تحول در كريدور تجاري جنوب

به گزارش راه امروز: فرشته فريادرس در گزارشي به معرفي كانون جديد توسعه اقتصادي در منطقه چابهار پرداخت و نوشت: معافيت بندر چابهار از دور جديد تحريم هاي آمريكا، فصل جديدي را در تجار خارجي ايران گشود. كريدوري تجاري در جنوبي ترين نقطه كشور، كه تبديل به كانوني براي عبور آسان و ارزان كالاها شده است. اما چرا توسعه چابهار مهم است و چه نقشي در اقتصاد ايران بازي مي كند؟ در پاسخ به اين پرسش، مهم ترين مزيت راهبردي اين دروازه ترانزیتی كشور را مي توان افزایش نقش ایران در ترانزیت كالاها در مسيرهاي داخلي و بين المللي در محور شرق عنوان كرد. از اين منظر، بندرچابهار بازيگر اصلي در تقويت روابط اقتصادي و تجاري با كشورهای شرق آسیا از يكسو و تقویت درآمد تولید ناخالص داخلی منطقه ای و شاخص هاي توسعه اي به شمار مي رود. در همين راستا، سياستگذاران در نهادهاي بالادستي به دنبال برداشتن گام هايي براي توسعه اين كريدور ايراني در عرصه جهاني هستند. در همين راستا و در جريان بازديد از منطقه چابهار از مزيت ها، چالش ها و برنامه هاي توسعه اي اين كانون جديد تجاري از نگاه متوليان امر گزارش مي دهد. 

دو سال پيش بود كه «ایران، هند و افغانستان» توافق نامه اي را با عنوان «موافقت‌نامه چابهار» امضا کردند.  این توافق‌نامه راهبردی برای تاسیس دالان تزانزيت و گذرگاه بین‌المللی به امضا رسید و مقرر شد بندر چابهار به مرکز منطقه‌ای ترانزیت، انرژی و تجارت تبدیل شود. اما چرا توسعه بندر چابهار نه تنها براي ايران، بلكه براي کشورهای «هند»، «افغانستان»، «آسیای میانه» و بسیاری از کشورهای اروپایی اهمیت زیادی دارد؟ بندر چابهار به دليل موقعيت جغرافيايي اش، مسيري ارزان، امن و مطمئن براي ترانزيت كالاها تلقي مي شود. در همين حال، آمريكا نيز در راستاي به حاشيه راندن چين و روسيه از افغانستان و كمك به توسعه و تضمين منافع خود در اين كشور و همچنين به دنبال وعده اي كه به هند داده بود، تصميم گرفت در نيمه آبانماه سال گذشته، بندر چابهار را از تحریم‌های جدید معاف کند. 

اين معافيت كافي بود تا سرمايه گذاران خارجي  براي حضور در بندر چابهاراعلام آمادگي كنند. اين چرخش سياست در عرصه بين المللي كافي بود تا استارت توسعه در اين دالان تجاري زده شود. اما سياستگذار، براي توسعه اين كانون جديد تجاري چه هدفي را دنبال مي كند؟ براساس آنچه  كه حسین مدرس خیابانی قائم مقام وزير صمت در امور بازرگاني در نشست شورای توسعه چابهار عنوان كرده،  به جریان انداختن این شيوه جديد در ترخیص و ورود کالاهای اساسی، موجب «بهبود و افزایش زیرساخت‌های تجاری در نقاط بندری» و «توسعه انبارها و محل‌ نگهداری کالاها و واحدهای بسته‌بندی» است. روشي كه موجب مي شود، هزينه ها در عرصه توليد و تجارت كاهش تقليل يابد. اما چه اقداماتي براي توسعه چابهار در دستور كار متوليان امر قرار گرفته است؟ خبرنگار «تعادل» در جريان سفر به منطقه چابهار از اقداماتي كه از سوي متوليان امر صورت گرفته، گزارش مي دهد. 

در ابتداي اين گزارش، به صحبت هاي دبیر شورای هماهنگی توسعه بندر چابهار خواهيم پرداخت. ایرج حسن پور كه در اين سفر ما را همراهي مي كرد، از نگاه ويژه به منطقه چابهار، پس از سفر مقام معظم رهبری به استان سیستان و بازدید از منطقه آزاد چابهار و تأکیدات ايشان بر توسعه سواحل مکران سخن گفت. 

بنابه اظهارات او، در راستای اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی، شورای توسعه بندر چابهار زیر نظر معاون اقتصادی رئیس جمهور تشکیل شد، که با حضور اعضاي از سازمان بنادر و دریانوردی، وزارت صمت، استانداری سیستان و بلوچستان و راه آهن و سازمان منطقه آزاد چابهار به صورت مرتب پیگیر امور به منظور توسعه منطقه آزاد چابهار  هستند. برهمين اساس، یکی از اهدافی که در نخستین نشست شورای توسعه چابهار مد نظر قرار گرفت این بود  که ۵۰ درصد کالاهای اساسی تا آخر سال در بندر چابهار تخلیه و بارگیری شوند.

او در محور بعدي صحبت هايش، از ارائه پیشنهاد اختصاص خط اعتباری ویژه برای توسعه انبارها در منطقه آزاد چابهار به بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه خبر داد.

در همين حال، حسن پور با بیان اینکه رسوب کالا در بندر امام خمینی ضرورت سوق دادن تخلیه و بارگیری کالاهای اساسی به سمت بندر چابهار را دو چندان کرده، اظهار كرد كه بخش عمده ای از تخلیه کالاهای شرکت پشتیبانی امور دام کشور و نیز شرکت بازرگانی دولتی ایران در بندر چابهار صورت می گیرد، که در مجموع ۴۰۰ هزار کالای اساسی را تشکیل می دهد. بنابرآمار اعلامي از سوي او، ظرفيت انبارهای طریق القدس در اين منطقه ۳۰۰ هزار تن است كه با تکمیل و بازسازی این انبارها، ظرفیت آن به ۵۰۰ هزار تن افزایش خواهد یافت. 

اما موضوعي كه مورد اشاره حسن پور قرار گرفت، نگراني ظرفیت های حمل و نقل جاده ای چابهار وجود دارد، که برنامه ریزی شده تا در جهت رفع آن گام های جدی برداشته شود. بر همين اساس  مشوق هایی به راننده های کامیون داده شود تا حمل بار از این منطقه را با سرعت بیشتری انجام دهند. «تصویب پیشنهاد واردات هزار دستگاه کامیون با پلاک منطقه آزاد در شورای حمل و نقل وترافیک»، « ترخيص۳۰ درصد از کالاهای وارداتی بخش خصوصی از طریق چابهار» و «صادرات بخشي از مواد معدني از طريق بندر چابهار با رايزني متوليان معدني كشور» از ديگر اقدامات صورت گرفته است. اما مساله اي كه در اين كريدور تجاري به  عنوان يك مانع عمل كند، موانع گمركي است. از همين رو، «افزايش ضریب تخفیفات گمرکی واردات کالاها از ۱۰ به ۲۵ درصد در منطقه آزاد چابهار» از دیگر پيشنهادهايي است كه مسير مكاتبات آن با نهادهاي بالادستي صورت گرفته و به گفته حسن پور، منتظر موافقت دولت است.  

در ادامه براي دريافت جزئيات بيشتر از برنامه هاي توسعه اي منطقه آزاد چابهار، پاي صحبت هاي مدیرعامل منطقه آزاد چابهار نشستيم. «تامین فاینانس ۴۵۰ میلیون دلاری چینی‌ها برای ساخت فرودگاه چابهار» و «اختصاص ۳۰۰ میلیون دلار از منابع صندوق توسعه ملی برای راه اندازی راه‌آهن چابهار-زاهدان » دو خبر مهمی بود که از سوی عبدالرحیم كردي مخابره شد. او در جمع خبرنگاران، دسترسي آسان به بازارهاي هدف را يكي از فاكتورهاي تعيين كننده در قيمت تمام شده عنوان كرد. 

به گفته او، اين تفكر موجب شده تا همه دنبال «كريدورهاي جديد»، «ابزارهاي نوين حمل و نقل» و«كوتاه كردن مسير براي عبور كالاهايشان» باشند. برهمين اساس، بهترين نطقه برای اتصال به بازارهاي مهم در «آسیا، آسیای جنوب شرقی و شمال آفریقا و جنوب آفریقا» به یکدیگر ایران است. كردي در بخش ديگري از سخنان خود از اخذ موافقت اصولی فرودگاه‌ چابهار در مهرماه امسال خبر داد که با سرمایه‌گذاری و اجرای سازمان منطقه آزاد چابهار انجام خواهد شد، كه زمان انجام این پروژه 3 سال و میزان سرمایه گذاری آن نیز  550 میلیارد تومان تخمین زده شده است. همچنين بنابه اظهارات او، تاییدیه دولت چین برای فاینانس 450 میلیون دلاری این پروژه صادر شده که ظرفیت فرودگاه در فاز اول یک میلیون نفر خواهد بود. 

البته كردي يك خبر ديگر هم داشت و آن اينكه، «طرح توسعه منطقه آزاد چابهار» هفته آینده در دستور کار مجلس قرار خواهد گرفت، كه بنادر «شهید بهشتی و شهید کلانتری» در این طرح قرار دارند و می‌توانند مسائل مرز دریایی را برطرف کنند. با تصویب این طرح توسعه در مجلس چابهار به فصل جدید از توسعه وارد خواهد شد.

اما پرسش مهمي كه از سوي ما مطرح شد، «میزان رسوب کالا در بندر چابهار» بود که مدير عامل منطقه آزاد چابهار در پاسخ به آن عنوان کرد: معمولا رسوب کالا در مناطق آزاد خیلی کم اتفاق می‌افتد و موارد پیش آمده متاثر از سیاست‌های سرزمینی مانند شرایط اقتصادی یا برخی بخشنامه‌ها بود. بنابه توضيحات او، سال گذشته قبل از مسائل اقتصادی، خیلی از تولیدکنندگان پیش بینی های را برای تامین کالای مورد نیاز خود انجام دادند، در این راستا بخش عمده‌ای از نیازها را وارد شد که مقداری از آن در بنادر رسوب شده بود.

البته بنابر آمار اعلامی از سوی کردی، فقط در حوزه برنج حدود 53 هزار تن در انبارهای مناطق آزاد رسوب کرده که دلیل آن لغو بخشنامه ممنوعیت فصلی واردات برنج است. در حالی که واردکننده برای واردات برنج برنامه ریزی کردند که در تابستان این ممنوعیت برقرار شد. به همین دلیل کالای در مسیر یا در انبارها فرصت ترخیص پیدا نکردند که به محض لغو این ممنوعیت این برنج‌ها بلافاصله وارد بازار مصرف خواهد شد. او همچنین تاکید کرد که  رسوب قطعات خودرو در منطقه آزاد چابهار وجود ندارد.

مديرعامل منطقه آزاد چابهار در محور بعدي صحبت هاي خود به ارائه آماري در زمينه توليد و صادرات در اين منطقه پرداخت. براساس آمار ارائه شده، تولید 10 میلیون تن فولاد در طرح توسعه سواحل مکران پیش بینی شده و در حوزه پتروشیمی نیز 20 میلیون تن محصولات بارگذاری شده که در فاز یک 8.5 میلیون تن مجوزهای محیط زیست مشخص شده است.  همچنين مطابق آمارها، ارزش تولیدات از 50 میلیارد تومان در سال 92 به حدود 500 میلیارد تومان در سال 96 رسیده، كه در سال 97 به دلیل نوسانات نرخ ارز این عدد 30 درصد یعنی 345 میلیارد تومان کاهش یافت. در 7 ماه منتهي به مهر ماه امسال به حدود 328 میلیارد تومان رسیده که انتظار داریم در ماه‌های پایانی سال شتاب بیشتری به خود بگیرد.

از سوي ديگر، معاون اقتصادی بندر چابهار در حاشیه بازدید خبرنگاران اعزامی از زیرساخت‌های بندر چابهار از تخلیه۳۴۰ هزار تن کالای اساسی شامل «جو، شکر، برنج و ذرت» ظرف ۵۰ روز گذشته در بندر چابهار خبر داد وگفت: میانگین تخلیه کالاهای فله ۱۲ هزار تن و میانگین تخلیه کالاهای غیرفله ۳.۵ هزارتن است؛ به صورتیکه هر ساعت در بخش کانتینری هم ۳۲ باکس تخلیه می شود. بنابه اظهارات حسین شهدادی، در راستای  توسعه بندر جابهار ۵ فاز طراحی شده که فاز اول آن هم اکنون به ظرفیت ۸.۵ میلیون تن عملیاتی شده، این در  حالی است که اولویت اول این بندر، ترانزیت و تأمین کالاهای اساسی مورد نیاز شرق کشور است. به گفته او، در حال حاضر آبخور بندر به ۱۶.۵ متر افزایش یافته که در قالب ۱۷۰۰ متر اسکله مشغول خدمات رسانی است. او در عین حال تاکید کرد که به هیچ عنوان رسوب کالا در بندر چابهار نداریم و ۸۰ درصد کالاهای تخلیه شده بارگیری شده است. همچنين  تلاش شده تا با ارائه خدمات، بهترین زمان تخلیه و بارگیری را تجربه کنیم.  

 در همين حال، یک مقام مسئول نيز با اشاره به طراحی ۱۸ طرح پتروشیمی در منطقه آزاد چابهار گفت: این طرح ها در 3 فاز و به ظرفیت هر واحد یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن از سال ۱۴۰۱ با اجرا و تامین منابع مالی «چین» به بهره برداری می رسند.  مهدی کوهی  با اشاره به مزیت های بی نظیر این منطقه در حوزه تجاری، اظهار كرد: موقعیت استراتژیک و ژئوپلتیک منطقه آزاد چابهار به نحوی است که مسیر این بندر به بازارهای هدف را ۲ هزار و ۲۰۰ کیلومتر نسبت به بندرعباس نزدیکتر خواهد کرد؛ ضمن اینکه عمق دریای چابهار از ۵۰۰ تا ۲ هزار متر است و کشتی های پهن پیکر می توانند در آنجا پهلو گرفته و تجهیزات بندری مناسبی هم تدارک شده است؛ این در شرایطی است که عمق آبهای بندرعباس ۱۵۰ تا ۱۸۰ متر است.

از سوي ديگر،  مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان وبلوچستان هم در نشست با خبرنگاران در چابهار، از ترانزيت ارزان كالاها در اين كريدور تجاري خبر داد. بنابه گفته هاي بهروز آقایي، افغانستان برای ترانزیت هر کانتیتر 3 هزار دلار پیش بینی کرده بود، که ما آن را با 1860 دلار انجام مي دهيم. همچنين کالا در بازه زمانی 25 تا 30 روزه در مرز میلک به تاجران افغان تحويل داده مي شود.

اين مقام مسوول، با اشاره به اينكه در گذشته این بندر نمی‌توانست پذیرای هر کشتی‌‌ باشد و برای تخلیه و بارگیری کشتی‌ها محدودیت وجود داشت، عنوان كرد: اما اکنون با اقدامات انجام شده در  بندر شهید بهشتی، می‌تواند پذیرای تمام کشتی‌های دنیا با هر ظرفیتی باشد. ضمن آ‌نکه اکنون قابلیت تخلیه کانتینری نیز داریم و کالاهای حجیم و بیش از 300 تن را به راحتی می‌توانیم در این بندر تخلیه کنیم. به طوريكه بنابه اظهارات او، واردات کالاهای اساسی 100 درصد و صادرات کالا 6812 درصد از بندر چابهار نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.

او با بيان اينكه از زمان افتتاح بندر چابهار 9 کشتی کالای اساسی از افغانستان ترانزیت شده، گفت: عملیات بندری در بندر چابهار 18 تا 20 درصد ارزان‌تر از سایر بنادر کشور است.  آقایی اين را هم گفت كه سال گذشته حجم بارگیری 56 درصد نسبت به سال 96 افزایش داشت.  همچنين به گفته او، در حالیکه پیش از این برای تولید سیمان خاش بازاری نیافته بودیم، امسال به لطف بندر چابهار 5 هزارتن سیمان آماده صادرات به برخی کشورها است. او اين موضوع را نيز مورد اشاره قرار داد كه سال گذشته برای تامین گوشت کشور حجم زیادی دام زنده از طریق این بندر وارد شد؛ به طوریکه در این مدت 12 هزار دام زنده از این بندر به کشتارگاه‌ها انتقال داده شد و در مجموع تا 15 فروردین ماه سالجاری 80 هزار دام وارد کشور شده است که نقش بسزایی در مدیریت بازار گوشت داشت.  

البته مشاهدات عيني ما، نشان از روند كند برنامه هاي توسعه اي و پروژه هاي در دست اجراء در اين منطقه استراتژيك دارد. از اين رو، نگاه ويژه مسوولان منطقه و نهادهاي بالادستي را براي سرعت بخشيدن به برنامه هاي تعريف شده و در دست اجراء در اين منطقه، مي طلبد.