مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت: حرکت تحریم کنندگان از بعد بین المللی مبنای حقوقی ندارد

محمد علی خطیبی، مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار مهندس نیوز گفت: همانطور که رئیس جمهور محترم بیان کردند باید از افراد توانمند از هر جناحی استفاده شود، قطعا راهی بهتر از این هم نیست. با این کار می توانیم بر خیلی از مسائل و مشکلات فائق آئیم و به اهداف مورد نظر برسیم.

به گزارش راه مردم به نقل از مهندس نیوز، تحریم در کشور ما مسئله ی تازه ای نیست و ما با ادبیات تحریم آشنا هستیم چرا که این کشورها با محدودیت هایی که در سالهای گذشته اعمال کردند، برنامه شان این بوده که ایران را از بازارهای بین المللی حذف کنند اما واقعیت ها نشان می دهد که آنها موفق به حذف ایران از تجارت جهانی نفت نشده‌اند و این نحوه ی عملکرد، ضعف آن ها را نشان می دهد و گویای این است که تحریم ها اهداف آنها را محقق نکرده است.

در این راستا با محمد علی خطیبی، به عنوان مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت به گفتگو پرداختیم و وی به بیان فعالیتهای خود در وزارت نفت به عنوان مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت پرداختند.

آقای خطیبی شروع فعالیتهای شما پس از پیروزی انقلاب اسلامی کجا بود؟ چه شد که به شرق کشور رفتید؟

آغاز سوابق کاری بنده مربوط می شود به بعد از پیروزی انقلاب اسلامی؛ چون پیروزی انقلاب مصادفبا سربازیبنده بود. در خدمت سربازی بودم که به فرمان حضرت امام در جریان پیروزی انقلاب از ردیف نیروهای ارتشی خارج شده و به مردم پیوستم. بعد از پیروزی انقلاب دوباره به دستور حضرت امام به پادگان برگشتم. بنده آن زمان افسر وظیفه بودم.

به دلیل فضایی که به وجود آمده بود خدمت سربازان را به یک سال تقلیل دادند. اما در آن شرایط خروجم از سیستم را به صلاح ندیدم و به خاطر آشفتگی هایی که وجود داشت مدتی در محل خدمت باقی ماندم تا اوضاع بهتر بشود. بعد از اینکه نیروهای جدید مستقر شدند یک اطمینان خاطر بوجود آمد و سپس به خدمت خاتمه دادم.

*بنابر شرایط حساس شرق کشور، به سیستان و بلوچستان رفتم

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی عده ای از دوستان احساس تکلیف کردند که به خاطر شرایط بحرانی که در منطقه شرق کشور وجود داشت در آنجا حضور داشته باشند و از این رو به شرق کشور رفته و در منطقه سیستان و بلوچستان مشغول به فعالیت شدند که بنده هم به آنها ملحق شدم. اینجا بود که با دنیایی از ضرورتها و مشکلات و مسائل آشنا و مواجه شدیم.

با صلاحدید مسئولان من در استانداری جذب شدم و در سمت های مختلف از بخشداری و فرمانداری تا معاون استاندار خدمت کردم. فعالیتم را ابتدا از بخشداری سراوان شروع کردم و سپس فرماندار شدم و بعد از آن به استانداری آمدم و معاون استاندار سیستان و بلوچستان شدم. این فعالیت ها نزدیک به دوسال و نیم به طول انجامید. به تدریج آرامش نسبی در منطقه شرق حاکم شد و بعد از این دوران در سال 1361 به تهران بازگشتم تا در یک برنامه بلند مدت به فعالیت بپردازم.

چگونه وارد وزارت نفت شدید؟

با توجه به مرتبط بودن تحصیلاتم، در عرصه نفت مشغول به فعالیت شدم. بعد از وزارت کشور تصمیم بر این شد که به دنبال کار بلند مدت باشم. پیشنهادهای مدیریتی هم به بنده شده بود ولی ترجیح دادم وارد وزارت نفت شوم و از پایه کار کارشناسی و تخصصی انجام دهم. ابتدا کارم مصادف با وزارت آقای غرضی بود و در دیداری که با ایشان داشتم بیان کردند که سمت های مدیریتی وجود دارد نیروی متعهد کم است و نیاز به نیروی قوی برای مدیریتها احساس می شود تا بتوانند در حوزه نفت به صورت اثرگذار فعالیت کنند. همچنین نیاز به افرادی است که بتوانند از سطح پایه توانمندی خود را ارتقاء بخشند و توان کار تخصصی بدست آورند. چرا که مدیرانی هم که در آن زمان مشغول بودند به دلیل اینکه کار تخصصی انجام نداده بودند در مدیریتشان با مشکل مواجهه می شدند.

در این راستا راه دوم را ترجیح دادم و از سمت های کارشناسی شروع به کار کردم؛ به ویژه در بخش بین الملل نفت که خلأهای زیادی در آن وجود داشت و نیاز به نیروی جدید در این زمینه بشدت احساس میشد.

این مسائل ضرورت حضور کارشناسی بنده را بیش از پیش برجسته می کرد. ابتدا در امور بین الملل با بازاریابی و فروش شروع کردم و مدتی در قسمت نفت خام و سپس به قسمت فرآورده رفتم و بعد هم به خاطر ضرورتها دوره هایی را گذراندم و پس از اتمام دوره ها به اوپک و مجامع رفتم.

یکی از این دوره ها در انگلستان برگزار شد که این دوره یک سال بود. البته با سپری شدن 6 ماه از حضورم در این دوره ترجیح دادم به ایران برگردم و دوره شش ماهه بعدی را در ایران سپری کنم.

حضورم در قسمت اوپک و مجامع با اواخر وزارت آقای غرضی مقارن بود و بعد از تغییر و تحولاتی که رخ داد، آقای آقازاده روی کار آمدند. آن زمان همه تشکیلات بین المللی وزارت نفت به صورت یکجا اداره می شد، بعدها حوزه های مختلف امور بین الملل از هم تفکیک و به صورت معاونت و مدیریت ها تقسیم بندی شدند.حوزه ی بین الملل نفت به چند قسمت تفکیک شد که معاونت بین الملل، برقراری روابط بین کشورها و مسائل دو جانبه بین کشورها را پیگیری می کرد و مدیریت بین الملل، مسئولیت فروش نفت خام و واردات و صادرات فرآورده های مورد نیاز را برعهده داشت و اوپک و مجامع نیز روابط چند جانبه را در مجامع بین المللی انرژی را پیگیری می کرد.

*آغاز جنگ و جلسات پرتنش اوپک در دوران وزارت آقازاده

در آن دوره با کارهای کارشناسی و همه فعالیتهای اوپک آشنا شدم و دربرخی از جلسات اقتصادی دبیرخانه اوپک شرکت می کردم.

در ابتدای وزارت آقای آقازاده جلسات در اوپک بسیار سخت و پرتنش بود آن هم به خاطر شرایط جنگ بود؛ چرا که کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، جناحی را علیه کشور ما بوجود آورده بودند و ما هم باید با دیگر کشورها با آنها مقابله می کردیم. در این زمان بود که به همراه آقای آقازاده در جلسات وزارتی اوپک شرکت هم کردم.

شرایط سختی حاکم بود و در همین دشواری ها بود که توانستیم سریعا بر مسائل بین المللی مسلط شویم پس از خاتمه وزارت آقای آقازاده حدود 8 سال در موسسه مطالعات بین المللی انرژی به فعالیت پرداختم و فرصتی شد تا به صورت عمیق تر به مسائل مطالعاتی بپردازم.

بعد از آن و با استقرار دولت اصولگرایان تصوری به وجود آمد که در امور بین الملل شرکت ملی نفت که مسئولیت فروش نفت را عهده دار است، گروه خاصی آن را اداره می کنند و اینجا بود که وزیر وقت خواستار یکسری تغییرات در این حوزه شد تا این ذهنیت از بین برود. آقای وزیری، وزیر وقت و آقای نوذری، مدیرعامل شرکت ملی نفت اصرار داشتند که من به عنوان معاون وارد مدیریت امور بین الملل شوم تا این ذهنیت که این قسمت توسط افراد خاصی اداره می شود تا حدودی از بین برود.

البته در زمان مدیریت آقای غنیمی فرد بود که از بنده دعوت شد تا در این حوزه مشغول شوم اگر چه وی اذعان داشت این تغییرات و دعوت به همکاری ارتباطی با مسائل سیاسی و تغییرات در وزرات ندارد.

در حوزه امور بین الملل به عنوان معاون مدیر در بازاریابی نفت خام و فرآورده مشغول به کار شدم. پس از حدود 2 سال چندین بار آقای نوذری، وزیر وقت، اصرار داشت که سمت نماینده ایران در سازمان اوپک را بپذیرم ولی بنده پاسخ می دادم بهتر است افراد دیگری این مسئولیت را بپذیرند لذا افرادی را معرفی و پیشنهاد کردم اما با اصرار آقای نوذری به عنوان نماینده ایران در سازمان اوپک و مجامع بین المللی منصوب شدم.

البته نماینده جمهوری اسلامی ایران در اوپک و مجامع بین المللی علاوه بر نمایندگی که در اوپک دارد، به عنوان نماینده مجمع جهانی انرژی نیز شناخته می شود ـ که حدود 90 کشور در آن عضو هستند و تولید کنندگان، مصرف کنندگان و کمپانی ها هم در آن حضور دارند ـ. همچنین نماینده مجمع کشورهای صادرکننده گاز که مقام معظم رهبری در تشکیل آن اصرار داشتند هم محسوب می شود و در ضمن مسائل بین الملل محیط زیست را هم پوشش می دهد.

* نفت در پیروزی انقلاب و نهضت های مردمی نقش مهمی داشته

ارزیابی وزارت نفت از چندین دوره حضور شما چه طور بوده است؟

البته این مسئله بحث های مفصلی را می طلبد. نفت و مسائل مربوط به آن با حرکت های انقلابی در کشور ما عجین است و سهم موثری در پیروزی انقلاب اسلامی ایفا کرده است. همانطورکه می دانید در شرایطی که اوج تظاهرات مردم بود کارکنان نفت در همراهی با انقلاب مردمی شیرهای نفت را بستند و نفت را صادر نکردند و دست به اعتصاب زدند. نفت در پیروزی انقلاب و نهضت های مردمی نقش مهمی داشته و همچنین نفت در زمان جنگ نوک پیکان حملات دشمن بود، دشمنان می دانستند با تحت فشار گذاشتن صنعت نفت، انقلاب هم تحت فشار قرار می گیرد از این رو حملات به پالایشگاهها و تاسیسات نفتی را در اولویت خود قرار داده بودند.

* در دوران سازندگی هم نفت در زمینه تامین منابع مالی نقشی اثرگذار داشت

در واقع کارکنان صنعت نفت نقش موثری در جنگ داشتند و سهم برخی از آنها کمتر از خط مقدم نبود. در واقع صنعت نفت علاوه بر اینکه سوخت داخلی کشور و جبهه ها را تامین میکرد، امورات کشور نیز از طریق درآمدهای حاصل از فروش نفت اداره می شد. حتی در دوران سازندگی هم نفت در زمینه تامین منابع مالی طرح ها و پروژه های کشور نقشی اثرگذار داشت، البته در بسیاری از تاسیسات نفتی باید بازسازی صورت می گرفت که این امر به خوبی انجام شد.

همچنین با توجه به اینکه جمعیت کشور رو به رشد بود، ضمن تامین نیازهای روزانه در کشور باید برنامه و فعالیت ها در این حوزه با آینده نگری انجام میگرفت بدون اینکه خلأیی ایجاد شود که به لطف خدا این امر هم به خوبی برنامه ریزی و انجام شد.

برنامه وزات نفت در دوران اصلاحات چگونه پیش می رفت؟

با توجه به اینکه دولتها تابع برنامه های 5 ساله ای بودند که در مجلس تصویب شده بود، موظف بودند طبق برنامه عمل کنند که قاعدتا روند توسعه با توجه به برنامه ادامه داشت و اینگونه نبود که فعالیتهای صنعت نفت در دوره اصلاحات متوقف شود، چه در حوزه صادرات و چه در حوزه ی تامین نیازهای داخلی؛ البته نمی توان ادعا کرد که برنامه های پنج ساله صد در صد اجرا شدند.

شکوفایی صنعت نفت در کدام دوره شکل گرفت؟

در دروان جنگ انتظار پیشرفت و سازندگی را نداشتیم و بیشتر تمرکز بر روی بازسازی تاسیسات آسیب دیده نفتی بود تا صادرات تداوم یابد و نیازهای داخلی تامین شود اما در عین حال برنامه های توسعه ای در دستور کار قرار گرفت، بدیهی بود که در دروان پس از جنگ شتاب برنامه های توسعه ای بیشتر شود.

* علی رغم تغییرات وزراء حضور کشورمان در مجامع بین المللی انرژی موثر و تاثیر گذار بود.

البته در دولت اصلاحات و دوران قبل ازآن ثبات مدیریتی وجود داشت و اگرچه ایراداتی هم به اینکه چرا یک مدیر باید بیست سال بلکه بیشتر بر مسند مدیریت در یک حوزه قرار بگیرد، وارد بود اما در دروان اصولگرایان تغییراتی در مدیران صورت گرفت که این تغییرات در مواردی مطلوب نبود، به ویژه تغییرات پی درپی وزیران.

این در حالی است که در مجامع بین المللی اصولا وزرا و نمایندگان ثبات دارند و سالیان سال مشغول به فعالیت هستند. البته علی رغم همه تغییرات پی در پی، حضور کشور در مجامع بین الملل انرژی بسیار پررنگ و تأثیرگذار بود. در این راستا بدنه کارشناسی،تلاش میکرد وزراء جدید را در کوتاه ترین زمان در جریان امور قرار دهد و اجازه ندهد این تغییرات در حضور کشورمان تاثیرگذار باشد.

عزل و نصب هایی که در صنعت نفت اخیرا صورت گرفته را چگونه ارزیابی می کنید؟

البته بهتر است از همین ابتدای به قضاوت در این زمینه نپردازیم و پیش داوری نکنیم. تیمی روی کارآمده که باید تلاش کند و ماهم باید عملکردها را بسنجیم و سپس ارزیابی کنیم. در اینجا بهتر است نسبت به کار این افراد از همین ابتدای امر قضاوت نکنیم و فرمان مقام معظم رهبری را که یک تکلیف است در خصوص اینکه باید همه به دولت جدید کمک نماییم را اجرا نمائیم.

* از توان ملی افراد، خارج از خط و خطوط سیاسی استفاده شود

همانطور که رئیس جمهور محترم چه در زمان کاندیداتوری و چه بعد از آن بیان کردند باید از افراد توانمند از هر جناحی استفاده شود، قطعا راهی بهتر از این هم نیست. در اینجا باید از توان ملی ، خارج از خط و خطوط سیاسی استفاده شود و نباید در این موارد به صورت سلیقه ای عمل کرد و برخی از افراد توانمند را به دلایلی کنار گذاشت و از ظرفیت های محدود استفاده کرد؛ این کار پسندیده ای نیست. در واقع باید از صددرصد توان ملی استفاده کنیم. با این کار می توانیم بر خیلی از مسائل و مشکلات فائق آئیم و به اهداف مورد نظر برسیم.

اینکه شما خودتان تقاضای بازنشستگی کردید، درست است؟ چرا؟

بله. تقاضای بازنشستگی توسط خودم انجام شد با 35 سال خدمت. البته یکی از اصلی ترین دلایل این امر این است که در یکی دوسال اخیر فشارهای زیادی در حوزه کاری و فعالیت (در دو حوزه ی اوپک و مجامع و مدیریت امور بین الملل که مسئولیت آن ها را عهده دار بودم) به بنده وارد شد. در همین راستا آقای قاسمی، وزیر سابق نفت تمایل داشتند که این دو مسئولیت را حتما عهده دار باشم. در زمان فعالیتم خیلی از فشارهای خارجی به سبب تحریم در حوزه فروش نفت وجود داشت که فروش نفت انجام نپذیرد و حتی کارهایی در سطح بین المللی انجام می شد که ما نتوانیم از درآمد حاصله از فروش نفت استفاده کنیم.

* وزیر قبلی نفت همه تلاشش این بود که به دور از مسائل سیاسی، مشکلات موجود در نفت حل و فصل شود

در واقع هدف دشمنان توقف صادرات و فروش نفت بود و فشار زیادی بر قسمت فروش نفت وارد می کردند چه مستقیم و چه غیرمستقیم. مثل عدم خرید و جابجایی پول، جلوگیری از بیمه کشتی ها و بیمه تاسیسات، تا جایی که توانستند سنگ اندازی کردند و به دلیل این محدودیتها برخی ازمشتریان در خرید نفت ایران با مشکلات جدی مواجه بودند.اگرچه در برخی موارد آمریکا به کشورهایی اجازه داده بود از ایران نفت بخرند ولی در عمل برخی کشورها نفت ایران را بدلیل مشکلات بیمه و حمل و نقل و مشکلاتی که در پرداخت پول وجود داشت نمی خریدند.

آقای قاسمی، وزیر قبلی نفت همه تلاشش این بود که به دور از مسائل سیاسی، مشکلات موجود ناشی از تحریم در صنعت نفت حل و فصل شود که خوشبختانه صادرات نفت با تلاش همکاران بهبود یافت و بتدریج با تمهیداتی که اندیشیده شد با روند افزایشی مواجه گردید.

من و همکارانم تمام تلاش خود را جهت حضور پر رنگ در مجامع بین المللی انرژی و افزایش صادرات نفت انجام دادیم و امیدواریم همکاران جدید بتوانند کارها را توسعه دهند و باعث پیشرفت روز افزون شوند و فراموش نکنند که مسئولان قبلی هم در شرایط بسیار دشوار سعی و تلاش زیادی انجام دادند لذا بهتر است به جای خراب کردن بنای قبلی، سنگی به روی بنای قبلی بگذارند.

* تحریم من توسط آمریکا نقض حقوق بین المللی است/برای من مدال افتخار است/مسئولان از حقوق تحریم شده ها دفاع کنند

چرا اسم شما در لیست تحریم آمریکا است؟

اصولا این گونه حرکت ها یک حرکت کور است. آنها من را به عنوان مدیر بین الملل شرکت ملی نفت تحریم کردند برای اینکه که تلاش کردم نفت را به طرق مختلف بفروشم و برای کشور درآمد کسب نمایم. اگر چه این اقدام به منزله مدالی است برای من به عنوان یک خدمتگزار که در این راه توانستم به کمک همکاران روند نزولی صادرات نفت کشور را از نزولی به صعودی تغییر دهم.

این حرکت غیرقانونی آنها با مبانی حقوق بین الملل مغایرت دارد. من تحریم شدم به دلیل اینکه کار خودم را درحوزه مسئولیتم انجام دادم. به همین دلیل خواستند مرا تنبیه کنند. این یعنی نقض آشکار حقوق فردی. البته جا دارد که جمهوری اسلامی و مسئولان امر در صورت صلاحدید برای دفاع از حقوق قانونی افراد تحریم شده اقدامات حقوقی لازم را انجام داده و پیگیر این موضوع باشد.

پیام شما به تحریم کنندگان چیست؟

حرکت تحریم کنندگان از بعد بین المللی مبنای حقوقی ندارد و این اقدامات، ضعف آن ها را نشان می دهد و گویای این است که تحریم ها اهداف آنها را محقق نکرده است. البته برای افرادی که در لیست تحریم قرار دارند خصوصا بنده مایه افتخار است که عملکرد ما چشمگیر بوده و عکس العمل دشمنان را در پی داشته است.

* در شرایط کنونی بدون روحیه جهادی کارها غیرممکن است/ این موانع هستند که در برابر روحیه جهادی و بسیجی تسلیم می شوند

نقش بسیج مهندسین در صنعت نفت چیست ؟

بسیج مهندسین باید با یک سازماندهی منسجم کار را گسترش دهد و با همکاری دیگر نهادها به تزریق و ترویج روحیه و فرهنگ جهادی و بسیجی بپردازد چرا که در زمان حاضر بدون روحیه جهادی، انجام امور مهم، غیر ممکن است.

البته تلاش خاصی را در این زمینه می طلبد و با توجه به اینکه هم اکنون در شرایط خاص و تحریم قرار داریم وجود چنین مجموعه ای از افراد توانمند بسیجی می تواند موثر واقع شود. این نوع تلاش ها باعث می شود که هیچ مانعی باعث متوقف شدن کشور نشود. باید این روحیه حفظ شود و روحیه اقتصاد مقاومتی ادامه پیدا کند و موانع بر سر راه پیشرفت برداشته شوند. چرا که مانع برای بسیجی معنایی ندارد و شما را هیچ مانعی نمی تواند متوقف کند و این موانع هستند که در برابر روحیه جهادی و بسیجی تسلیم می شوند.

کلام آخر....

مطالب زیادی برای گفتن وجود دارد و از آنجایی که ما بعد از پیروزی انقلاب در صنعت نفت بودیم باز هم بر اهمیت نقش نفت در اقتصاد و مسایل ژئوپولتیک تاکید می کنم اما باید اذعان داشت که باید توجه بیشتری به صنعت نفت بشود.

صنعت نفت بسیار مهم تر از آن است که توسط یک وزیر و چند مدیر اداره شود، بلکه نیاز به حمایت سران درجه یک کشوری دارد تا آنان در جریان روند توسعه و مشکلات صنعت نفت قرار گیرند و بتوانند در رفع مشکلات کمک کنند.

کمک شخصیت های طراز اول مملکت در رفع مشکلات صنعت نفت لازم و ضروری است؛ به طور کلی نظام باید محکم و با تمام قدرت پشتیبان صنعت نفت باشد و از این صنعت حمایت کند تا متقابلا صنعت نفت هم بتواند به اقتصاد و سیاست و همه ی ابعاد نظام کمک کند.

همانطور که در جاهای دیگر دنیا خصوصا در کشورهای صادرکنندگان بزرگ نفت، شخصیت های بزرگ و طراز اول کشور درجریان تصمیم گیری های کلان صنعت نفت قرار دارند و از آن حمایت می کنند و به این صورت سایر ارکان نمی توانند موانع و مشکلاتی برای صنعت نفت ایجاد کنند لذا پیشرفت و توسعه صنعت نفت شتاب زیادی پیدا می کند و موانع موجود به حداقل می رسد.

امیدوارم با حمایت همه جانبه مسئولان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران از این صنعت حساس نه تنها شرایط تحریم پشت سر گذاشته شود بلکه مسیر پیشرفت و توسعه این صنعت بیش از پیش هموار شود.