رشد صنعت بیمه با اوراق بهادارسازی بیمه ای

بانکداری ایرانی - لیلا فریادرس،  در دنیا چند دهه‌ای می‌شود که اوراق بهادار بیمه منتشر می‌شود. از مهم‌ترین نوع این اوراق، می‌توان به اوراق بیمه‌ای مرتبط با بلاياي طبيعي يا همان اوراق بلاياي طبيعي(CAT BOND) نام برد که کشورهایی مانند ایالات‌متحده آمريکا و ژاپن در این حوزه اقدامات زیادی انجام داده‌اند.

در ایران نیز از ابتدای دهه ۹۰ مطالعه روی این اوراق آغازشده و درنهایت در بودجه مقدمات انتشار ۱۰۰۰ میلیارد تومان اوراق فراهم‌شده و بیمه مرکزی اقداماتی را در این حوزه شروع کرده و مقدمات انتشار این اوراق فراهم گردیده است. عضو هیات مدیره بیمه دانا معتقد است که با انتشار اوراق بهادار بیمه در اندازه و تنوع بالا می‌تواند سبب رشد اقتصادی و بلوغ صنعت بیمه در ایران شود.

برای شناخت بیشتر از مزایای این اوراق، گفت‌وگویی با سید محمدجواد میرطاهر، عضو هیات مدیره بیمه دانا انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.

مهم‌ترین تعریف در این حوزه این است که بهادار سازی اوراق بیمه، یکی از روش‌های انتقال ریسک بوده و یکی از کارکردهای مهم و ویژه آن، افزایش ظرفیت سرمایه‌ای شرکت‌های بیمه است. این ابزار که از مشتقات مالی است، یکی از نوآوری‌هایی است که درواقع رابط بین بورس و صنعت بیمه است.

در حقیقت، در حوزه انتقال ریسک ابزارهایی به نام «Alternative Risk Transfer»یا همانArt ها وجود دارد که برای انتقال ریسک از آن‌ها استفاده می‌شود. اوراق بهادار بیمه‌ای (Insurance linked securities) ذیل این ابزار قرارداد که از طرف صنعت بیمه به سرمایه‌گذاران نهادی پیشنهاد می‌شود تا از این طریق ریسک‌های صنعت بیمه عمدتاً به سرمایه‌گذاران نهادی یا بازار سرمایه انتقال پیدا کند.

ابزار نوین بهادار سازی اوراق بیمه، ابزاری است که چندین دهه‌ای است که در دنیا مرسوم بوده و برای تأمین مالی و انتقال ریسک مورداستفاده قرار می‌گیرد. درواقع، یک سری از ریسک‌ها را شرکت‌های بیمه که بانی انتشار این اوراق هستند، انتخاب کرده و آن را به ازای ریسکی که تصمیم به پوشش آن دارند، منتشر می‌کنند. در مقابل سرمایه‌گذاران این اوراق را خریداری می‌کنند، لذا شرکت‌های بیمه متناسب با سرمایه‌هایی که جمع‌آوری‌شده می‌توانند ریسک‌های بیشتر برداشته و پوشش‌های بزرگی را انجام دهند. در دنیا اوراق Cat bond  و همچنین اوراق تضمین خسارت صنعت(ILW) ها بسیار متعارف هستند.

یکی از دلایل اصلی که شرکت‌ها نیاز به این ابزارهای نوین دارند این است که شرکت‌های بیمه به بنیه قوی نیاز دارند تا توانگری بالایی داشته و سطح پوشش ریسک را افزایش دهند. در حقیقت شرکت‌های بیمه برای اینکه بتوانند ریسک‌های بزرگ (شدت بالا و تواتر پایین) مانند حوادث فاجعه‌آمیز را پوشش دهند باید به سراغ افزایش سرمایه بروند یا اینکه خارج از ترازنامه سرمایه جذب کنند که یکی از این ابزارها همان اوراق بیمه هستند.

فرصت و مزیت مهمی که شرکت‌های بیمه در این حوزه به دست می‌آوردند افزایش ظرفیت سرمایه‌ای و توانگری بالاست. ضمن اینکه منجر به کاهش ذخایر حق بیمه عاید نشده خواهد شد. چالشی که دارند بحث مربوط به تخصص اوراق بیمه گری است که البته از عمده‌ترین چالش‌ها است چراکه دانش فنی این حوزه در ایران کم بوده و بحث‌های اکچوئری ودیگر موارد ارزیابی ریسک‌های این حوزه و بازدهی اوراق مسائل مهم و چالش‌برانگیزی است.

از ابتدای دهه ۹۰ مطالعه در این حوزه شروع شد. از سال ۹۴ به‌صورت تخصصی پژوهشکده بیمه روی این مساله کارکرد. از ابتدا استراتژی بیمه مرکزی این بود که اول خود بیمه مرکزی این اوراق را منتشر کرده و بعد دیگر شرکت‌ها وارد این حوزه شوند چراکه باید هرگونه گره و مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد، برطرف شده و بعد شرکت‌ها به آن ورود کنند.

نکته مهمی که این خصوص باید اشاره کرد این است که این اوراق تنها در حوزه ریسک و رشته‌ای بیمه گری فاجعه‌آمیز نیستند. چیزی که در ایران در حال پیگیری است و در لایحه بودجه ۹۹ آمده است که ۱۰۰۰ میلیارد تومان از آن اوراق منتشر کنند، بیشتر حول محور انتقال ریسک فاجعه‌آمیز است. این در حالی است که در دنیا اوراق بهادار بیمه زندگی بسیار فعال بوده و منتشر می‌شود که متأسفانه در ایران اصلاً روی آن کار نشده است. اگر اوراق بیمه زندگی راه‌اندازی شود می‌تواند درنهایت به بازارهای ثانویه بیمه‌های عمر در ایران رسید و علاوه بر توسعه بیمه عمر می‌توان نقد شوندگی و سرمایه‌گذاری‌های بیمه عمر را با تنوع بیشتری انجام داد و در حوزه معاوضات بیمه‌های غیرزندگی هم می‌توان روی این مساله کارکرد وحوزه‌های دیگری مثل اوراق فاجعه‌آمیز مرگ‌ومیر‌است که در ایران وجود ندارد و برای بیماری‌های پاندمیک مثل کرونا کاربرد دارد.

سرمایه‌گذاران اوراق بهادار از دو محل منتفع خواهند شد. یکی منافع حاصل ارزش اسمی اوراق سرمایه‌گذاری شده است. سرمایه‌گذاران اوراق را می‌خرند و مبلغی جمع‌آوری می‌شود به پشتوانه این مبلغ، شرکت بیمه می‌تواند ریسکی برداشته و از آن محل حق بیمه بازگشت خواهد کرد. در حقیقت یکی منافع حاصل از سرمایه‌گذاری حق بیمه‌ای است که به شرکت برمی‌گردد و دیگری منافع حاصل از سرمایه‌گذاری ارزش اسمی اوراق است.

پیشنهاد این است که اوراق بیمه را محدود به اوراق فاجعه‌آمیز نکنند، چراکه اوراق بیمه‌های زندگی و انواع دیگر اوراق بیمه نیز می‌توان به آن افزود. نکته دیگر پیشنهاد احداث صندوق‌های پوشش ریسک است که باید در ایران تأسیس شوند متولی این صندوق‌ها می‌تواند بیمه مرکزی باشد. مساله بعدی اینکه شرکت‌های بیمه می‌توانند در اندازه‌های کوچک اوراق منتشر کنند و درنهایت اینکه حتی بانک‌ها هم می‌توانند وارد این حوزه شوند. بانک‌ها می‌توانند برای ریسک‌های که نیاز به پوشش‌دارند، اوراق بیمه منتشر کرده و این مساله محدود به صنعت بیمه و بورس نمی‌شود و همین مساله باعث می‌شود که پیوند بانک و بیمه و بورس عمیق‌تر شده و درنهایت منجر به رشد اقتصادی هم می‌شود.