محتویات سبد صادراتی به روایت آمار

به گزارش راه امروز: نگاهی به سبد صادراتی کشور  در این سالها حکایت از این دارد، که  همچنان دو گروه‌ کالایی «پتروشیمی و میعانات گازی» سرلیست صادرات بودند؛ «ایعنی همان خام فروشی.» از سوی دیگر، هر چند در سالهای اخیر تراز تجاری کشور مثبت گزارش شده، اما صدور کالاهای ایرانی به دلیل اتخاذ سیاست های غلط از یکسو و تشدید دوباره تحریم ها از سوی دیگر، با چالش جدی مواجه شده است. به طوریکه پرونده صادراتی سال ۹۷ با افت بسته شد. همچنین ارزیابی ها حکایت از این دارد که صادرکنندگان در سال ۹۸ نیز خیلی موفق عمل نکرده اند؛  چراکه تراز بازرگانی بدون نفت خام کشور به جز اردیبهشت و شهریورماه، در سایر ماه های نخست ۹۸ منفی گزارش شده است. آمارها همچنین  از افت ارزشی صادرات در نیمه اول سال جاری خبر می دهند. البته فعالان اقتصادی سه فاکتور را در این افت دخیل می دانند. نخستین عامل از نگاه آنها اینکه کاهش ارزش اقلام صادراتی کشور ممکن است به‌دلیل کاهش کیفیت کالاها رخ داده باشد، که به تبع آن نرخ نهایی اقلام کاهش می یابد. عامل دوم از نگاه آنها این است که ترکیب کالاهای وارداتی از اقلام دارای ارزش افزوده بالاتر به‌نفع مواد خام تغییر کرده است که با وزن بیشتر و ارزش کمتر هستند. اما سومین عاملی که برخی فعالان اقتصادی آن را مطرح می‌کنند، کم‌اظهاری از سوی صادرکنندگان در شرایط فعلی و بیش‌اظهاری از سوی گمرک ایران در سال‌های قبل است. 

اما تجارت خارجی ایران در ۹۷ سال پر افت و خیزی تری را تجربه کرد؛ «اعلام نرخ دلار ۴۲۰۰ تومانی» ، «اتخاذ سیاست های ارزی متعدد و بعضا متناقض» و از همه مهمتر «صدور بخشنامه رفع تعهد ارزی»، به شدت دو بال تجارت خارجی کشور یعنی صادرات و واردات را تحت تاثیر قرار داد؛ به طوریکه اثر آن را در پرونده تجاری سال گذشته نیز  قابل مشاهده است.  بنابر آمارها، ارزش صادرات با افت نزدیک به ۶ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ به رقم ۴۴ میلیارد و ۳۱۰ میلیون دلار رسید و وزن صادرات با احتساب افت نزدیک به۱۲ درصدی نسبت به سال ۹۶ برابر با ۱۱۷ میلیون و ۲۲۸ هزار تن اعلام شد.  البته با این حال، تراز تجاری ایران در سال ۹۷ مثبت یک میلیارد و ۶۹۸ میلیون دلار رقم خورد و حجم تجارت خارجی نیز ۸۶ میلیارد و ۹۲۲ میلیون دلار بود.  اما اقلام عمده صادراتی در سال ۹۷ شامل «میعانات گازی» به ارزش ۴ میلیارد و ۹۳۵ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۱۱ درصد، «گاز طبیعی مایع شده» به ارزش یک میلیارد و ۹۲۴ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۴ درصد، «پروپان مایع شده» به ارزش یک میلیارد و ۷۱۰ میلیون دلار و سهم ارزشی نزدیک به ۴ درصد «سایر روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین» به ارزش یک میلیارد و ۴۵۶ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۳ درصد و «متانول» به ارزش یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون دلار و سهم ارزشی بیش از ۳ درصد  عنوان شده است. 

آمار صادرات به تفکیک گروه‌های کالایی «پتروشیمی، میعانات گازی و سایر کالاها» نیز نشان می‌دهد در هر سه گروه کالایی به لحاظ وزنی و ارزشی در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ با افت مواجه شدیم. در سال ۹۷ صادرکنندگان ۳۴ میلیون و ۱۷۷ هزارتن محصولات پتروشیمی را به ارزش ۱۴ میلیارد و ۱۵۰ میلیون دلار صادر کرده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ به لحاظ ارزشی افت بیش از ۲ درصدی و به لحاظ وزنی افت نزدیک به ۱۳ درصدی داشته است.  همچنین در سال ۹۷ صدور ۹ میلیون و ۴۸۱ هزار تن میعانات گازی به ارزش ۴ میلیارد و ۹۳۵ میلیون دلار محقق شده که نسبت به مدت مشابه سال ۹۶ از نظر وزنی کاهش نزدیک به ۴۵ درصدی و از لحاظ ارزشی افت بیش از ۳۰ درصدی را تجربه کرده است. صادرات ۷۳ میلیون و ۵۷۰ هزار تن سایر کالاها در سال ۹۷ ارزشی معادل ۲۵ میلیارد و ۲۲۵ میلیون دلار داشته است. آمارها نشان می‌دهد وزن صادرات این گروه کالایی نسبت به سال ۹۶ افت نزدیک به ۴ درصدی داشته و ارزش صادرات کاهش نزدیک به یک درصدی را تجربه کرده است. سهم سایر کالاها از کل ارزش صادراتی نزدیک به ۵۷ درصد و سهم آن از کل وزن صادرات نزدیک به ۶۳ درصد ذکر شده است. 

اما با ورود به سال ۹۸ صادرات چگونه رقم خورد؟ ریز نمرات آماری ماه به ماه سال جاری حکایت از این دارد که روند ارزشی صادرات کالایی بدون نفت خام، پس از کاهش فروردین 1398 نسبت به اسفند 1397، در اردیبهشت ماه بیش از دو برابر شده و به حدود 6 میلیارد دلار رسیده که این رقم بیشترین مقدار صادرات طی یک سال گذشته بوده و پس از آن مجددا در خرداد 1398 کاهش یافته و تا مردادماه تغییر چندانی نداشته است. اما طی پنج ماه نخست 1398، تنها در دوماه ابتدایی سال ارزش صادرات کالا نسبت به واردات کالا بیشتر بوده و در ۳ ماه بعدی واردات کشور از صادرات  سبقت گرفته  است. همچنین ارزیابی ها از روند وزنی صادرات کالایی بدون نفت خام طی فروردین 1397 تا مرداد 1398 حاکی از این است که در اردیبهشت 1398 صادرات کشور به لحاظ وزنی به طور قابل توجهی بالاتر از سایر ماه ها بوده است.  طی این ماه مقدار صادرات کالایی حدود 22 هزارتن بوده که این مقدار 2 برابر ماه مشابه سال 1397 است. در خرداد 1398 وزن صادرات کالایی بدون نفت خام با کاهش 53 درصدی به 10.1 هزارتن رسیده است.  

آمارها همچنین بیانگر این است که میزان صادرات در فروردین ۹۸  برابر با ۲.۵ میلیارد دلار بوده، که این رقم در اردیبهشت ماه به ۵.۹ میلیارد دلار افزایش یافته است. اما میزان صادرات در ماه پایانی «خرداد» سیر نزولی به خود گرفته و به ۳.۲ میلیارد دلار کاهش یافته است. این در حالی است در همین ماه میزان واردات با روند افزایشی یه ۳.۵ میلیارد دلار رسیده، که نشان از تراز منفی تجارت در پایان خردادماه ۹۸ دارد. این روند همچنین در تیرماه ۹۸ تکرار شده به طوریکه آمارهای گمرک نشان می دهد، میزان واردات به ۴ میلیارد دلار رسیده، که روند افزایشی داشته و در مقابل صادرات غیرنفتی در اول تابستان بدون تغییر نسبت به خرداد روی همان عدد ۳.۱ میلیارد دلار ثابت مانده است.

اما در ماه میانی تابستان ۹۸ یعنی مرداد، میزان واردت با اندکی کاهش از ۴ میلیارد دلار به ۳.۴ میلیارد دلار کاهش یافته است. اما میزان صادرات با اندکی جهش از ۳.۱ میلیارد دلار در تیرماه به ۳.۲ میلیارد دلا در مردادماه افزایش یافته است.

با توجه به ارزش صادرات و واردات، تراز بازرگانی بدون نفت خام کشور به جز اردیبهشت و شهریور ماه، در سایر ماه های نخست ۹۸ منفی بوده و این رقم در مردادماه به بیش از منفی ۲۰۰ میلیون دلار رسیده است.   برهمین اساس، آمارها نشانگر این است که صادرات کالایی بدون نفت خام کشور در مرداد ۹۸ به لحاظ وزنی با رشد حدود ۱۶ درصدی نسبت به ماه قبل همراه بوده و به رقم ۱۰.۹ میلیون تن رسیده است. این رقم در مقایسه با مرداد ۹۷ حدود ۲۴ درصدی داشته، در حالی که ارقام مربوط به ارزش صادرات در این مدت، گویای کاهش ارزش صادرات است. 

همچنین ریز نمرات تجاری ایران در ۵ ماه نخست  ۹۸ نشان می دهد، حدود ۱۴  میلیون تن به ارزش  ۱۷.۷ میلیارد دلار واردات کالا و حدود  ۶۱ میلیون تن به ارزش ۱۷.۸ میلیارد دلار صادرات کالایی بدون احتساب نفت خام داشته است. تراز تجاری کشور طی بازه زمانی مذکور با مازاد ۶۱ میلیون دلاری همراه بوده که نسبت به مقدار مشابه سال گذشته حدود ۸۹ درصد کاهش یافته است. متوسط قیمت صادرات کالایی ایران (بدون احتساب نفت خام) در ۵ ماه اول سال ۹۸  حدود ۲۹۳  دلار به ازای هر تن بوده که نسبت به مقدار مشابه سال ۱۳۹۷ ، کاهش ۲۹  درصدی را تجربه کرده است.

در نهایت براساس آخرین آمار منتشر شده، کارنامه تجارت در نیمه نخست سال ۹۸ (تا پایان شهریورماه)‌ حکایت از این دارد که میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی) از نظر وزنی برابر با ۷۰ میلیون و ۹ هزار تن به ارزش ۲۰ میلیارد و ۹۴۸ میلیون دلار بوده،  که در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۷، افزایشی ۲۲.۵۰ درصدی در وزن و کاهشی ۱۰.۵۵ درصدی در ارزش دلاری داشته است. همچنین میزان واردات کشور در این مدت، با افزایشی ۰.۴۱ درصدی در وزن و کاهشی ۵.۵۱ درصدی در ارزش دلاری در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۷، به  ۱۶ میلیون و ۵۶۷ هزار تن به ارزش ۲۱ میلیارد و ۲۲ میلیون دلار رسیده است.