راه امروز: در آخرین ماه‌های تحریم کشور بود که وزارت نفت با تشکیل سمیناری با حضور شرکتهای خارجی از قراردادهای جدید نفتی رونمایی کرد. در این مدت قراردادهای موسوم به IPC مورد چالش‌های بسیاری قرار گرفته است که «آرمان امروز» در این زمینه با حمید حسینی، عضو اتحادیه صادرکنندگان فراورده های نفتی به گفت و گو پرداخته است.
قراردادهای جدید نفتی موسوم به IPC از زمان تنظیم تا کنون مورد چالش‌های بسیاری قرار گرفته است. اما به هر حال پس از کش و قوس‌های فراوان مورد تایید مجلسی‌ها هم قرار گرفت. نگاه شما نسبت به این مدل از قراردادها چگونه است و آن را چطور ارزیابی می‌کنید؟
این قراردادها در واقع سیاست‌های کلی وزارت نفت را نشان می‌دهد و مسئولان این وزارتخانه با توجه به مقتضیات روز تلاش کرده‌اند شرایط خود را با کشورهای پیشرفته دنیا تطبیق دهند. در رابطه با این قراردادهای می‌توان گفت که امکان استفاده از دانش فنی را برای ایران به ارمغان می‌آورد و بهبود مدیریت و استفاده از سرمایه و تکنولوژی خارجی در بخش نفت، گاز و پتروشیمی را به دنبال دارد.
در حالی که در چند روز گذشته با حضور وزیر نفت در مجلس بین دولتمردان و نمایندگان مجلس در این زمینه همگرایی به وجود آمد، اما هنوز گروه‌هایی ابراز مخالفت می‌کنند. دلیل این مخالفت‌ها چیست و از کجا نشات می‌گیرد؟
متاسفانه بسیاری از منتقدان و مخالفان قراردادهای نفتی تخصصی در حوزه صنعت نفت ندارند و نمی‌توان برای انتقادات آنها وجه اقتصادی و نفتی قائل شد، چرا که بیشتر مخالفت‌ها از جنبه سیاسی مطرح می‌شوند. اگر مروری بر نقدهای چند وقت اخیر داشته باشیم متوجه می‌شویم که بیشتر صحبت‌ها شکل کلی دارند و در کمتر اظهار نظری به جزئیات قراردادها اشاره شده است. این صحبت‌ها بیشتر کیفی هستند و به صورت کمی و مصداقی ارائه نمی‌شوند تا دولت به نحو مطلوب و در راستای تامین منافع ملی از آنها استفاده کند. امروزه چند رویکرد در اقتصاد و سیاست ما وجود دارد. یک نگاه این است که ما باید با کشورهای جهان گفت وگو و تعامل داشته باشیم، اما عده‌ای دیگر تعامل با دنیا را به مثابه وابستگی و شرایط تحریم را مطلوب کشور می‌دانند! به همین دلیل امضای هر قرارداد یا تفاهمنامه‌ای را برای کشور خطرناک تلقی می‌کنند. حال اینکه آن تفاهمنامه برجام باشد و یا قراردادهای جدید نفتی برای آنها تفاوتی ندارد. بنابراین اصل موضوع اجرای IPC و مفاد مربوط به آن نیست، بلکه ریشه مخالفت‌ها را باید در رویکرد موجود در گروه‌ها و افکار افراد جست و جو کرد.
برخی از منتقدان IPC اعتقاد دارند که ما در داخل کشور توان و تکنولوژی لازم برای بهره‌برداری و صادرات نفت داریم و یکی از دلایل مخالفت‌های خود را همین امر ذکر می‌کنند؟ آیا واقعا چنین توانی در ایران وجود دارد؟
به قطع در مدت اخیر ما توانایی‌های زیادی کسب کرده‌ایم و برای رشد و توسعه کشور هزینه‌های زیادی پرداخته‌ایم و در این موضوع شکی نیست، اما باید توجه داشت که تحصیل همین توانمندی‌ها و تکنولوژیک شدن برخی بخش‌های کشور به وسیله همکاری با خارجی‌ها به دست آمده است. نباید تصور کرد که ما یک شبه و صرفا با اتکا به توانایی‌های خود سکوگذار و لوله‌گذار شده‌ایم، بلکه در مشارکت‌هایی که در گذشته با خارجی‌ها داشتیم به توانمندی‌هایی رسیدیم و اکنون باید آنها را ارتقا دهیم. ما پیش از همکاری با شرکتهای خارجی در فعالیت‌های سکوسازی و اسکله‌سازی تبحری نداشتیم و در مدیریت منابع با مشکلات مختلفی مواجه بودیم. اکنون به این توانایی‌ها دست یافته‌ایم و با فرض این موضوع که منابع مالی لازم را هم داریم، باز نباید به تنهایی اقدام به اکتشاف و استخراج نفت کنیم و لازم است با خارجی‌ها مشارکت داشته باشیم، چرا که تمامی این مراحل بسیار هزینه‌بر و پر ریسک است و باید در یک کنسرسیوم انجام شود تا در صورت شکست، پول کمتری از بیت‌المال خارج شود. به عنوان مثال در میادین نفتی سروستان میلیاردها پول صرف اکتشاف چاه‌های نفت شد که نتیجه‌ای مطلوب به همراه نداشت. حال در قراردادهای جدید نفتی، شرکتهای خارجی به اندازه اکتشاف پول دریافت می‌کنند و در صورت عدم موفقیت، دولت ایران هیچ هزینه‌ای را متحمل نمی‌شود و این قراردادها ریسک نفتی کشور را تقریبا به صفر می‌رساند.
آیا تاخیر در اجرای قراردادهای موسوم به IPC منافع اقتصادی کشور را با تهدید رو به رو نمی‌سازد؟
ما باید این قراردادها را هر چه زودتر به اجرا برسانیم، چرا که سود زیادی عاید شرکتهای نفتی ایران می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که سال آینده پروژه‌های عسلویه و غرب کارون تمام می‌شود و در عمل تمام پیمانکاران و سازندگان داخلی بیکار می‌شوند، زیرا شرکت نفت دیگر منابع مالی برای توسعه میادین نفتی ندارد و اکنون بیش از ۵۰ میلیارد دلار به صندوق توسعه ملی بدهکار است. اگر این شرکت بودجه‌ای داشت، به قطع اتمام پروژه «ستاره خلیج فارس» را در اولویت قرار می‌داد. بنابراین کسانی که اعتقاد به وجود توانایی‌های بی حد و حصر در کشور دارند، مشخصا ابعاد مختلف موضوع را نمی‌شناسند و از میزان نیازمندی‌های کشور آگاهی ندارند. متاسفانه فقط در بخش نفت و گاز کشور بیش از ۷۵۰ پروژه نیمه تمام شناسایی شده‌اند که نیاز به منابع مالی زیادی دارند و گویا مخالفان IPC اطلاعی از این چالش‌ها ندارند. اولویت کشور در شرایط کنونی این است که هر پیمانکاری که در کمترین زمان و با بهترین کیفیت پروژه‌ها را به اتمام برساند به کار گرفته شود، البته این پیمانکاران می‌توانند ایرانی باشند که متاسفانه هیچکدام از آنها اعلام آمادگی نکرده‌اند و در صورت اعلام آمادگی توانایی لازم را نداشته‌اند. ما تجربه توسعه فازهای پارس جنوبی توسط پیمانکاران داخلی را داشته‌ایم که برخی پروژه‌ها بیش از ۱۰ سال به طول انجامیده‌اند و هزینه‌های زیادی روی دست دولت گذاشته‌اند و در نهایت هم کیفیت نفت تولیدی آنها از پایین‌ترین حد برخوردار بوده است. پس در این شرایط سپردن پروژه‌ها به پیمانکاران داخلی زیر سوال بردن منافع ملی است. این موضوع فقط رانت‌هایی را ایجاد می‌کند که برخی مخالف‌ها به همین دلیل نگران حضور خارجی‌ها در ایران هستند.
در سال‌های گذشته قراردادهای نفتی موسوم به بیع متقابل در کشور اجرا می‌شد. اکنون ما تحریم‌ها را پشت سر گذاشته‌ایم و قیمت نفت به کمتر از ۵۰ دلار کاهش یافته است. آیا در شرایط کنونی بیع متقابل کارآیی دارد و قابل اجراست؟
تمام هزینه‌هایی که برای ۱۰ فاز ابتدایی پارس جنوبی لازم بود، از طریق بیع متقابل تامین شد و در کمتر از سه سال حتی یک دلار هم بدهی برای دولت به وجود نیاورد، اما ۱۰ فازی که در زمان تحریم‌ها باید تکمیل می‌شد برای شرکت ملی نفت هزینه‌های زیادی به وجود آورد و این شرکت مجبور شد تا متحمل بدهی‌های سنگین شود. اکنون دیگر بنا به تحریم‌هایی که به وجود آمد، امکان ادامه بیع متقابل وجود ندارد و تجربه نشان داده است ادامه قراردادهای سابق هزینه‌های سنگینی برای کشور به وجود می‌آورد. آن قراردادها هیچ انعطافی نداشتند و به قطع شرکتهای خارجی هم علاقه‌مند به بیع متقابل نیستند. این قراردادها به هیچ وجه برای پروژه‌های اکتشاف چاه‌های نفتی مفید نیستند و همین مورد کافی است تا کارآیی خود را از دست دهند. IPC در واقع اصلاحات و انعطافات لازم را در حوزه پروژ‌های نفت به وجود آورده است و مخالفت‌هایی هم که در این زمینه انجام می‌شود بیشتر دغدغه‌های سیاسی افراد است که به فکر تامین منافع جناحی و گروهی هستند و به بهانه به خطر افتادن منافع ملی چشم و گوش خود را بر هر دلیل و استدلالی بسته‌اند.
منبع: آرمان
