حدود ۱۰ درصدی است.
بازدهی صنایع بورسی در سال ۱۴۰۱
تمامی صنایع بورسی در سال گذشته دارای بازدهی مثبت بالاتر از ۱۱ درصد بودند. صنعت حمل‌ونقل دارای بالاترین بازدهی به نقل از مرکز پردازش مالی ایران بوده است. این صنعت در یک‌سال گذشته ۱۴۰ درصد بازدهی داشت. بعد از آن صنعت سیمان با ۱۰۹ درصد، محصولات فلزی با ۸۸ درصد، انبوه‌سازی با ۸۵ درصد، فرآورده‌های نفتی با ۸۴ درصد در ردیف بعدی قرار داشتند.
کمترین بازدهی یا به اصطلاح بازمانده‌های بازار در سال گذشته صنعت بانکی و مالی بودند. سرمایه‌گذاری مالی با کمترین بازدهی یعنی رقم ۸۳/۱۱ درصدی در رتبه نخست قرار دارد. بعد از آن بانک‌ها با بازدهی ۸۳/۱۲ درصدی، گروه مالی با بازدهی ۵۶/۱۵ درصدی قرار دارند.
ارزش بازار در سال ۱۴۰۱
ارزش بازار بورس تهران در اولین روز کاری ۱۴۰۱ مبلغ ۵۵۴۰ هزار میلیارد تومان، در اواسط تابستان ۱۴۰۱ معادل ۵۶۹۷ هزار میلیارد تومان، اواسط پاییز ۵۲۱۶ هزار میلیارد تومان و در آخرین روز کاری ۱۴۰۱ به مبلغ ۷۲۶۵ هزار میلیارد تومان رسید.
در نخستین روز‌های سال گذشته ارزش معاملات بورس ۵۰۳۹ هزار میلیارد تومان بود؛ که این رقم در میانه تابستان به ۴۱۶۲ هزار میلیارد تومان، در میانه پاییز ۶۰۷۶ هزار میلیارد تومان و در پایان اسفند به ۱۱ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان رسید که نشان از استقبال به بورس در پایان سال دارد.
شروع خوب ۱۴۰۲
به نظر می‌رسد سال جدید برای بورس خوش‌یمن باشد؛ استقبالی که از زمستان سال قبل شروع شد در بهار امسال ادامه‌دار شده است. چند دلیل مهم زمینه این استقبال را فراهم کرده و در صورتی که توافق در سطح بین‌الملل هم حاصل شود؛ روز‌های شکوفایی بازار سهام را خواهیم دید.
یکی از دلایل استقبال سرمایه‌گذاران در اواخر سال قبل و ابتدای امسال، توقف بازدهی سایر بازار‌های مالی است. بازار دلار و طلا پس از جهش‌های ثبت‌شده، در سطح مشخصی توقف کرده‌اند و سرمایه‌گذاران و آن دسته از افرادی که به‌دنبال افزایش سرمایه در کوتاه‌مدت هستند به دنبال بازاری دیگر می‌گردند و بورس با توجه به ظرفیت فعلی همان بازار جایگزین است.
با توجه به اینکه بازار سرمایه دو سال در حال درجا زدن بود، امروز ظرفیت رشد را پیدا کرده است. همان‌طور که شاخص نیز نشان می‌دهد از نقطه اوج سال ۱۳۹۹ نیز عبور کرده و انتظار می‌رود این رشد در ماه‌های آینده هم ادامه داشته باشد.
تورم یکی دیگر از دلایل رشد احتمالی است. از آنجا که دولت برای سال ۱۴۰۲ نیز بودجه‌ای با ۴۰ درصد رشد پیش‌بینی کرده، لذا انتظار می‌رود ارزش دارایی شرکت‌ها نیز افزایش و در نتیجه رشد دوباره‌ای را شاهد باشیم.
مجموع این عوامل سبب شده، تحلیلگران به روز‌های پیش رو در بازار سرمایه خوش‌بین باشند و صعود‌های قابل‌توجهی پیش‌بینی کنند. همچنین تحلیل‌ها نشان می‌دهد در صورت توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها، بورس ظرفیت جهش چندبرابری را خواهد داشت.
