صنایع شوینده در ایران توانایی بالقوه بالایی برای تولید و صادرات دارند، اما به سبب وجود برخی مشکلات و موانع نتوانسته اند در صادرات به جایگاهی متناسب با توان خود دست یابند.در همین راستا، موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی در وبیناری تخصصی به بررسی فرصت ها، تهدیدها و به طور کلی الگوهای کسب و کار در صنایع شوینده کشور پرداخته است.
به گزارش راه امروز: در این وبینار پژوهشگران تاکید کردند که در ایران با چالش های متعددی مانند «عدم پیوند مناسب با اقتصاد جهانی»، «نوع رابطه دولت با بخش خصوصی»، «ویژگی¬ها فرهنگی جامعه»، «رویکرد جایگزینی واردات»، «دسترسی به منابع ارزان که مثل یک شمشیر دولبه است» و «تدوین قوانین و ایجاد نهادهای تسهیل گر» مواجه هستیم. از آنسو، به گفته فعالان حوزه صنایع بهداشتی و آرایشی، «عدم حمایت دولت، نرخ بالای سود بانکی، تامین مواد اولیه داخلی گرانقیمت، محدودیت های صادراتی، تعدد بخشنامه ها ونبود اتاق فکر و برنامه ریزی قبل از تولید» از جمله مهمترین موانع توسعه در راه این صنایع در کشور به شمار می رود.
پیشنهاداتی برای بهبود فضای کسب و کار
مسعود کمالی اردکانی، عضو هیات علمی و مدیر کل دفتر توسعه ارتباطات موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، به عنوان نخستین سخنران این وبینار در رابطه با تحقیق صورت گرفته در مورد الگوهای کسب و کار در صنایع شوینده به صورت کلی توضیحاتی ارائه کردند.
در ادامه این وبینار فخر السادات فاطمی، پژوهشگر حوزه فناوری علت اصلی آغاز پروژه بررسی الگوهای کسب و کار در صنایع شوینده را فضای پر تلاطم کسب و کار در ایران و محیط های بین المللی مطرح کرد. او ادامه داد: اما در یک نگاه کلی تر به این حوزه، بنگاه هایی یافت شد که علی رغم شرایط نامناسب و پر چالش موجود، ضمن حفظ موقعیت خود رشد و توسعه نیز پیدا کرده اند. حال این سوال مطرح می شود که چگونه می توان از رفتاری که این بنگاه ها داشته اند و روشی که از آن استفاده کرده اند را پیدا کنیم و در اختیار سایر بنگاه ها که وارد بازار می شوند، قرار دهیم تا آن ها نیز بتوانند از این تجربه استفاده کرده و به یک حضور پایدار در بازار رقابتی ادامه دهند. این مطلب به نوعی شاکله اصلی شکل گیری این پژوهش است.
بنا به توضیحات فاطمی، در اولین گام برای ورود به این تحقیق باید رویکرد مواجه با مسائل را مشخص می کردیم. با توجه به فضای کسب و کار و مباحث اقتصادی به طور کلی دو رویکرد عمده «منبع محور» و «موقعیت یابی» مطرح است.
در رویکرد منبع محور، تمرکز بنگاه بر قابلیت های درونی به عنوان شایستگی محوری در تعامل با محیط رقابتی است. از طرفی در رویکرد موقعیت یابی تمرکز بنگاه بر محیط کسب و کار و انتخاب استراتژی مناسب به منظور بهره برداری از منابع با توجه به موقعیت خود در برابر رقبا است. رویکر دیگری با عنوان رویکرد تکاملی مبتنی بر تجربه اقتصادهای دیر صنعتی شده وجود دارد؛ این رویکرد به این موضوع می پردازد که بنگاه¬های با منابع اولیه اندک و با ورود با تاخیر به عرصه کسب و کار چگونه می توانند به منابع ضروری دسترسی پیدا کنند.
به گفته او، ما در ایران با چالش های متعددی مانند «عدم پیوند مناسب با اقتصاد جهانی»، «نوع رابطه دولت با بخش خصوصی»، «ویژگی ها فرهنگی جامعه»، «رویکرد جایگزینی واردات»، «دسترسی به منابع ارزان که مثل یک شمشیر دولبه است» و «تدوین قوانین و ایجاد نهادهای تسهیل گر» مواجه هستیم.
سوال محوری این تحقیق به این موضوع می پردازد که چگونه برخی از بنگاه ها توانسته اند با کسب منابع کلیدی مورد نیاز خود در شرایط پر چالش محیط کسب و کار ایران به موفقیت دست یابند؟ و فرآیند رشد و توسعه در این بنگاه ها بر اساس کدام الگو و چگونه تحقیق یافته است؟ طبق گفته این پژوهشگر، برای پاسخ به این پرسش ها گام هایی اجرایی طی شده است و در نهایت مدل پژوهش استخراج شده است. طبق مدل مفهومی این پژوهش توانمندی های سازمانی، قابلیت¬های فناورانه، بازاریابی و توزیع و تولید منجر به رشد و توسعه بنگاه می شود. که هر کدام از این موارد محورهای مجزایی دارند.
فاطمی در پایان پیشنهاداتی ارائه کرد که این پیشنهادات به دو دسته سیاستی و استراتژیک تقسیم می شوند. «ایجاد زیرساخت و توسعه تجارت»، «سازماندهی رقابت در میان بنگاه های صنعتی و ارتقا همکاری های بین بنگاهی»، «فضای کلان اقتصادی و جهت گیری فعالیت های صنعتی»، «تسهیل یادگیری، انتشار فناوری و پیشبرد نوآوری در صنعت» و «تحول قانونی، ساختاری و نهادی محیط صنعت» پیشنهادات سیاستی مطرح شده بود.
همچنین پیشنهادات استراتژیک مرتبط با محیط درونی بنگاه شامل «برنامه ریزی استراتژیک و هدف گذاری»، «افزایش بهره وری فرآیندها و ارتقا توان تولید»، «ایجاد سرمایه انسانی و افزایش توانمندی های فناورانه و نوآوری» و «افزایش توان ارتباطی و تعاملی بنگاه» بود.
موانع و مشکلات ساختاری صنایع بهداشتی و آرایشی کدامند؟
سخنران بعدی این وبینار جمشید فروزش، دبیر انجمن صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی ایران بود. او در آغاز به تشریح موانع توسعه صنایع بهداشتی و آرایشی پرداخت. به گفته فروزش عدم حمایت دولت یکی از موانع اصلی عدم توسعه صنایع بهداشتی و آرایشی در ایران است. اما منظور از حمایت ایجاد رانت نیست، بلکه باید آزاد سازی رانت برای ایجاد رقابت و فعالیت مناسب صورت بگیرد. علاوه بر این باید از مزایای ایران مانند نیروی کار ارزان استفاده کنیم. او در ادامه نرخ سود بانکی و مواد اولیه داخلی که گرانتر از مواد اولیه وارداتی هستند ، را نیز به عنوان موانع توسعه این صنعت معرفی کرد و در بخشی از سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که حدود یک ماه است که اجازه صادرات به محصولات این صنعت داده نشده در حالی که ظرفیت بالقوه 2 تا 4 برابر نیاز داخل است.
به گفته او، سال ها زمان صرف شده تا بازارهای هدف مناسبی برای صادرات محصولاتمان پیدا کنیم. آخرین مانعی که توسط فروزش عنوان شد، تعدد بخشنامه ها در یک بازه زمانی کوتاه بود. او معتقد است که توسعه کسب و کار نیاز به قواعد مشخص دارد. اگر قرار است قانونی تغییر کند، باید از قبل اعلام شود تا فعال اقتصادی فرصت تطبیق با آن را داشته باشد.
در ادامه، حمزه شهیدی، عضو هیات مدیره انجمن صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی ایران به عنوان آخرین سخنران این وبینار به مشکلات ساختاری این صنعت اشاره کرد. به گفته او، «نبود برنامه ریزی قبل از تولید» یکی از مشکلات ساختاری صنایع شوینده است. شهیدی تاکید کرد که باید در وزارت صمت اتاق فکری وجود داشته باشد تا در آن طرح¬هایی که مزیت صادراتی دارند شناسایی شده تا در اختیار سرمایه گذار گذاشته شود. یکی دیگر از مشکلات ساختاری موجود عدم وجود ساختار مشخص برای شرکت ها است، به گونه¬ای که هر سرمایه گذار برای خود یک ساختار دارد. در واقع در اغلب شرکت ها بحث مذاکره تا شبکه زنجیره ای تامین را یک نفر دنبال می کند. بنا به توضیحات شهیدی، با ورود شرکت های خارجی تا حدودی از مالکیت محوری خارج شده ایم، اما همچنان نیاز به اصلاحات فراوانی داریم.
