محمد فاضلی، جامعه‌شناس، با بیان اینکه مساله اصلی صنعت ایران، سرکوب قیمت یا آزادسازی قیمت نیست، می گوید: مساله اصلی، کیفیت سیاست‌گذاری مداخله، اصلاح بوروکراسی و دستیابی به توافق جدیدی برای نوع دیگری از سیاست‌گذاری است و این تغییر رویکرد، صرفا منافع بخش خصوصی را تامین نخواهد کرد.
هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران در نشست پایانی خود در سال جاری به تحلیل وضعیت اقتصاد وصنعت کشور پرداختند. در این نشست، محمد فاضلی، جامعه‌شناس، با اشاره به نظرسنجی که از فعالان اقتصادی درباره اثر کیفیت مداخلات دولت بر کسب‌وکارها انجام شده، در اظهاراتی عنوان کرد که در جریان این مطالعه دریافتیم که یا داستان صنعت را برای دولت بازگو نکرده‌ایم یا این روایت‌ها یک‌سویه بوده است. بنابراین باید داستان متفاوتی نسبت به آنچه در گذشته جریان داشته از صنعت روایت کنیم.
فاضلی با بیان اینکه ما دائم به دولت این نکته را گوشزد می‌کنیم که قیمت‌گذاری دستوری نکند،تاکید کرد که مساله اصلی صنعت ایران، سرکوب قیمت یا آزادسازی قیمت نیست، بلکه مساله اصلی، کیفیت سیاست‌گذاری مداخله، اصلاح بوروکراسی و دستیابی به توافق جدیدی برای نوع دیگری از سیاست‌گذاری است و این تغییر رویکرد، صرفا منافع بخش خصوصی را تامین نخواهد کرد. او ابراز امیدواری کرد که نتایج این پژوهش، منجر به تولد نسل جدیدی از افراد در حوزه سیاست‌گذاری شود که صنعت را می‌فهمند و حامی آن خواهند بود.
اتاق می‌تواند در بهبود شرایط نقش جدی بازی کند
رئیس اتاق تهران با تشکر از اعضای هیات نمایندگان اتاق تهران برای حضور فعال جلسات و نشست‌ها در طول چهارسال گذشته به اهدافی که در دو دوره هشتم و نهم هیات نمایندگان اتاق تهران به خصوص در دوره چهارساله اخیر دنبال شده، اشاره کرد و گفت: اتاق بازرگانی حلقه واسط حاکمیت و بخش خصوصی است که در همه دوره‌ها و بزنگاه‌های تاریخی توانسته نقشی جدی بازی کند. در همه جای دنیا شاهدیم که دولت‌ها و حاکمیت توسط واسطه‌هایی مانند احزاب، تشکل‌های اقتصادی و انجمن‌های مردم‌نهاد با کل مردم کشور در ارتباط هستند. تشکل‌ها زبان رابط بین حاکمیت و مردم هستند که می‌توانند باب گفت‌وگو را در جهت حل مسائل کشورشان باز نگه دارند. در کشور ما احزاب سیاسی کمتر می‌توانند این نقش را بازی کنند اما خوشبختانه در حوزه اقتصاد اتاق‌های بازرگانی و تشکل‌های اقتصادی بخش خصوصی تا اندازه‌ای موفق‌تر ظاهر شده‌اند و توانسته‌اند تاحدودی نقش حلقه واسط بین فعالان اقتصادی و سیاستگذار را بازی کنند.
مسعود خوانساری گفت: در سال‌های گذشته مهمترین عاملی که به اقتصاد کشور ضربه زد تحریم‌ها بود و اینکه می‌گفتند تحریم‌ها هیچ نقشی در اقتصاد کشور ندارد اشتباه بود و امروز برای همه مشخص شده است که مهمترین بحرانی که اقتصاد کشور را به این روز کشانده بحث تحریم‌ها بوده است. من خواهش می‌کنم اگر کسی گزارشی که دکتر نیلی درباره اثرات تحریم‌ها بر اقتصاد ایران نوشته را نخوانده است، حتما مطالعه کند و ببینید که تحریم‌ها چقدر در بحث تورم و... اثرگذار بوده است. اگر امروز به نقطه‌ای رسیده‌ایم که هر روز دچار بحران‌های اقتصادی هستیم عامل اصلی آن تحریم‌هاست.
مسعود خوانساری گفت: امیدوارم سال آینده بتوانیم بر همه این مشکلات فائق بیایم، البته مشکلات کشور بسیار زیاد است و اتاق هم در این بین باید نقش جدی داشته باشد به همین دلیل تقاضای من این است که در انتخابات 20 اسفند اتاق‌های بازرگانی اعضا پرشور شرکت کنند و دیگران را تشویق کنیم که در انتخابات شرکت کنند. اتاق را نباید دست‌کم بگیریم، اتاق می‌تواند در بهبود شرایط نقش جدی بازی کند، اتاق با توجه به پیشینه و چنین میراثی که دارد می‌تواند بسیار موثر باشد و همه ما باید تلاش کنیم که این میراث را حفظ کنیم.
آسیب‌های نبود توسعه صنعتی در اقتصاد ایران
علیرضا کلاهی، دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، نیز به روند توسعه صنعتی در اقتصاد ایران طی دهه‌های اخیر اشاره کرد که به گفته وی، به دلیل عواملی همچون فضای نامساعد کسب‌وکار و نیز ناتوانی در تبدیل مزیت‌های نسبی به رقابتی، دچار آسیب‌هایی از جمله نرخ منفی رشد بخش صنعت در دهه 90 شده است.
وی با این توضیح که فارغ از متغیرهای برون‌زا همچون تحریم، اقتصاد ایران نیازمند بازنویسی معادله توسعه و اصلاحاتی است که به صورت درون‌زا بر این معادله تاثیر می‌گذارد، افزود: از جمله این اصلاحات می‌توان به گزینش رشته‌های صادراتی اولویت‌دار، تدوین بسته‌های هوشمند در حمایت و تقویت صادرات، اصلاح ساختار بنگاهی صنایع و آماده‌سازی صنایع کشور برای انقلاب صنعتی چهارم اشاره کرد.
کلاهی همچنین بر حمایت ویژه از تحقیق و توسعه به ویژه در بنگاه‌های کوچک و متوسط تاکید کرد و افزود: اگر نوآوری را اصلی ترین عامل رقابتی شدن و بهره‌ور شدن بنگاه‌ها بدانیم، هرگونه سیاست‌گذاری در جهت توسعه توآوری در بنگاه موجب افزایش رقابت‌پذیری در بازارها خواهد بود.
چوب لای چرخ
در ادامه این جلسه محمد فاضلی، جامعه‌شناس، نتایج مطالعات خود را که به سفارش اتاق تهران و از طریق نظرسنجی از فعالان اقتصادی تهیه شده به اثر کیفیت مداخلات دولت بر کسب‌وکارها پرداخت. او که عنوان این گزارش را «چوب لای چرخ» برگزیده بود، گفت: در این مطالعه، اثر مداخلات دولت در شش صنعت فولاد، دارو، خودروهای تجاری، شیر و لبنیات، کسب‌وکارهای اینترنتی و برق مورد بررسی قرار گرفته است.
فاضلی توضیح داد: ما تنها یک پرسش را در نظرسنجی از فعالان اقتصادی مطرح کردیم و آن این بود که دولت چگونه در کسب‌وکارهای شما مداخله می‌کند و اثر آن چه بوده است.
او با بیان اینکه ایده ما در انجام این مطالعه تهیه داستان صنعت ایران با تلفیق دو واژه انگیسی معادل صنعت (Industry) و داستان (Story) به عنوان Industory رسیدیم، ادامه داد: در جریان این مطالعه دریافتیم که یا داستان صنعت را برای دولت بازگو نکرده‌ایم یا این روایت‌ها یک‌سویه بوده است. ما دائم به دولت این نکته را گوشزد می‌کنیم که قیمت‌گذاری دستوری نکند. در حالی که دولت کشوری نظیر کره، اگرچه قیمت‌گذاری دستوری نکرده اما از صنایع خود حمایت‌هایی را به عمل آورده است. برای مثال دولت تایوان برای توسعه صنعت نساجی خود کل پنبه خام این صنایع را تامین کرده و کل محصولات شرکت‌ها را نیز پیش‌خرید کرد. این اقدام دولت تایوان تنها برای مدت محدود 5 سال اجرا شد و دیگر شرط این دولت برای چنین حمایتی آن بود که پارچه تولیدی شرکت‌ها در خارج به فروش برود.
فاضلی در ادامه گفت: در نمونه‌ای دیگر مشاهده کردیم که کره‌جنوبی، ادارات دولتی را ملکف کرده بود که محصولات مورد نیاز خود را از شرکت‌های داخلی خریداری کنند با این شرط که این شرکت‌ها، این محصولات را به بازارهای صادراتی نیز صادر کرده باشند.
این جامعه‌شناس با تاکید بر اینکه لازم است داستان متفاوتی نسبت به آنچه در گذشته جریان داشته از صنعت روایت کنیم، ادامه داد: اهداف دیگری که از انجام این مطالعه دنبال شده، عمو‌می‌سازی دانش سیاسی، توسعه سیاست پژوهی در کسب‌وکار و ارائه روایتی منسجم از سازوکارهای اثرگذار بر بخش خصوصی است. در واقع هدف اصلی ما این است که داستانی را تعریف کنیم که روی جامعه اثر گذاشته و منجر به جلب حمایت شود.
او با بیان اینکه مساله اصلی صنعت ایران، سرکوب قیمت یا آزادسازی قیمت نیست، توضیح داد: مساله اصلی، کیفیت سیاست‌گذاری مداخله، اصلاح بوروکراسی و دستیابی به توافق جدیدی برای نوع دیگری از سیاست‌گذاری است و این تغییر رویکرد، صرفا منافع بخش خصوصی را تامین نخواهد کرد.
فاضلی با بیان اینکه گزارش «اثر کیفیت مداخلات دولت بر کسب‌وکارها» نهایی شده و در سال آینده انتشار خواهد یافت، ابراز امیدواری کرد که این اقدام منجر به تولد نسل جدیدی از افراد در حوزه سیاست‌گذاری شود که صنعت را می‌فهمند و حامی آن خواهند بود.
در ادامه، خوانساری با اشاره سخنان قبلی خود مبنی بر تلاش اتاق تهران برای تبدیل شدن به یک مرجع در سیاست‌گذاری گفت: نمونه اقدامات صورت گرفته در این مسیر، گزارشی است که به همت آقای فاضلی تهیه شده و سایر گزارش‌هایی است که در این جلسه ارائه شد. البته برخی مسایل نیز وجود دارد که به‌رغم هشدارها و تاکیدات اتاق، مورد توجه قرار نگرفت. مانند آنچه در مورد ارز 4200 تومانی رخ داد و بار دیگر در قالب ارز 28 هزار تومانی تکرار شده است. این‌ها نشان می‌دهد که گوش شنوا کم است و سیاست‌گذاران از تجربیات گذشته درس نمی‌گیرد. او در ادامه با تاکید بر استفاده از نتایج این مطالعات برای رفع مشکلات و مسایل کسب‌وکارها، ابراز امیدواری کرد که اقتصاد ایران در سال آینده از وضعیت بهتری برخوردار باشد.
