خلیجی که همیشه مزین به نام خلیج فارس بوده

به گزارش راه امروز: به مناسبت فرا رسیدن روز ملی خلیج فارس در یادداشت حاضر سعی شده است به بررسی نام خلیج فارس در موافقتنامه ها و معاهدات، موضع سازمان ملل متحد و دیگر ارکان سازمان ملل متحد، اسناد سازمان‌های مهم بین‌المللی بین الدولی، منطقه‌ای و غیر دولتی در این خصوص بپردازد؛ خلیجی که همیشه مزین به نام خلیج فارس بوده، است و خواهد بود.

خلیج فارس یا بحر فارس، نامی مشهور در کتاب ها و نسخه هاي خطی عربی است که در سراسر جهان بدان استناد می شود. اما این نام در دهه 60 میلادي مورد تحریف و ادعاهایی واقع شده است. بنابر مدارک موجود، خلیج فارس از هزاران سال پیش نه توسط ایرانیان، بلکه توسط ملت هایی که با ایرانیان مراوده داشته اند، از جمله یونانیان و رومیان با عنوان «دریای پارسی» نامیده شده است. 

عربها نیز قرنها آن را «خلیج فارس» یا «بحر فارس» نامیده اند. در كتاب (حدود العالم من المشرق الي المغرب) كه تقريباً يك هزار سال قبل به رشـته تحريـر در آمده، از خليج فارس نام برده است. در کتیبه ای که از داریوش بزرگ در تنگه سوئز یافته اند، در عبارت «درایه تیه هچا پارسا آئی تی»؛ یعنی دریایی که از پارس می رود یا سر می گیرد، منظور از دریای پارس همان خلیج فارس است. 

تمام متون قدیمی جغرافی جهان از نقشه های هکاتایوس و بطلميوس تا آثار جغرافیدانان و جهانگردان مسیحی و مسلمانان به خلیج فارس یا دریای فارس اشاره شده است. از سده های هفتم و هشتم پیش از میلاد، تمام عالمان از جمله آناکسی ماندر، هکاتوس، هرودوت، آراتوستن، بطلیموس، محمد بنموسی الخوارزمی، ابوزید بلخی، مسعودی، استخری، ناصرخسرو، ادریسی، بیرونی، ابنبطوطه، حافظ و ...  دریای جنوبی ایران را تحت اسامی و عناوینی نظیر خلیج فارس، دریای فارس، بحر الفارس، بحر فارس، سینوس پرسیکوس، ماره پرسیکوس، گلف پرسیک، پرژن گلف و... نامیدهاند و هیچ شک و شبههای در خصوص نام خلیج فارس نمیباشد و تمامی ادعاهای سایر کشورها در خصوص نام دیگر مردود است.

نام خلیج فارس از گذشته در بسیاری از موافقتنامه های حقوقی و معاهدات بكار رفته است كه از بيان آن به جهت طولاني شدن خودداري مي شود و تنها به مواردی از آنها اشاره می گردد.

به طور مثال از سال ۱۵۰۷ تا ۱۵۶۰ در کلیه موافقتنامه هایی که پرتغالی ها، اسپانیایی ها، هلندی ها، فرانسوی ها و آلمانی ها با دولت ایران یا هر موجودیت سیاسی دیگر در خلیج فارس منعقد کرده اند، همه جا نام خليج فارس آورده شده است. در قرارداد 1622 برابر با 1031 قمري ميان شاه عباس و ادوارد كنوك سفير برتانيا و نماينده كمپاني هند شرقي، فرمان كريم خان 1763 م در خصوص اعطاي اختيارات به ويليام اندروپرايس حاكم بريتانيا در خليج فارس، در معاهده 1807 فين كن اشتاين، معاهده 1851 ايران و انگليس در خصوص منع تجارت برده در خليج فارس، معاهده دائمي صلح 1853 كه به امضاي شيوخ امارات سواحل عربي خليج فارس رسيدهاست، معاهده منع شدن شيوخ عرب از بستن قرارداد با دولت هاي بيگانه 1892 نام خلیج فارس اشاره شده است. 

یکی از موافقتنامه های چندجانبه و مهمی که شیوخ و اعراب سواحل جنوبی خلیج فارس منعقد کرده و ضمن آن رسما تعهداتی را بر عهده گرفته اند، موافقتنامه مورخ ۸ ژانویه ۱۸۲۰ میلادی است. این موافقتنامه که به امضای ژنرال کایر انگلیسی و ۱۱ نفر از رؤسای قبائل عرب سواحل جنوبی خلیج فارس رسیده است، با عنوان «قرارداد کلی با قبائل عرب در خلیج فارس» تنظیم گردیده و در متن موافقتنامه هرگاه اشاره ای به دریای جنوب ایران شده، نام خلیج فارس ذکر شده است. از آن به بعد نیز در کلیه موافقتنامه هایی که اعراب هم در آن شرکت داشته اند، در متن عربی نام «الخليج الفارسی» و در متن انگلیسی «Persian Gulf»، ذکر شده است. 

از جمله میتوان به یادداشت های مبادله شده بین امیر کویت و نمایندگان انگلستان در خلیج فارس اشاره کرد که در واقع سند استقلال کویت به شمار می روند. این سند که در ۱۹ ژوئن 1961 میلادی توسط عبدالله السالم الصباح امضا شده است و طبق ماده ۱۰۲ منشور سازمان ملل متحد در دبیرخانه سازمان ملل متحد به ثبت رسیده است.

 در آغاز متن عربی و انگلیسی این یادداشتها چنین آمده است: «حضرت صاحب الفخامه المقيم السياسي لصاحبه اجلاله في الخليج الفارسي المحترم، ....» یعنی (جناب نماینده سیاسی محترم علیا حضرت ملکه انگلستان مقیم خلیج فارس،...).

در جریان تدوین کنوانسیون حقوق دریاها، بارها نمایندگان دولتهاي مختلف درباره رژیم حقوقی دریاهاي بسته و نیمه بسته از «خلیج فارس» نام برده اند و آن را بهترین نمونه ي دریاهاي نیمه بسته دانسته اند. در نهایت، ماده ي 122 و 123 کنوانسیون 1982 حقوق دریاها، خلیج هایی مانند خلیج فارس را مصداق دریاهاي بسته و نیمه بسته دانسته و از این لحاظ آنها را داراي رژیم حقوقی خاص دانسته است.

سازمان ملل متحد در چندین نوبت در بیانیه‌ها، اصلاحیه‌ها و مصوبه‌های گوناگون و با انتشار نقشه‌های رسمی، نه تنها بر رسمی بودن نام «خلیج فارس» تاکید کرده، بلکه از هیات‌های بین‌المللی خواسته که در مکاتبات رسمی به ویژه در اسناد سازمان ملل از نام کامل «خلیج فارس» استفاده نمایند به طور مثال میتوان به بخشنامه شماره ی CAB/1/78/36 مورخ 1978 مدیرکل یونسکو؛ بخشنامه شماره ی ST/CSSER/29 مورخ 10ژانویه 1990؛بخشنامه شماره ی ST/CS/SER.A/29/Add.1 مورخ  24 ژانویه 1992؛ بخشنامه شماره ی ST/CS/SER.A/29/Add.2 در تاریخ ۱۸ اوت ۱۹۹۴ (۲۷ مرداد ۱۳۷۳)؛ بخشنامه شماره ی ST/CS/SER.A/29/Rev.1 مورخ 14 مه 1999؛ قطعنامهUNAD 311/Qen در تاریخ ۵ مارس ۱۹۷۱ (۱۴ اسفند ۱۳۴۹)؛ نقشه رسمی کمیسیون اقتصادی و اجتماعی غرب آسیا، شماره ۳۹۷۸ چاپ سازمان ملل (سپتامبر ۲۰۰۷)؛ نقشه رسمی ایران، شماره ۳۸۹۱ چاپ سازمان ملل (ژانویه ۲۰۰۴)؛ قطعنامهUNLA 45.8.2 در تاریخ ۱۰ اوت ۱۹۸۴ (۱۹ مرداد ۱۳۶۳)؛ سندAD/311/1/GEN مورخ 5 مارس 1991؛ UN. Department of Economic and Social Affairs (DESA) مورخ 4 آوریل 2008؛ نقشه رسمی غرب آسیا، شماره ۳۹۷۸ چاپ سازمان ملل (نوامبر ۱۹۹۸) اشاره کرد.

کارگروه متخصصان سازمان ملل برای اسامی جغرافیایی در پایان بیست و سومین نشست خود و در تاریخ ۴ آوریل ۲۰۰۶، شصت و یکمین گزارشی را با موضوع اعتبار تاریخی، جغرافیایی و حقوقی نام خلیج فارس ارائه داد. در این گزارش چنین آمده که حتی اگر جغرافیدانان گذشته نام خلیج فارس را برای این خلیج انتخاب نکرده بودند، بهترین نام برای این خلیج همان نام ایران (پرشیا) بر این خلیج بوده چرا که ایران بیشترین مرز را با این خليج دارد و با جمعیتی حدود ۷۰ میلیون کشوری است که در میان کشورهای ساحلی خلیج بیشترین جمعیت را داراست. این گزارش اعلام می دارد «در طول قرون، حداقل ۲۵۰0 سال که بخش عمده ای از آن در زمان امپراطوری فارس بوده است، هیچگاه میان تاریخدانان و نویسندگان در خصوص یک نام در خاورمیانه چنین اتفاق نظری وجود ندارد است». این گروه با اشاره به تاریخنگاران و نقشه هایی از گذشته وجود دارد به ذکر نام خلیج فارس در اسناد معتبر اقرار می کند.

شوراي امنیت نیز در برخی قطعنامه هاي خود در خصوص جنگ عراق علیه کویت مانند قطعنامه 687 از نام خلیج فارس استفاده کرده است.

در گزارش نهايي كميته فني اعزامي از سوي سازمان ملل براي تعيين حدود مرزي كويت و عراق در سال 1996 همه جا از نام خليج فارس استفاده شده است و در نقشه ضميمه گزارش كه به عنوان سند شوراي امنيت منتشر شده است نيز خليج فارس بكار رفته است.

دیوان بین المللی دادگستری نیز در نسخه های انگلیسی و فرانسه آراء صادره ذیربط خود، نام خلیج فارس را به کار برده است. به طور مثال نام خلیج فارس در رأی صادره در ۶ نوامبر ۲۰۰۳ راجع به قضیه سکوهای نفتی (ایران / ایالات متحده آمریکا)، چندین بار تکرار شده است. همچنین در قضیه تحدید حدود دریایی و مسایل سرزمینی بين قطر و بحرین که هر دو طرف دعوی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس است؛  نیز چندین بار نام خلیج فارس ذکر شده است. هرچند متاسفانه دیوان به صورت صریح در این رای به نام خلیج فارس اشاره نمی کند و در بند ۳۵ رأی خود بیان می دارد که: «دیوان یادآور می شود که دیوان کشورهای قطر و بحرین، هر دو در بخش جنوبی خلیج عربی / فارس (از این به بعد «خلیج»)، تقریبا نیمراه بین دهانه شط العرب، به سمت شمال غرب و تنگه هرمز در انتهای شرقی خلیج در شمال عمان واقع شدهاند». اما نکته قابل توجه این است که خود طرفین دعوی به جهت اثبات ادعاهای خود به اسناد تاریخی ای استناد می کنند که در آنها نام خلیج فارس وجود دارد و به همین دلیل در این رای نیز نام خلیج فارس بارها تکرار شده است.

همچنین با مراجعه به بخش نقشه نگاری وبگاه سازمان ملل متحد، میتوان به نقشه های رسمی تهیه شده توسط این سازمان از کشورها و مناطق جغرافیایی مختلف دسترسی داشت که در همه نقشه های منتشر شده توسط سازمان ملل در این بخش از کشور ایران، کشورهای حاشیه خلیج فارس و منطقه خاورمیانه و غیره نامی جز خلیج فارس به چشم نمی خورد.

تمامی سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، سازمان‌های بین‌المللی نظامی یا اقتصادی یا علمی (به غیر از اتحادیه عرب) و سازمان‌های غیردولتی نام خلیج فارس را تنها نام رسمی می‌دانند.

در وبگاه رسمی فدراسیون جهانی فوتبال «فیفا»  [www.fifa.com] دربخش اطلاعات جغرافياي كشورهاي حاشيه خليج فارس به هر چهار زبان اصلي خود يعني (انگليس، آلماني، اسپانيولي و فرانسوي) از لغات هم معني خليج فارس (persian gulf, golfe persique, persischer golf, golfo persico) استفاده شده است. لازم بذكر است كه گستردگي فيفا تاحدي است كه تعداد كشورهاي عضو آن ۱۶ عضو بیشتر از تعداد كشورهاي عضو سازمان ملل متحد است.

در پایان باید گفت که نام خلیج فارس کاملا آشکار و واضح است و هر نام دیگری غیر قابل قبول و نامعتبر است. لازم به ذکر است که نام های جغرافیایی نمیتوانند بر وضعیت حقوقی مناطقی که این نام ها برای اشاره به آنها به کار گرفته می شود، تاثیر بگذارند. یعنی حتی اگر رویاپردازی برخی دولتمردان عرب راجع به نام مجعول خلیج عربی مقبول جماعتی قرار بگیرد، منافع حقوقی ایران در خلیج همیشگی فارس و به طور خاص مناطق دریایی متعلق به ایران و حاکمیت دائمی ایران بر تمام جزایر ایرانی به ویژه جزایر تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی متاثر نخواهد شد و این مناطق همیشه متعلق به ایران بوده و خواهد بود.