یک بار دیگر قرار است هنرمندان و افراد نیکوکار، کابوس عذاب‌آور اعدام و زندان را از چند زندانی بگیرند.
به گزارش راه امروز، چهارشنبه، شاید برای ما روز چندان مهمی نباشد و مثل بقیه روزهای هفته به آن نگاه كنیم، اما برای خیلی‌ها روز مهم و سرنوشت‌سازی است؛ روزی كه می‌تواند آنها را با زندگی دوباره پیوند بدهد یا پایانی باشد بر مسیر زندگي‌شان. چهارشنبه، روزی است كه غالبا محکومان به اعدام در ایران در آن روز قصاص می‌شوند و به گفته سروش محمدزاده، كارگردان فیلم سینمایی «چهارشنبه» انتخاب نام این فیلم به همین دلیل بوده است.
«چهارشنبه» كه فیلم برگزیده بخش «هنر و تجربه» سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر شناخته شد و جایزه بهترین كارگردانی این بخش را به دست آورد، به موضوع قصاص می‌‌پردازد. در این فیلم با ماجرای خانواده‌ای مواجهیم كه قرار است برای قصاص قاتل پدرشان تصمیم بگیرند؛ موضوعی اجتماعی كه از سویی بخشش و از سوی دیگر انتقام را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد.
سروش محمدزاده، كارگردان این فیلم، در گفت‌وگو با خبرآنلاین می‌گوید: می‌دانیم كه در فیلم‌های دیگری هم به این موضوع پرداخته شده اما در این داستان تلاش كردیم از زاویه خودمان به موضوع نگاه كنیم. از همان ابتدا بنا داشتیم فیلمی با تاثیرگذاری اجتماعی بسازیم و در شرایطی كه خیلی از ما حتی در مسائل كوچك و پیش پا افتاده منتظر انتقام گرفتن هستیم، بخشش را یادآوری كنیم.
او تاكید می‌كند: آنچه دوست داشتم در لایه زیرین فیلم «چهارشنبه» نشان دهم مسئله خشونت ذاتی است که در جامعه وجود دارد. ما کشوری هستیم که در همسایگی‌مان بیشتر کشورها در حال جنگ هستند و نسلی هستیم که همیشه درگیر خشونت منطقه بوده‌ایم. شاید این سوال پیش بیاید كه چگونه می توان از کودکانی که در چنین خشونتی بزرگ و وارد جامعه شده‌اند انتظار فرهنگ بخشش داشت؟ فكر می‌كنم این فیلم می‌تواند تلنگر کوچکی باشد تا درون خودمان بگردیم و به دنبال روزنی از بخشش باشیم. این موضوع جزو انگیزه‌های ما از ساخت این فیلم بود.
محمدزاده همچنین اشاره می‌كند: تمام هدفم از ساخت این فیلم و پرداختن به قصه قصاص این بود که شاید بتوانم روی حتی یک خانواده تاثیر بگذارم. موضوع قصاص یکی از پرتکرارترین داستان‌های این چند ساله و شاید دهه اخیر بوده و تمام این تکرار و تاکید‌ها از آنجا نشأت می‌گیرد که جان انسان بسیار با ارزش است.
و حالا علاوه بر این تاثیر اجتماعی كه به صورت كلان هدف سازندگان فیلم چهارشنبه بوده، قرار است گام ملموس‌تری هم برای ترویج فرهنگ بخشش برداشته شود؛ با مراسم گلریزاني كه برای آزادی چند زندانی برگزار مي‌شود. محمدزاده درباره هدف از اجرای این مراسم گلريزان می‌گوید: این تجربه پیش از این هم انجام شده و نتایج خوبی به همراه داشته است. معتقدم چنین اقدام‌هایی علاوه بر آزادی چند زندانی، تاثیر بزرگتری هم دارند و آن این كه جامعه را به سمت دوری از خشونت هدایت می‌كنند.
كارگردان فیلم چهارشنبه همچنين در توضيحات بيشتري درباره اين مراسم مي‌گويد: این كار با همكاری انجمن حمایت از زندانیان مرکز و سینمای هنر و تجربه، جمعه 21 خرداد ساعت 21 در پردیس سینمایی کوروش برگزار می‌شود و قرار است شهاب حسینی، مهتاب کرامتی، امیرمهدی ژوله و چهره‌های شناخته‌شده ورزشي و هنري و خیرین و نيكوكاران حضور داشته باشند. امیدواریم همانطور كه مساله ما در این فیلم تصمیم‌های لحظه‌ای است که می‌تواند در سرنوشت آدم‌ها تاثیر بگذارد، تصمیم‌های خیرین حاضر در این مراسم هم بتواند جان چند زندانی را نجات دهد و آنها را به خانواده‌هایشان برگرداند.
او درباره بعضی انتقادها نسبت به گسترش فرهنگ بخشش هم می‌گوید: این كه مطرح می‌شود این بخشش‌ها ممكن است خشونت را در جامعه بیشتر كند قبول ندارم، چه كسی به خاطر این احتمال كه ممكن است از قصاص او صرف نظر شود دست به جنایت می‌زند؟ اتفاقا معتقدم جامعه ما نیاز به اینگونه بخشش‌ها دارد تا به ما یاد بدهد افرادی هستند كه وقتی خیلی از ما حاضر نیستیم از كوچكترین حقی در زندگی روزمره بگذریم، بزرگوارانه از حقوق بزرگترشان می‌گذرند یا افراد بخشنده‌ای هستند كه سخاوتمندانه از منافع اقتصادی‌شان می‌گذرند تا جان انسانی را كه بر اثر اشتباه، جرمی را مرتكب شده، نجات دهند.
محمدزاده البته از شرایط زندانیانی كه قرار است این گلریزان جان آنها را نجات دهد اظهار بی اطلاعی می‌كند؛ اما ظاهرا یكی از این افراد، زن جوانی است كه در یك درگیری زناشویی، ناخواسته مرتكب قتل همسرش شده و با این كه دادگاه بدوی، قتل را شبه عمد اعلام می‌كند، بعد از ارجاع به دیوان عالی، رای نقض شده و به قصاص محكوم می‌شود.
عفو، جای انتقام را می‌گیرد؟
آمارهای قوه قضائیه نشان می‌دهد در‌سال ٩٢، ٣٧٥، در سال ٩٣، ٣٩٥ مورد رضایت اولیای دم از قصاص اتفاق افتاده و تنها در نیمه اول‌سال ٩٤، ٢٥١ مورد بخشش از قصاص وجود داشته است. اما این اعداد كه نشانگر افزایش بخشش خانواده‌های داغدیده دارای حق قصاص هستند چطور ارزیابی می‌شوند؟
سعید خراط‌ها، جامعه‌شناس، در این زمینه می‌گوید: در سال‌های گذشته و رفته‌رفته گروهایی برای رضایت‌گرفتن دست به کار شدند و بعد از آن هنرمندان، چهره‌های فرهنگی و ورزشی اضافه شدند و به نوعی این موضوع به فرهنگ تبدیل شد. ازطرف دیگر خانواده‌هایی بوده‌اند که با بخششی که انجام داده‌اند، توانسته‌اند مسیر یک‌طرفه اعدام را متوقف کنند و به نوعی این فرهنگ را دوسویه کنند. بنابراین هم از طرف مردم این فرهنگ ایجاد و تقویت شده و هم هنرمندان پا پیش گذاشته‌اند. نقش رسانه‌ها، تلاش مردم و این تکریم بخشش و ستایش مردم و اهالی محل هم باعث شده که بخشش به یک فرهنگ تبدیل شود و درمجموع حرکت خوبی درحال شکل‌گیری است.
او ادامه می‌دهد: البته دراین‌باره موانعی هم وجود دارد؛ مثلا بعضی از خانواده‌ها در قبال پرداخت دیه رضایت می‌دهند اما خانواده قاتل این امکان مالی را ندارد و مسیرهای تعیین‌شده و مشخصی نیست که دولت بتواند کمک کند و این ضعف حل شود.
و البته عبدالصمد خرمشاهی، حقوقدان، تاكید می‌كند: نمی‌توانیم خودمان را فریب دهیم. کمتر خانواده‌ای بوده است که هیچ پولی را در مقابل بخشش محکومان، مطالبه نکند. رسانه‌ها باید مردم را تشویق کنند که لااقل اولیای دم، مبالغ کمتری را در ازای بخشش، مطالبه کنند. اگر خانواده مقتولان، مبلغ مشخص شده قانوني دیه را هم مطالبه کنند می‌توان به آینده امیدوار بود اما گاهی میزان مبالغ پیشنهادی بسیار فرا‌تر از اینهاست.
این وكیل دادگستری درباره این كه چقدر می‌توان به گسترش فرهنگ بخشش امیدوار بود معتقد است: بر اساس حکم اسلام، قصاص حق اولیای دم است و در قرآن هم آمده که این حق اولیای دم است که مجرم، قصاص شود؛ اما در قرآن همچنین بر اهمیت بخشش نیز تاکید شده و خداوند در قرآن فرموده است که اگر محکوم را ببخشید، ما این عفو را کفاره گناهان شما قرار می‌دهیم. ما باید این سوی قضیه یعنی بخشش محکومان را مورد توجه قرار دهیم. باید به اشکال مختلف، بخشش را تبلیغ کرد. باید کاری کرد که فرهنگ خشونت و انتقام‌گیری از جامعه رخت بندد.
