بازوي پژوهشي مجلس طی گزارشی به بررسی وضعیت تنش آب شرب در کشور در سال جاری پرداخت.
معاونت مطالعات زیربنایی مرکز پژوهش هاي مجلس در گزارشی به بررسی وضعیت تنش آب شرب در کشور در سال جاری پرداخت.
در این گزارش آمده: با توجه به وضعیت کاهش بارندگی ها در سال آبی 1400-1399 و همچنین افزایش دمای هوا، پیش بینی می شود که در ماه های گرم سال 1400 شهرهای متعددی از کشور با تنش آب شرب مواجه باشند و از این منظر دچار مشکل شوند، همانند آنچه در سال آبی 1397-1396 در برخی از شهرهای کشور رخ داد و در مواردی این تنش ها به مناقشات اجتماعی نیز تبدیل شدند.
در ادامه این گزارش تصریح شده: در تابستان 1397 از کل جمعیت شهری 6/61 میلیون نفری کشور حدود 5/34 میلیون نفر آن (معادل 56 درصد) تحت تنش آب شرب قرار گرفتند. در سال آبی جاری (1399-1400) تاکنون درکل کشور نسبت به متوسط درازمدت 52 ساله، 36 درصد کاهش بارندگی وجود دارد که از این میان بیشترین کاهش مربوطه به حوضه های آبریز مرزی شرق و قره قوم و همچنین کمترین کاهش نیز مربوط به حوضه های آبریز دریاچه ارومیه و دریای خزر است.
شدیدترین تنش هاي آبی در سال 97
در سالهاي اخير یكی از شدیدترین تنشهاي آبی در سال 1397 اتفاق افتاده است. در تابستان سال 1397بهدليل کاهش بارشها در سال آبی 1397-1396 مناطق زیادي از کشور و جمعيت شهري و روستایی بالغ بر 8/36 ميليون نفر )معادل 46 درصد جمعيت کشور( تحت تنش آب شرب قرار گرفت. قابل توجه است که ميزان کمبود آب شرب در اوج مصرف براساس آخرین آمار )تابستان سال 1397 )حدود 4/22 مترمكعب در ثانيه بوده است. درنتيجه کمبود و تنشهاي آب شرب یاد شده، نارضایتیهایی در برخی از شهرهاي کشور مانند آبادان، خرمشهر، برازجان، کازرون، بوشهر، برخی از شهرهاي استان اصفهان و غيره رخ داد و این موضوع چالشهایی را براي مسئوالن ایجاد کرد.
از جمله تنش هاي ناشی از کمبود آب شرب در کشور میتوان انسداد رودخانه شاپور توسط کشاورزان فارسی و قطع آب انتقالی به استان بوشهر اشاره کرد که به دفعات اتفاق افتاده و مهمترین آن در سال 1394 رخ داد و سبب بروز تنش آبی و جيرهبندي آب در دو شهر بزرگ استان بوشهر )بوشهر و برازجان( به مدت 10 روز شد. همچنين درگيري هاي سالهاي 1397 و 1399 قابل ذکر است.
همچنين تعرض به خط انتقال آب اصفهان به یزد به دفعات که مهمترین آن در سال 1391 اتفاق افتاد و به شكسته شدن خطوط لوله و آتش زدن ایستگاه پمپاژ منجر شد و سبب بروز قطعی آب در 9 شهر بهره مند از آب انتقالی در استان یزد به مدت دو هفته شد از ديگر مسائلي است كه بهدليل كمبود آب در كشور ايجاد شده است.
این امر حاکی از آن است که تنشهاي ناشی از کمبود آب شرب به سرعت بهصورت نارضایتیهاي اجتماعی نمود پيدا میکند و به چالشی امنيتی تبدیل میشود. عالوه بر آن تسري نارضایتیهاي مذکور و گسترش ابعاد آن با دیگر تنشها و شكافهاي قومی نيز بسيار محتمل است.
پیش بینی وضعیت تنش آب شرب در 1400
پیش بینی وضعیت تنش آب شرب در سال 1400 همانگونه که گفته شد بهدليل کاهش بارش ها و همچنين بعضاً زیرساختهاي نامناسب آب شرب، به احتمال زیاد شهرهاي زیادي در تابستان و حتی پایيز سال 1400 دچار تنش آبی خواهند شد. جدول 2 پيشبينی تعداد شهرهاي با تنش آب شرب را در تابستان پيشرو به تفكيک حوضه هاي آبریز اصلی نشان میدهد.
1 .در تابستان سال 1400 تعداد 282 شهر دچار تنش آبی میشوند. تنش مذکور در همه حوضه هاي آبریز اصلی کشور رخ می دهد.
2 . در حوضه آبریز مرکزي به تعداد 104 شهر دچار تنش آبی میشوند که از این ميان حدود 38 درصد شهرها وضعيت تنش آبی قرمز را تجربه خواهند کرد. ازآنجایی که این بخش از کشور شامل مناطق وسيعی است، اعداد مذکور بسيار چشمگير هستند.
3 .وضعيت در حوضه آبریز خليج فارس و دریاي عمان نيز بحرانی است و در این نواحی به تعداد 93 شهر دچار تنش آبی خواهند شد. ازآنجاییکه این بخش عمدتاً شامل استان هاي ساحلی جنوبی است، اهميت شيرین سازي آب دریا از این منظر بسيار پررنگ میشود.
4 .در مناطق گرمسير جنوبی بهدليل استفاده از آب براي خنکسازي و تعدیل هوا، علاوه بر مصرف شرب، ایجاد تنشهاي مذکور می تواند شرایط زندگی را بسيار طاقت فرسا کرده و ازطرف دیگر فشار بر شبكه انرژي برق را مضاعف کند.
5 .علائم تنش هاي مذکور از هم اکنون در بعضی نقاط کشور به صورت ناآرامی ها و نارضایتی هاي اجتماعی بروز کرده است.
در بخش دیگری از این گزارش بیان شده: بدین ترتیب وقوع تنش آب شرب در مناطق مختلف کشور محتمل به نظر می رسد. با توجه به اینکه پروژه های پایداری و ارتقای کیفی آب شرب شهرهای مختلف کشور از سال 1397 آغاز شده است، مدیریت مطلوب تر این برنامه ها می توانست چالش های موجود در این زمینه را کمتر کند، به خصوص در مناطق گرمسیری که عموماً با مشکلات آب شرب مواجه هستند مانند استان خوزستان، چنانچه در مورد این پروژه ها اولویت بندی بهتری انجام می شد، قطعاً اجرای پروژه های مربوط به استانی مانند خوزستان در اولویت قرار می گرفت.
راهكار چيست؟
نویسندگان این گزارش تاکید کردند: برای مقابله با تنش آب شرب در کشور متولیان بخش آب شرب باید راهکارهای موضوعه را از هم اکنون در دستور کار قرار دهند و برنامه ریزی های لازم را انجام دهند.
راهکارهای مقابله با تنش آب شرب به دو دسته راهکارهای کوتاه مدت و بلندمدت تقسیم می شوند. برخی از راهکارهای کوتاه مدت که عمدتاً بر مدیریت عرضه استوار هستند، عبارتند از: افزایش تأمین و تولید آب، طرح های ارتقای کیفی، افزایش توان ذخیره سازی آب، تقویت خرید تضمینی، پایداری خدمات در شرایط اضطرار، توجه به فرایند آبرسانی تا بازچرخانی و استفاده مجدد و تنوع بخشی اعتباری. در کنار این راهکارها، راهکارهای بلندمدت که عمدتاً مبتنی بر مدیریت تقاضا هستند، عبارتند از: ارتقای بهره وری، کاهش آب به حساب نیامده، اقدامات کاهش مصرف، فرهنگ سازی و تصحیح الگوی مصرف و اصلاح تعرفه ها.
