تا زمانی که خودروسازی در دست دولتی ها و سیاسیون است، نه تنها صنعت روی توسعه را به خود نخواهید دید، بلکه فقط مردم باید تاوان ناکارآمدی ها و بده بستان های سیاسی را بدهند. ایران خودرو و سایپا با این حجم از حمایت و حضور دستگاه های مختلف دولتی، امنیتی و نظارتی انگشت کوچک جنتلمن های بخش خصوصی نمی شوند.
انتقاد از کیفیت تولیدات خودروهای ایران خودرو و سایپا به موضوع روز جامعه تبدیل شده است. متاسفانه علی رغم وجود سرمایه های فراوان فیزیکی، انسانی و مالی در این دو شرکت که برخی از آنان بی نظیر است، هر وقت اسم تولیدات این دو شرکت بر زبان می آید غالبا با انتقاد روبرو می شود. این در حالی است که برعکس ایران خودرو و سایپا وقتی از تولید خودروسازان خصوصی از جمله "گروه خودروسازی بهمن” صحبت به میان می آید، "زیبایی ،کیفیت و تکنولوژی بالا”، "خدمات پس از فروش مناسب”،”احترام به مشتری”و … به ذهن متبادر می شود.
ریشه یابی این موضوع بسیار مفصل است ولی اجمالا مقایسه وضعیت ایران خودرو و سایپا با بهمن به خوبی بیانگر دلایل این مسئله می باشد.
1- مالکیت: سهام ایران خودرو و سایپا متعلق به مردم، کارکنان و دولت است. لذا طیف وسیعی از سهامداران دولتی و غیردولتی در آن وجود دارند. در ایران خودرو و سایپا مدیران عامل بیشتر براساس روابط سیاسی و سفارشی انتخاب می شوند. این در حالی است که در بهمن سهام عمده در اختیار سه نفر است که جز باهوش ترین افراد در صنعت، تحصیلکرده دانشگاه های تراز اول کشور و موفق در صنعت خودروسازی می باشند.
2- تصمیم گیران مدیریتی: در گروه ایران خودرو و سایپا به دلیل آنکه دولت در این دو شرکت سهامدار است نهادها و ارگان های مختلفی در تصمیم گیری های کلان اثرگذار هستند. از دولت، وزیر صمت گرفته تا نمایندگان مجلس، ده ها دستگاه های نظارتی، اطلاعاتی و بازرسی. این در حالی است که در بهمن تمام تصمیمات توسط 3 نفر(مالکین اصلی)انجام می شود.
3- فرآیند تصمیم گیری کلان: در گروه ایران خودرو و سایپا تصمیمات کلان از جمله انتصابات، خریدهای استراتژیک و مهم باید از نهادهای مختلف نظارتی و اطلاعاتی استعلام گرفته شود. در برخی موضوعات نیز افراد ذی نفوذ در ارگان های مختلف حاکمیتی، دولتی و مجلسی اثرگذار هستند و لذا ممکن است در یک تصمیم، ده ها نفر با سلایق و منافع مختلف دخیل باشند. این در حالی است که در بهمن برنامه ها و استراتژی توسط مدیران ارشد در قالب طرح آماده و در نهایت توسط 3 نفر(مالکین اصلی) تصمیم گیری می شود.
4- نیروی انسانی: در گروه ایران خودرو و سایپا حدود 100 هزار نفر نیروی انسانی وجود دارد که بخش قابل توجهی از این مدیران ارشد با باندبازی، لابی گری و سفارشات منصوب می شوند و نه براساس شایسته سالاری. این در حالی است که در گروه بهمن فقط 5 هزار نفر وجود دارد و بهترین نیروهای متخصص در کشور از جمله در درون بدنه ایران خودرو و سایپا را با حقوق و مزایای بسیار بالاتر جذب می کند.
5- نیروهای نظارتی مستقر در شرکت: در گروه ایران خودرو و سایپا حدود 200 شرکت وجود دارد که اگر فرض کنیم به طور میانگین در هر شرکت حدود 10 نیروهای بازرسی و نظارتی(حراست و نگهبانی) حضور داشته باشد، در مجموع در دو خودروساز حدود 2000 نفر نیروی نظارتی مستقر در شرکت هستند. این در حالی است که در گروه بهمن که 5 شرکت زیرمجموعه دارد کل نیروهای نظارتی کمتر از 50 نفر است که تمام این افراد نگهبان هستند و نه نیروی بازرسی و نظارتی.
6- عمر شرکت: قدمت ایران خودرو و سایپا به قبل از انقلاب برمی گردد که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون در حدود 4 دهه دولتی بوده است. این در حالی است که بهمن در سال 1394 از بسیج به بخش خصوصی واگذار شده است و لذا عمر این شرکت به عنوان خودروسازی خصوصی کمتر از ۶ سال است.
7- شرکت های زیرمجموعه: گروه ایران خودرو و سایپا حدود 200 شرکت زیرمجموعه دارند این در حالی است که در گروه بهمن فقط 5 شرکت وجود دارد.
8- ماهیت شرکت های زیرمجموعه: در گروه ایران خودرو و سایپا شرکت ها با ماهیت مختلفی از جمله تولید خودرو، تولید قطعه، لیزینگ خودرو، مالی، سرمایه گذاری، خدماتی، بیمه، آژانس هواپیمایی، بانکی وجود دارد که در برخی از اینان چند شرکت به طور موازی یک ماهیت مشترک دارند. این در حالی است که در 5 شرکت زیرمجموعه گروه بهمن شرکت تولید خودرو، لیزینگ خودرو، سرمایه گذاری و خدمات بیمه وجود دارد.
9- وضعیت تحریم: ایران خودرو و سایپا یک نوبت در اوایل دهه 90 تحریم عام شدند و بار دیگر به طور خاص در سال 1397 تاکنون تحریم هستند. این در حالی است که بهمن نیز از سال 1397 تاکنون تحریم خاص است. بهمن تنها خودروساز خصوصی تحریم شده توسط آمریکا است.
10- کیفیت محصولات: کیفیت محصولات ایران خودرو و سایپا وضعیت مطلوبی ندارد. خودروهای قدیمی با کیفیت پایین اصلی ترین چالش این تولیدات است و غالب محصولات دارای 3 ستاره کیفیت و پایین تر است. این در حالی است که عمده محصولات بهمن دارای به روز، زیبا و دارای 5 ستاره کیفیت است.
11- سودآوری: گروه ایران خودرو و سایپا جز شرکت های نیمه دولتی ورشکسته با حدود 100 هزار میلیارد تومان زیان انباشته هستند. این در حالی است که بهمن نه تنها زیان ده نیست بلکه در سال گذشته 1600 میلیارد تومان سود به دست آورد. بهمن تنها شرکت خصوصی خودروسازی سودده بورسی است. لذا سهام این شرکت در بورس برای مردم بسیار جذاب است.
12- میزان تولیدات: گروه ایران خودرو و سایپا در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 در حدود یک میلیون و 400 هزار دستگاه تولید داشت که بعد از آغاز روند تحریم در دهه 90، میزان تولید روند نزولی یافت به طوری که تاکنون حدود 30 درصد کاهش یافته است. این در حالی است که گروه بهمن قبل از واگذاری در سال 1394 حدود 15 هزار دستگاه تولید داشت که این رقم در حال حاضر به 50 هزار دستگاه رسیده و رشد بیش از 300 درصدی را تجربه کرده است.
13- نیروی مازاد: گروه ایران خودرو و سایپا دارای چند هزار نیروی مازاد است که طی سال های اخیر به آن اضافه شدند در صورتی که روند تولید کاهشی بوده است. بسیاری از این نیروهای مازاد، سفارشی و تحمیلی از نهادها و افراد خاص سیاسی بوده است. این در حالی است که در بهمن همزمان با افزایش تولید و عرضه تولیدات به روز جهانی، طی دو سال گذشته حدود 1500 نیرو متخصص و خدماتی طی فرآیند آزمون و مصاحبه حذب شده اند.
14- خدمات پس از فروش: گروه ایران خودرو و سایپا به لحاظ خدمات پس از فروش در وضعیت مطلوبی قرار ندارند. این در حالی است که بهمن رتبه نخست در خدمات پس از فروش را دارد و مشتری مداری اولویت اول این گروه است.
مقایسه این 14 آیتم در خصوص وضعیت ایران خودرو، سایپا و بهمن بیانگر آن است تا زمانی که خودروسازی در دست دولتی ها و سیاسیون است، نه تنها صنعت روی توسعه را به خود نخواهید دید، بلکه فقط مردم باید تاوان ناکارآمدی ها و بده بستان های سیاسی را بدهند. ایران خودرو و سایپا با این حجم از حمایت و حضور دستگاه های مختلف دولتی، امنیتی و نظارتی انگشت کوچک جنتلمن های بخش خصوصی نمی شوند.
خودروسازان دولتی نیاز به تحول دارند. تحولی که باید در مالکیت و یا حداقل در مدیریت آن آغاز شود و کار به دست افراد متخصص و باتجربه داده شود. این افراد همان جنتلمن های خودروسازی هستند که در عمل نشان داده اند هم قدرت جذب سرمایه شرکت های خارجی را دارند و هم با تولید خودروهای به روز و باکیفیت می توانند سودهای هزار میلیاردی برای سهامداران به ارمغان بیاورند.
خروج خودروسازان دولتی و شبه دولتی از سلطه مدیریتی دولتی ها، امنیتی ها و نظارتی ها، جان تازه ای به خودروسازی خواهد داد که برنده اصلی آن مردم هستند. در این شرایط است که با بهبود کارایی و کیفیت و سودده شدن خودروسازان از یک طرف مردم می توانند با خرید سهام این شرکت ها سود کنند و از طرف دیگر شاهد رشد صنعت خودرو باشند.
خط بازار؛
