ماجرای گم شدن سه میلیون تن فولاد؟

به گزارش راه امروز: فرشته فریادرس در گزارشی در روزنامه «تعادل» نوشت: «هر دم از این باغ بری می‌رسد، تازه‌تر از تازه‌تری می‌رسد؛ » این بیت شعر شاید مصداق خوبی باشد برای این روزهای اقتصاد ایران. از دکل های گمشده نفتی رسیدم به گم شدن ۳میلیون تن فولاد. رقمی درشت که این روزها اهالی تولید را متعجب کرده. آمارها می گویند که در سال ۹۹ تقریبا برابر با ۳۰ میلیون تن فولاد تولید شده، که ۱۵ میلیون تن آن در داخل مصرف و  ۱۲ میلیون تن دیگر نیز صادر شده؛ آمارها بیانگر این است که ۳میلیون تن فولاد در زنجیره مصرف و صادرت ناپدید شده. در پی انتشار این خبر، اما برخی فولادی ها موضع گرفتند و آن را تکذیب کردند. سلیمانی که جزو انجمن تولیدکنندگان فولاد نیز هست، آمارغیرواقعی و کارشناسی در خصوص گم شدن ۳ میلیون تن فولاد را کذب محض می داند ومعتقد است هیچ گونه اسناد و مدارکی در خصوص اثبات این رقم وجود ندارد. 

در همین حال، دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد، گم شدن 3 میلیون تن فولاد را ناشی از بررسی آمارهای کلی صنعت فولاد می داند ومی گوید: برای نهایی شدن، باید آمار کلی را با نتایج حسابرسی و انبارگردانی شرکت‌ها تطبیق دهیم که خردادماه نهایی می شود. اما به گفته خلیفه سلطانی، ممکن است بخشی از اختلاف آماری، ناشی از موضوع صادراتی باشد که اظهار نشده و به تعبیری، قاچاق شده است. 

 اما براساس آماری که در اختیار «تعادل» قرار گرفته، می توان صحت ادعای شهرستانی را تایید کرد. چرا که بررسی آمارها ی کنونی نشان می دهد، ۱۸.۸ میلیون تن شمش تولید شده، که ۴.۵ میلیون تن صادر شده، بنابراین باید ۱۴.۳ میلیون تن در کشور مصرف شده باشد، اما طبق آمار، تولید مقاطع طویل کشور ۱۱.۶ میلیون تن بوده! یعنی یک اختلاف  2.7 میلیون تنی. البته این نوع باگ  های آماری همیشه وجود داشته، اما این اختلاف آماری برای سال ۹۹ رقم درشتی است واین ظن را تقویت می کند که این میزان فولاد گم نشده بلکه قاچاق شده. از سوی دیگر، فعالیت گمرکات کشور در مرز برخی کشورها آنهم در خارج از ساعت‌کاری، راه برای مترصدان قاچاق بدون هیچ  نظارت و مزاحمتی هموارتر می کند.

 

به تازگی  یکی از اعضای انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران از سرنوشت نامعلوم ۳ میلیون تن فولاد در زنجیره تولید و صادرات خبر داده  و گفته این رقم معادل حدود ۱۰ درصد فولاد کشور است. سید رضا شهرستانی، در گفت وگویی که با «تجارت نیوز» داشته عنوان کرده: «در سال ۹۹ بیش از ۳۰ میلیون تن فولاد در کشور تولید شد که از این مقدار ۱۵ میلیون تن در داخل کشور مصرف و ۱۲ میلیون تن دیگر نیز صادر شد؛ بنابراین سه میلیون تن فولاد در زنجیره مصرف و صادرت گم شده است.» او  همچنین با اشاره به فعالیت گمرکات کشورمان در مرزهای «عراق، کردستان ، ترکیه، افغانستان و پاکستان»  در خارج از ساعت‌کاری  نیز گفته است: بین آمارهای ظاهری با آمارهای واقعی سه میلیون تن اختلاف وجود دارد و این رقم ۱۰ درصد تولید فولاد کل کشور است که به نظر می‌رسد قاچاق شده است چرا که وقتی اختلاف بین قیمت داخل و خارج زیاد باشد قاچاق نیز زیاد می‌شود.

اما صحبتهای شهرستانی واکنش برخی از فولادی ها را به همراه داشت. به طوریکه  نادر سلیمانی عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، در پی انتشار خبر گم شدن ۳ میلیون تن فولاد در زنجیره مصرف و صادرات، ضمن تکذیب خبر با ارائه آماری، میزان اختلاف میان تولید و صادرات در این حوزه را با توجه به فعالیت بیش از ۱۵۰ واحد تولید کننده مقاطع طویل فولادی، رقمی قابل اعتنا ندانست. به گفته او، بر اساس آمار انجمن تولید کنندگان فولاد در سال ۱۳۹۹ به میزان ۱۸.۷ میلیون تن «بیلت و بلوم » تولید شده است. 

همچنین بر اساس آمار گمرک، میزان صادرات «بیلت و بلوم» در سال گذشته ۴.۷ میلیون تن و بر اساس آمار انجمن تولیدکنندگان فولاد، میزان تولید مقاطع طویل (با ضریب تبدیل) ۱۲.۹ میلیون تن بوده است. وی با استناد به این آمار تصریح کرد: میزان اختلاف میان صادرات و تولید در این زنجیره تنها حدود یک میلیون تن است که این میزان با توجه به فعالیت بیش از ۱۵۰ واحد تولید کننده مقاطع طویل فولادی در حال کار، رقم قابل اعتنا و غیرمعقولی نیست.

البته شهرستانی، در گفت وگوی خود با «تعادل» می گوید:  تحلیل داده های آماری  نشان می دهد، ۱۸.۸ میلیون تن شمش تولید شده، که ۴.۵ میلیون تن صادر شده، بنابراین باید ۱۴.۳ میلیون تن در کشور مصرف شده باشد، اما طبق آمار، تولید مقاطع طویل کشور ۱۱.۶ میلیون تن بوده! که اختلاف 2.7 میلیون تن را نشان می دهد. او در عین حال با اشاره به اینکه من نگفته ام  ۳ میلیون تن فولاد گم شده، عنوان کرد: اما موازنه آمارهای تولید، مصرف و صادرات نشان می دهد، با کمبود 3 میلیون تنی روبه‌رو هستیم ومشخص نیست این میزان فولاد کجاست و چه شده؟ شهرستانی همچنین عنوان کرد که در آمارها ممکن است یک باگ وجود داشته باشد، اما این اختلاف برای سال گذشته رقم درشتی است. 

اما سلیمانی می گوید:  هر یک از واحد‌های تولید مقاطع طویل، بخشی از محصول خود را در انبار به عنوان ذخیره نگهداری می‌کنند و مقداری از تولید بیلت و بلوم نیز غیر‌استاندارد است که از این حیث نیز همواره مقداری اختلاف میان ارقام تولید و صادرات وجود دارد. او به آمار ارایه شده از سوی سامانه بهین یاب نیز اشاره کرد و گفته است: بر اساس آمار بهین یاب در سال ۱۳۹۹ میزان کل شمش، بیلت، بلوم و اسلب ثبت شده ۲۸.۲ میلیون تن بوده که میزان تولید این محصولات ۲۲ میلیون تن و میزان صادرات آن‌ها ۶.۲ میلیون تن بوده است.

از سوی دیگر،  رسول خلیفه سلطانی نیز در رابطه با بحث‌های مطرح شده در رابطه با گم شدن 3 میلیون تن فولاد در اظهاراتی عنوان کرده که این گم شدن مربوط به بحث‌های آماری است، وگرنه 3 میلیون تن فولاد قابلیت گم شدن ندارد.  بنابه اظهارات سلطانی، این اختلاف آماری ناشی از ارقام موجود در آمارهای کلی صنعت فولاد است و هنوز حسابرسی شرکت‌های فولادی نهایی نشده است. در واقع انبارگردانی و حسابرسی شرکت‌های فولادی خردادماه نهایی می‌شود و آن زمان آمار دقیق مشخص خواهد شد. 

اما به گفته دبیر انجمن فولاد، این تفاوت های آماری مسبوق به سابقه بوده به طوریکه  تفاوت بین آمارهای کلی و ارقام مربوط به انبارگردانی شرکتها طی سال های گذشته نیز وجود داشته است. سلطانی در گفت وگو با «خبرگزاری فارس»، تاکید کرده:  ممکن است بخشی از اختلاف آماری که در حال حاضر با آن روبه‌رو هستیم، ناشی از موضوع صادراتی باشد که اظهار نشده و به تعبیری، قاچاق شده است. مانند اتفاقی که در مورد کالاهای دیگر از جمله آرد یا گوشت می‌افتد. به گفته او، این اختلاف آماری در سال های قبل نیز وجود داشته و رقم 3 میلیون تن مربوط به آمار سال 99 عدد بزرگی است و توجهات را به خود جلب کرده است. 

 به گفته خلیفه سلطانی، معمولاً پس از گذشت دو یا سه ماه از شروع سال، اطلاعات مربوط به انبارگردانی و حسابرسی شرکت‌ها با آمارهای کلی تطبیق داده می‌شود و در آن زمان می‌توان اختلاف قطعی بین این دو بخش را مشخص کرد. او همچنین با بیان اینکه اعداد و ارقام بنگاه‌های تولیدی و حسابرسی آنها، آمار دقیق‌تری است، گفت: در ارائه آمارهای کلی، حسابرسی دقیق صورت نمی‌گیرد و با توجه به هزینه‌بر بودن حسابرسی آمارهای کلی این کار انجام نمی‌شود و معمولاً حسابرسی آماری در کشور نداریم.

اما شهرستانی با ماجرای گم شدن یا کمبود ۳ میلیون فولاد، را به فعالیت گمرکات کشورمان در مرزهای «عراق، کردستان ، ترکیه، افغانستان و پاکستان»  مرتبط دانسته و این احتمال را داده که وقتی اختلاف بین قیمت داخل و خارج زیاد باشد قاچاق نیز زیاد شود. یعنی حلقه مفقوده ماجرا، اینجا فعالیت های گمرکی در کشورمان است که در خارج ساعات اداری و بدون هیچ نظارتی انجام می شود.  از این رو، بیان آمار اعلامی این ظن را تقویت می کند که گم شدن ۳ میلیون تن یک اقدام سازماندهی شده باشد که عوامل آن توانسته بدون دردسر ومزاحمت های نظارتی  گمرکی فعل قاچاق را انجام دهند. البته این گزاره تا برررسی دقیق تر آمارها همچنان یک احتمال است.  

تحلیل داده های ارائه شده از سوی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، نشان می دهد،  تولید فولاد میانی کشور در سال ۹۹ به بیش از ۳۰.۲ میلیون تن رسید و رکورد جدیدی در تولید فولاد در ایران به ثبت رسید.  این رقم در مقایسه با سال ۹۸ رشد ۱۱ درصدی را نشان می‌دهد. 

در سال ۹۹، با وجود تحریم و شیوع کرونا، بیش از سه میلیون تن به تولید فولاد کشور افزوده شد. بنابر آمارها، بیشترین نرخ رشد تولید در محصولات نوردی به‌ویژه میلگرد روی داده است. تولید میلگرد در کشور با رشد ۱۵ درصدی در سال ۹۹، با بیش از ۱.۲ میلیون تن افزایش نسبت به سال ۹۸ به ۹.۵ میلیون تن رسیده است.  همچنین تولید بیلت و بلوم در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸، رشد ۱۲ درصدی و تولید اسلب، رشد ۱۰ درصدی را تجربه کرده است. طبق آمارهای انجمن تولید کنندگان فولاد،  تولید آهن اسفنجی در سال ۹۹ تقریباً ۳۱.۲ میلیون تن رسیده که نسبت به سال ۹۸، حدود ۳.۳ میلیون تن معادل ۱۲ درصد افزایش داشته است. علی‌رغم قطعی گاز در زمستان، رشد تولید آهن اسفنجی بیش از رشد تولید فولاد میانی بوده که نکته مثبتی در جهت ایجاد توازن در زنجیره فولاد به شمار می‌رود. 

اما وضعیت تولید محصولات فولادی در سال ۹۹ چگونه رقم خورده است؟  برپایه این گزارش، در سال ۹۹ در مجموع تولید محصولات فولادی نسبت به دوره مشابه سال گذشته رشد ۱۰ درصدی داشته است. مجموع تولید محصولات فولادی در سال گذشته، ۲۲ میلیون و ۷۸ هزار تن بوده است.  بنابر این آمارها سال گذشته نیز   ۱۱.۶ میلیون تن محصولات طویل و حدود ۱۰.۵ میلیون تن محصولات تخت در کشور تولید شده است. رشد تولید محصولات طویل ۱۳ درصد و رشد تولید محصولات تخت ۷ درصد اعلام شده است.  همچنین مطابق گزارش آماری انجمن تولیدکنندگان فولاد، میزان تولید ورق گرم کشور در سال گذشته ۸ میلیون و ۸۳۲ هزار تن بوده که رشد ۷ درصدی را نسبت به سال ۹۸ نشان می‌دهد. تولید ورق سرد در سال گذشته کاهش یک درصدی را تجربه کرده است. تولید ورق‌های پوشش‌دار نیز نسبت به سال ۹۸، برابر  ۴ درصد کاهش داشته و به مرز یک میلیون و ۴۷۵ میلیون تن رسیده است.