توافق اخیر اوپک و همکاری عربستان و روسیه برای حفظ تعادل بازار نفت، شرایطی مهیا کرده که آمریکا بتواند بدون نگرانی از به هم خوردن تعادل بازار‌های نفت، برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران برنامه‌ریزی کند.
به گزارش راه امروز: تصمیم به صفر رساندن واردات کشور‌ها از نفت ایران دلایل متعددی دارد. به گزارش فرارو، دیشب یک مقام بلندپایه در وزارت خارجه آمریکا به گزارشگران گفته شرکت‌هایی که نفت خام ایران را می‌خرند باید از اول نوامبر واردات نفت از ایران را کاملا قطع کنند. در غیر این صورت با تحریم‌های قدرتمند آمریکا مواجه خواهند شد. به گفته این مقام، وزارت خارجه آمریکا این پیام را در جریان گفتگو‌های اخیر به دیپلمات‌های اروپایی منتقل کرده است. دولت ترامپ هنوز با کشور‌های چین، هند و ترکیه درباره خرید نفت خام ایران گفتگویی نداشته است. با این حال، قصد دارد به این کشور‌ها فشار بیاورد تا در سایه تهدید تحریم‌ها کاملا واردات نفت از ایران را متوقف کنند. این تصمیم آمریکا از چند جهت قابل توجه است.
اول: نخست آنکه پس از خروج ترامپ از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در هشتم ماه می، تحلیلگران حوزه نفت و انرژی درباره چگونگی برقراری مجدد تحریم‌های نفتی ایران گمانه‌زنی کردند. اغلب این تحلیلگران، با در نظر گرفتن تحریم‌های دوران باراک اوباما در سال ۲۰۱۲، معتقد بودند که آمریکا به طور تدریجی صادارت نفت ایران را کمتر خواهد کرد. اما با اظهارات دیشب مقام آمریکایی، معلوم شد که آمریکا قصد دارد به یکباره واردات کشور‌ها از نفت ایران را به صفر برساند.
زمانی که اوباما تصمیم گرفت کارزار فشار بر ایران را افزایش دهد، از مشتریان نفت ایران درخواست کرد هر ۱۸۰ روز واردات نفت از ایران را به مقدار ۲۰ درصد کاهش دهند. اگر ترامپ از این الگو پیروی می‌کرد، تاثیر تحریم‌ها بر صادرات نفت در نیمه اول سال ۲۰۱۹ احساس می‌شد. اما وزارت خارجه آمریکا تاکید کرده که مشتریان نفت باید هم‌اکنون خرید نفت ایران را کاهش دهند.
هدف آمریکا این است که خرید نفت ایران توسط مشتریان را تا چهارم نوامبر به صفر برساند.
دوم: این تصمیم نشان داد که آمریکایی‌ها در پیگیری کارزار فشار حداکثری اقتصادی علیه ایران مصمم هستند و در برهه کنونی، برخلاف اظهارات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پس از خروج از توافق هسته‌ای، بنای گفتگو با طرف ایرانی را ندارند.
ایران سومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک است و هم‌اکنون بیش از دو میلیون بشکه در روز صادر می‌کند؛ بنابراین بدیهی است که حذف این مقدار بشکه از بازار نفت بدون شک بر تعادل عرضه و تقاضا تاثیر خواهد گذاشت. پس چرا آمریکایی‌ها تصمیم گرفته‌اند به یکباره صادرات نفت ایران را به صفر برسانند؟ پاسخ به این پرسش مستلزم رصد تحولات اخیر در داخل و خارج از ایران است.
توافق اوپک و جبران نفت ایران
سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک)، جمعه و شنبه هفته گذشته شاهد جلسات بسیار مهمی بود. روز جمعه یک منبع در اوپک به خبرگزاری رویترز گفته این سازمان قصد دارد تولید نفت را روزانه حدودا یک میلیون بشکه افزایش دهد. وزرای اوپک سرانجام به یک توافق علنی برای افزایش تولید نفت از ماه ژوئیه آینده رسیدند، اما طرف‌ها هر کدام روایت مختلفی از این توافق ارائه کردند. ایران که با افزایش تولید مخالف است، روایت برخی از وزرای اوپک را زیر سوال برد. برخی وزرا گفته‌اند که اوپک روزی ۸۰۰۰۰۰ هزار بشکه به تولید قبلی اضافه خواهد کرد.
اما بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، گفته هیچ رقمی در بیانیه اوپک وجود ندارد و رقم ۸۰۰۰۰۰ هزار بشکه در روز، که توسط برخی وزرای اوپک اعلام شده، تفسیر خود آن‌هاست. توافق اوپک در شرایطی حاصل شد که اولا دونالد ترامپ در صفحه توئیترش به طور غیر رسمی در دستور کار آن مداخله کرده و قیمت‌های بالا را غیرمنصفانه دانسته است. ثانیا عربستان و روسیه برای افزایش تولید ابراز تمایل کرده بودند. تعادل بازار‌های جهانی نفت همواره از تصمیمات سیاسی و تحولات ژئوپولیتیک تاثیر می‌پذیرد.
اظهارنظر یک مقام ناشناس در یکی از کشور‌های ذی‌نفوذ می‌تواند قیمت‌های نفت را افزایش یا کاهش دهد. به عنوان نمونه در پی اظهارنظر اخیر مقام ناشناس وزارت خارجه آمریکا درباره به صفر رساندن صادرات نفت ایران، قیمت‌های جهانی نفت فورا افزایش یافت؛ بنابراین آمریکا نمی‌تواند بدون هماهنگی با تولیدکنندگان عمده نفت، یک دفعه تصمیم بگیرد دو میلیون بشکه را از بازار نفت حذف کند و تعادل بازار نفت را هم حفظ کند. توافق اوپک برای افزایش تولید و همکاری کشور‌هایی همچون عربستان و روسیه در این زمینه، راه را برای اتخاذ تصمیم اخیر نفتی آمریکا علیه ایران هموار کرد.
به گفته بلومبرگ، تلاش ترامپ برای قطع صادرات نفت ایران، بر بشکه‌های اضافی عربستان متکی است. ترامپ از عربستان، درخواست کرده تا در جنگ اقتصادی علیه ایران در خط مقدم باشد. همکاری نفتی عربستان با آمریکا، پس خروج ترامپ از برجام اهمیت زیادی یافته و حتی برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که مقامات بلندپایه آمریکا یک روز قبل از اعلام خروج ترامپ از برجام، با همتایان سعودی خود، تماس گرفته و خواستار استمرار همکاری‌های نفتی شده‌اند. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند تصمیم اخیر آمریکا صادرات نفت ایران را به مقدار ۱.۵ میلیون در روز کاهش دهد، عربستان آشکارا قصد دارد این شکاف را جبران کند.
در پی فشار آمریکا، عربستان اعلام کرده ماه آینده تولید نفتش را به ۱۰.۸ میلیون بشکه در روز افزایش دهد. امین ناصر، مدیرعامل شرکت نفتی آرامکوی عربستان، هم اعلام کرد کشورش می‌تواند روزی ۱۲ میلیون بشکه تولید کند. حتی اگر عربستان تولیدش را به ۱۲ میلیون بشکه در روز ارتقا ندهد، همین سطح تولید کنونی‌اش یک رکورد حساب می‌شود. با این وجود، عربستان قصد دارد در ماه ژوئیه تولید نفتش را به ۱۱ میلیون بشکه در روز افزایش دهد.
اگر چنین افزایشی صورت گیرد، بالاترین مقدار تولید نفت در تاریخ عربستان خواهد بود. گفتنی است که ماه ژوئیه همان ماهی است که بر اساس توافق اخیر اوپک، کشور‌ها می‌توانند در آن تولید نفت خود را افزایش دهند. البته آمریکا فقط به افزایش تولید نفت عربستان چشم ندوخته است، بلکه حتی ممکن است از روسیه هم درخواست کند تولید نفتش را افزایش دهد. به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، روز سه‌شنبه، ریک پری، وزیر انرژی آمریکا، با همتای روسی‌اش، الکساندر نوواک، در واشینگتن دیدار می‌کند.
تحلیلگران گفته‌اند پری ممکن از نوواک بخواهد به اوپک فشار بیاورد تا تولید نفت را بیشتر کند. به هر حال، توافق اخیر اوپک و همکاری عربستان و روسیه برای حفظ تعادل بازار نفت، شرایطی مهیا کرده که آمریکا بتواند بدون نگرانی از به هم خوردن تعادل بازار‌های نفت، برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران برنامه‌ریزی کند.
افزایش قمیت نفت خام آمریکا اگر چه افزایش قیمت نفت برای آمریکا مانند شمشیر دو لبه است و ممکن است قیمت سوخت را در این کشور بالا ببرد، اما صنایع نفتی آمریکا از این افزایش هم سود می‌برند. با توجه به هزینه بالای استخراج نفت در آمریکا، افزایش قمیت جهانی نفت می‌تواند به رونق تولید نفت در این کشور کمک کند.
به محض اینکه مقام وزارت خارجه آمریکا درباره قطع کامل صادرات نفت ایران اظهاراتی بیان کرد، قیمت نفت خام آمریکا با افزایش ۳.۶ درصدی به ۷۰.۵۳ دلار رسید. چنین افزایشی احتمالا ادامه خواهد یافت. زیرا از یک طرف تقاضای جهانی نفت بیشتر شده و از سوی دیگر تولید نفت در سه کشور ایران، لیبی و ونزوئلا در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. اساسا افزایش جهانی قیمت نفت، نه تنها به برخی در آمریکا کمک می‌کند بلکه حتی برای برخی کشور‌های اوپک هم مساعد خواهد بود.
این کشور‌ها با چشم‌انداز خیره‌کننده‌ای مواجه‌اند. آنها هم می‌توانند تولید نفت خود را افزایش دهند و هم از بالا بودن قیمت نفت لذت ببرند. روز سه‌شنبه، به قیمت هر بشکه نفت متوسط خام غرب تگزاس، ۲.۴۵ دلار اضافه شد و هر بشکه به قیمت ۷۰.۵۳ دلار فروخته شد. این افزایش ۳.۶ درصدی خسارت‌های اولیه را جبران کرد و برای اولین بار پس از ۲۵ ماه می، به بالای ۷۰ دلار رسید. نفت خام برنت و کویت نیز شاهد افزایش قیمت بود.
ناآرامی‌ها در ایران
پس از خروج ترامپ از برجام و مطرح شدن ۱۲ درخواست مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، از ایران، ناظران و تحلیلگران زیادی گفتند که هدف آمریکا از مطرح کردن درخواست‌های غیرممکن، حرکت به سوی تغییر رژیم در ایران از طریق فشار اقتصادی است. در جریان ناآرامی‌های دی‌ماه، بالاترین مقامات آمریکایی به طور روزانه از این ناآرامی‌ها حمایت کرده‌اند و اخیرا پومپئو، در صفحه توئیتر خود از روند رو به رشد اعتراضات در ایران خبر داد.
همزمان با تشدید ناآرامی در ایران، رسانه‌های آمریکایی مدعی شدند که این تحولات نشان می‌دهد که رویکرد سخت‌گیرانه ترامپ در قبال ایران نتیجه‌بخش است و مردم را به خیابان می‌کشاند. با توجه به مهیا شدن شرایط تحریم نفت ایران در خارج، آمریکایی‌ها معتقدند که با تشدید فشار اقتصادی بر ایران، می‌توانند در داخل ایران ناآرامی ایجاد کنند و از این طریق امتیازاتی از آن بگیرند. از دیدگاه آنان، مهمترین راه برای اعمال این فشار، قطع صادرات نفت ایران است.
