به گزارش راه مردم: سخنگوی وزارت کشور عربستان، گرمای هوا و خستگی حجاح را عامل این قتل‌عام دانسته و مدعی شده که حرکت بعضی از حجاج در مسیر معکوس و برخورد دو گروه از حجاج در یک تقاطع علت ازدحام جمعیت و حادثه منا بود. حرکت در مسیر معکوس ادعایی کاملا کذب است چرا که حادثه در ابتدای روز رخ داد و همه در حال حرکت به یک سمت بوده‌اند. اگر حرکت معکوسی هم رخ داده، در حین فاجعه بوده که هر کسی به طور طبیعی درصدد فرار از مهلکه بوده است. مقام معظم رهبری پس از این حادثه سه‌روز عزای عمومی اعلام کردند. حادثه‌ای که ایران و جهان اسلام را عزادار کرد؛ همه عزادار ظلمی که به شیعه می‌شود؛ عزادار کشته شدن صدها زائر خانه خدا که به خاک و خون کشیده شدند و عزادار 131 زائر ایرانی که مظلومانه برای زدن سنگ به شیطان در منا در زیر دست و پا کشته شدند. «جهان اسلام به عزا نشست.» این جمله دردناک بخشی از پیام تسلیت آيت‌ا... هاشمی به صدها خانواده داغداری بود که روز عید قربان به عزای زوار به خاک وخون کشیده شده خود در منا و جمرات نشسته بودند. عصر دیروز سرپرست حجاج ایرانی اعلام کرد: 365زائر ایرانی پس از وقوع فاجعه «منا» تا این لحظه به کاروان‌های خود مراجعه نکرده‌اند، البته این به معنی جان باختن آنها نیست. روز پنجشنبه عید قربان بود اما شادی تبدیل به عزا شد. روزنامه الدیار عربستان در پی این حادثه در مطلبی به پرده‌بر‌داری از علت حادثه منا پرداخت. الدیار در این گزارش نوشت: «مقام‌های سعودی خبر عبور خودروی یکی از سران این کشور از منطقه «مشعر منا» را که به کشته شدن صدها تن از حجاج منجر شد، رد می‌کنند اما حقیقت امر این است که خودروی محمد بن سلمان جانشین ولیعهد و وزیر جنگ عربستان به‌همراه بیش از 200 نیروی امنیتی و 150مأمور پلیس وارد صفوف حجاج شده و به مرکز «منا» انتقال یافته است.» این روزنامه با اشاره به اینکه ورود خودروی جانشین ولیعهد عربستان مسیر حجاج را تغییر داد، افزوده است: «خودروی حامل محمد بن سلمان خلاف مسیر و با سرعت از «منا» عبور کرد که این اقدام موجب ایجاد وحشت میان حجاج و آغاز فاجعه شد.» الدیار ادامه داده است: «پس از آغاز فاجعه کشتار حجاج، خودروی حامل محمد بن سلمان محل حادثه را ترک و بازدیدش را نیمه‌کاره رها کرد. بسته شدن دو مسیر نیز علت ازدحام جمعیت عنوان شد که برخی همین اقدام را علت مسدود شدن مسیرها عنوان می‌کنند.» ساعتی پس از انتشار خبر حادثه بود که رئیس سازمان حج و زیارت کشورمان گفت: «متأسفانه در روز عید قربان که خبر حاجی شدن زائران را باید به مردم کشورمان بدهیم، شاهد فاجعه‌ای بودیم که ناشی از سوءمدیریت دولت عربستان و عوامل امنیتی آنها است.» سعید اوحدی اظهار کرد: «در اولین روز از برگزاری مراسم رمی جمرات که زائران از تمام کشورها به سوی محل برگزاری مناسک می‌روند، در ساعت 9صبح اعلام شد که دو مسیر را بسته‌اند و زائران تنها از سه مسیر می‌توانند به رمی جمرات بروند، به همین دلیل و با توجه به ازدحام زیاد و تحت فشار قرار گرفتن مردم، شاهد فاجعه‌ای تلخ و ناگوار بودیم.»
نگرانی خانواده حجاج ایرانی
ولیعهد عربستان زمانی که هنوز تعداد دقیق کشته‌شدگان اعلام نشده بود و می‌گفتند 717 حاجی جان خود را از دست داده‌اند، دستور داد تا کمیته‌ای برای تحقیق درباره حادثه ازدحام منا تشکیل شود. زمانی که فقط مشخص شده بود 15زائر ایرانی کشته و بیش از 60 نفر زخمی شده‌اند، ایرج حریرچی قائم‌مقام وزیر بهداشت درباره آمادگی وزارت بهداشت برای کمک‌رسانی به حجاج ایرانی در عربستان اظهار کرد: «پذیرش و هرگونه انتقال احتمالی حجاج مجروح ایرانی از کشور عربستان به داخل کشورمان در حال انجام است و این آمادگی مانند حادثه قبلی که وزارت بهداشت اعلام کرده بود برای انتقال حجاج مجروح آمادگی لازم را دارد صورت می‌پذیرد.» زمانی هم که رئیس سازمان حج و زیارت اعلام کرد تعداد حجاج کشته شده ایرانی از مرز 41 نفر گذشته است خانواده‌های حجاج و دیگر مردم کشورمان به سایت این سازمان مراجعه کردند تا از وضعیت حاجی‌های خود مطلع شوند و این حضور به حدی بود که سایت سازمان حج و زیارت برای مدتی از دسترس خارج شد.
جلوگیری سعودی‌ها از کمک ایرانی‌ها
زمانی که اعلام شد تعداد زوار ایرانی کشته شده به 89 نفر رسید اخباری دال بر عدم همکاری مسئولان عربستانی هم به گوش می‌رسید. نماینده ولی فقیه در امور حج با انتقاد شدید از مسئولان سعودی گفت: سعودی‌ها حتی اجازه نمی‌دهند نیروهای امدادی ایرانی در محل حادثه حضور یابند و به مجروحان رسیدگی کنند. حجت‌الاسلام قاضی‌عسکر در تشریح اقدامات انجام شده پس از وقوع حادثه منا اظهار داشت: این حادثه در تاریخ حج بی‌سابقه است. از ساعت 9 صبح و بعد از اطلاع از وقوع این حادثه، تا الآن هنوز تعدادی از اجساد متوفیان کشورهای مختلف از جمله ایران روی زمین مانده است و سعودی‌ها نتوانسته‌اند این اجساد را جمع‌آوری و منتقل کنند. آنها حتی در رسیدگی به مجروحان هم مشکل دارند. وی خاطرنشان کرد: مسئولان ایرانی بعد از وقوع این حادثه به‌سرعت ستاد بحرانی تشکیل دادند و تمام بیمارستان‌ها را سرکشی کردند اما نکته قابل تأمل و عجیب این است که سعودی‌ها حتی اجازه نمی‌دهند نیروهای امدادی ایرانی در محل حادثه حضور یابند و به مجروحان رسیدگی کنند. سیدمرتضی بختیاری معاون دادستان کل کشور هم اظهار داشت: بعد از وقوع حادثه و با توجه به بالا بودن تلفات آن، حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی دادستان کل کشور دستور بررسی ابعاد و جمع‌آوری اطلاعات لازم برای پیگیری قضایی این حادثه را صادر کرد. مجموعه دادستانی کل کشور در حال جمع‌آوری اطلاعات و تهیه گزارش لازم درباره این حادثه است و در تلاش هستیم با ستاد ویژه‌ای که در وزارت امور خارجه در این زمینه تشکیل شده است، همکاری لازم را داشته باشیم. غضنفر رکن‌آبادی سفیر سابق ایران در لبنان نیز در فاجعه روز گذشته منا مفقود شد. در پی انتشار اخباری مبنی بر شهادت سفیر سابق ایران در لبنان در فاجعه منا منابع مطلع خبر جان باختن وی را تأیید نکرده و اعلام کردند که او جزء مفقودین است.
احضار کاردار عربستان
معاون وزیرخارجه کشورمان نیز ساعتی پس از این حادثه اطلاع داد که کاردار عربستان احضار شده است. حسین امیرعبداللهیان با تاکید بر اینکه ما عربستان را مسئول اصلی حادثه می‌دانیم، خاطرنشان کرد: به هیچ وجه نمی‌توانیم نسبت به رفتار غیرمسئولانه عربستان بی‌تفاوت باشیم. وی از احضار کاردار عربستان به وزارت خارجه کشورمان خبر داد و عنوان کرد: کاردار عربستان به وزارت خارجه احضار شده و با جدیت اعتراض خود را نسبت به رفتار غیرمسئولانه دولت عربستان از مجاری دیپلماسی خواهیم رساند.
وزیر کشور پس از اعلام عدم همکاری مسئولان عربستان با ایرانی‌ها برای شناسایی اجساد، در نامه‌ای به همتای سعودی خود از وی خواست تا نهایت همکاری را با نیروهای امدادی جمهوری اسلامی ایران مستقر در مکه و صحرای منا داشته باشد. وی آمادگی ایران را برای اعزام کمک‌های پزشکی نیز اعلام کرده است. معاون عربی و آفریقای وزارت خارجه هم گفت: تا ساعات آینده و در اولین فرصتی که مراحل قانونی برای انتقال اجساد کشته شدگان حادثه مکه انجام شود، پرواز اختصاصی به عربستان برای بازگرداندن پیکرهای زائران ایرانی اعزام می‌شود. حسین امیرعبداللهیان افزود: در پی حادثه منا و کشته و مجروح شدن تعدادی از زائران ایرانی، به دستور رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه بلافاصله ستاد ویژه‌ای برای اجرای تدابیر لازم در وزارت امور خارجه تشکیل شد. معاون وزیر خارجه خاطرنشان کرد: مسئولان ارشد مرتبط با این موضوع از جمله وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، جمعیت هلال احمر و مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایران ایر (هما) در این ستاد حضور دارند.
دیدار با ولیعهد عربستان
حجت الاسلام قاضي عسكر سرپرست حجاج ايراني هم خواستار پيگيري جدي حادثه دلخراش منا و رسيدگي هرچه سريعتر به وضعيت مفقودان ومجروحان اين حادثه شد. نماينده ولي فقيه درامور حج وزيارت درديدار نماينده وليعهد ووزيركشورعربستان كه درچادربعثه مقام معظم رهبري انجام شد آخرين اطلاعات جمع‌آوري شده درباره مفقودان و مجروحان ايراني، كوتاهي و نارسايي‌ها در انتقال مجروحان وآسيب‌ديدگان و برخي بي‌توجهي‌ها در بيمارستان‌هاي سعودي را به نماينده وليعهد عربستان ارائه كرد و پيگيري هرچه سريعتر وضعيت آسيب ديدگان براي رفع نگراني خانواده مفقودان و مجروحان و لزوم اطلاع رساني شفاف در اين حادثه غمبار را متذكر شد.
بازگرداندن پیکر قربانیان در روز دوشنبه
صبح دیروز که هنوز آمار کامل قربانیان حادثه منا اعلام نشده بود، رئیس سازمان حج و زیارت گفت: آخرین آمار کشته‌شدگان ایرانی حادثه منا ۱۳۱ نفر است و ۸۵ مجروح نیز تا امروز مورد شناسایی قرار گرفتند، اما این آمار هنوز قطعی نیست. همچنین پیکر قربانیان روز دوشنبه به ایران انتقال می‌یابد. سعید اوحدی ادامه داد: آشفتگی مدیریتی زیادی در منا بین سعودی‌ها وجود داشت و ما ۱۹ نفر از مجروحان ایرانی حادثه منا را از زیر تلی از کشته‌ها بیرون آوردیم. وی تصریح کرد: ۱۵ مجروح ایرانی در بیمارستان‌های مکه صبح امروز (جمعه) شناسایی شدند. اوحدی اضافه کرد: امشب (جمعه) بعثه مراسم ختمی برگزار می‌کند، همچنین پیگیری حقوقی به جای خودش باقی خواهد بود. وی با بیان اینکه بی‌مسئولیتی عوامل اجرایی رمی جمرات قابل پیگیری است چرا که عوامل اجرایی نتوانستند امنیت را ایجاد کنند و بی‌جهت مسیری را بستند، تصریح کرد: این حادثه خونین در طول تاریخ حج بی‌سابقه بوده است. رئیس سازمان حج و زیارت درباره سرانجام دو خبرنگار صداوسیما که در فاجعه منا مفقود شده‌اند، اظهار کرد: تا این لحظه خبری (عصر جمعه) از آنها در دست نیست. سعید اوحدی همچنین اعلام کرد، دو نفر دیگر از گروه اعزامی صداوسیما مجروح شده‌اند که پیگیری‌های درمانی روی آنها انجام می‌شوند. حسن گروسی، رئیس ستاد حج و زیارت صداوسیما نیز صبح دیروز از مفقود شدن دو تن از اعضای تیم اعزامی صداوسیما خبر داد. وی گفت: به‌رغم ممانعت‌های عوامل عربستان و همکاری نکردن آنها در جستجوی مفقودین اما تلاش‌های زیادی صورت گرفت تا این عزیزان را پیدا کنیم. در این مدت تمام تلاش‍‌مان را کرده اما تاکنون هیج خبری از این عزیزان نشده است.
دو وزیر برکنار شدند
در پی حادثه جان باختن صدها نفر از حجاج در جریان مراسم «رمی جمرات» در عربستان که به دلیل مدیریت ناصحیح مقام‌های سعودی بر مسیرهای تردد به‌وقوع پیوست، «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه این کشور دستور برکناری وزرای حج و امور شهرها و روستاها را صادر کرد. بنابر این گزارش، در حالی‌که سخنگوی وزارت کشور عربستان حادثه منا را «قضا و قدر» خوانده، اطلاعات موثق حاکی است که ورود کاروان ۴۰۰ نفری «محمد بن سلمان» جانشین ولیعهد و وزیر دفاع این کشور از جهت خلاف حرکت حجاج در منا، سبب وقوع این فاجعه شده است.
تجمع مقابل سفارت عربستان
مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف اما از برگزاری تجمع دانشجویی مقابل سفارت عربستان در تهران خبر داد.ایرانمنش افزود: دانشجویان و مردم روز یکشنبه ساعت 15:30 در برابر سفارت عربستان در تهران تجمع اعتراضی برگزار می‌کنند و از مسئولین ذیربط می‌خواهیم هرچه سریع‌تر به درخواست صدور این مجوز برای برگزاری این تجمع رسیدگی کنند.
سفر هیات ایرانی به عربستان
عصر دیروز همچنین معاون وزیر خارجه ایران از سفر یک هیات ایرانی برای بررسی فاجعه منا به عربستان خبر داد. حسن قشقاوی با اشاره به تشکیل ستاد ویژه‌ای در وزارت خارجه برای پیگیری فاجعه منا افزود: برحسب نظر وزیر خارجه و کمیته ویژه‌ای که در شورای عالی امنیت ملی تشکیل شده است، مقرر شد که بنده به همراه هیاتی از مدیران منطقه‌ای، مدیرکل کنسولی و دبیرکل جمعیت هلال احمرو همچنین یک هیات رسانه‌ای در اسرع وقت به محض دریافت ویزا به عربستان برویم. یک عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم با بیان اینکه این کمیسیون در جلسه هفته آینده خود فاجعه منا را مورد بررسی قرار می‌‌دهد، گفت که در همین رابطه کمیته حقیقت‌یاب در کمیسیون تشکیل خواهد شد.
مشاهدات یک ناظر
حاج مرتضی باقری از مدیران باسابقه حج نیز در گزارشی به مشاهداتش از حادثه خونین منا و ارزیابی آن بر اساس تجربیات گذشته‌اش پرداخت: «امروز عید قربان ۲ مهر ۱۳۹۴ طبق معمول، حاجیان از مشعرالحرام به سمت منا حرکت نموده و سپس به‌سمت جمرات محل سنگ زدن به شیطان راهی انتهای منا شدند. در مسیر جمرات در چند نقطه به‌خاطر ازدحام متوقف شدیم. گرمای شدید هم مزید بر علت بود. بنده سریعا نفرات حاجی گروهم را به‌قطار کرده و با شکافتن جمعیت به‌جلو حرکت کردیم و در واقع از معرکه خارج شدیم. در خیابانی که عمدتا ایرانی‌ها، آفریقاییها، هندی‌ها و پاکستانی‌ها به سمت جمرات حرکت می‌کنند کاملا وضعیت غیرعادی محسوس بوده و به‌هم خوردن حال حجاج از ازدحام، ترافیک، نبود آب آشامیدنی و بسته بودن راه‌های خروجی خیابان به سمت جمرات شرایط ایجاد اتفاق وحشتناک کشتار حجاج را رقم زد. علیرغم اینکه عربستان از نیروی هوایی و هلیکوپتر برای خدمات رسانی به حج بهره می‌برد هیچگونه نظارتی بر این بخش که مهمترین و شلوغ ترین بخش مناسک حج است صورت نگرفت والا با نظارت هوایی وقتی ازدحام جمعیت مشاهده شد می‌توانستند عقبه جمعیت را قطع و جمعیت را به خیابان‌های اطراف و همچنین محل کاروان‌های مصری و آفریقایی اطراف خیابان هدایت کنند. سخنان افرادی که عصر برای شناسایی جنازه‌ها به مناطق مختلف رفته‌اند از نفس کشیدن مجروحان و استفراغ خون حکایت دارد. اتفاق تقریبا ساعت ۸ و ۴۵دقیقه صبح رخ داد ولی ساعت ۴ عصر نبض مرده‌ها و مجروحان را می‌گرفتند. جو عمومی مکه و در بین حجاج به‌شدت خراب و ترس و استرس حاکم شده است احتمال اتفاقات بعدی از جمله در مسجدالحرام می‌رود. یعنی با مختصر سر و صدا مردم وحشت‌زده پا به فرار گذاشته و له و کشته شدن زیر دست و پا اتفاق مورد توقع است. حقیر امروز بر جنازه هایی اشک ریختم که دیروز در سرزمین عرفات در مقابل خداوند سبحان دست به تضرع بودیم ...»
پیام تسلیت دو مرجع تقلید
در پی حادثه دلخراش منا و به شهادت رسیدن جمع کثیری از حاجیان در مکه، مراجع تقلید عظام با صدور پیام‌های جداگانه‌ای ضمن ابراز تسلیت و همدردی با حادثه دیدگان از سوء مدیریت آل سعود در برگزاری چنین مراسم مهمی انتقاد کردند. آیت‌ا... لطف‌ا... صافی گلپایگانی در پیام خود آورده است: «بی‌شک وقوع چنین حوادث دردناکی، تکلیف را برای امت اسلامی زیادتر کرده که باید با تدبیر، مدیریت صحیح و هماهنگی کامل از تکرار چنین وقایع ناگواری جلوگیری کرد و راه برای انجام مناسک حج در خانه امن الهی که قبله مسلمانان و کعبه آمال چند میلیارد مسلمان است، فراهم کنند.» آیت‌ا... نوری همدانی نیز در پیام تسلیتی تاکید کرد: «آل‌سعود جز نوکری آمریکایی‌ها و ارتباط با صهیونیسم نقش دیگری ندارد. آیا وقت آن نرسیده است که مسلمانان جهان و دولت‌های اسلامی به جنایت‌هایی که آل سعود در تاریخ ننگین خود نشان داده و روزبه‌روز در ارتکاب جنایات بیشتر در عراق و یمن و سوریه و بحرین چهره زشت و شوم خود را بهتر نشان می‌دهند تصمیمات جدی و اجتماعی در این مورد بگیرند.»
تسلیت شخصیت‌های کشوری
در پی فاجعه مصیبت‌بار منا، آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی پیامی صادر کردند. در این پیام آمده است: «تکرار مصیبت جانگدازحج امسال در عربستان و این بار در منا و رمی جمرات و کشته ومجروح شدن جمع زیادی از حجاج مظلوم بیت‌ا... الحرام، بویژه هم‌میهنان عزیزمان، دل همه مسلمانان ومردم غیور کشورمان را به درد آورد و جهان اسلام را به عزا نشاند. اگرچه مرگ مظلومانه حجاج خانه خدا در احرام؛ آنهم قبل از اتمام اعمال حج و در منا به مصداق آیه «و من یخرج من بیته مهاجرا الی ا... و رسوله ثم یدرکه الموت فقد وقع اجره علی ا...» اجر عظیمی در بارگاه الهی دارد؛ اما از تقصیر و سوءمدیریت مسئولان نظم این مراسم عظیم در دولت عربستان کم نمی‌شود و در قبال آن مسئولند و باید برای دنیای اسلام توضیح دهند. اینجانب با نهایت تاسف و تاثر؛ ضمن همدردی، این فاجعه غمبار را به همه مسلمانان؛ مردم عزیز ایران و به ویژه خانواده هایی که عزیزانشان را از دست داده‌اند؛ صمیمانه تسلیت می‌گویم وبرای مجروحان و مصدومان این حادثه از درگاه خداوند آرزوی سلامت و بهبودی کامل دارم. انتظار می‌رود مسئولان ذیربط در دولت و همه سازمانها و ارگان‌های درمانی، امدادی و پشتیبانی در اسرع وقت، اقدامات لازم و فوری را برای کاستن از ابعاد این فاجعه وکاهش آلام داغ دیدگان ومجروحان به عمل آورند.» رئیس جمهوری نیز در بدو ورود به نیویورک با صدور پیامی حادثه عربستان را به بازماندگان حجاج کشته شده تسلیت گفت که در بخشی از این پیام آمده است: «اینجانب با تسلیت فاجعه دردناک منا، به محضرحضرت ولی عصر(عج)، بازماندگان معزز، مقام معظم رهبری وملت شریف ایران، ازجناب آقای جهانگیری معاون اول محترم می‌خواهم تا دراسرع وقت با تشکیل ستاد ویژه رسیدگی به این فاجعه وتجمیع امکانات لازم، ضمن اطلاع رسانی به ملت شریف ایران، اقدامات زیر را انجام داده و مستمرا به اینجانب گزارش دهد: ١- بااعزام تیم های امداد درصورت لزوم و ارسال هواپیما به کشورعربستان، رسیدگی به امور حجاج بیت ا... الحرام، مجروحین فاجعه، وانتقال درگذشتگان به کشورمان را دراولویت اقدامات ستاد قرار دهند٢- از استانداران محترم خواسته شود با حضور درمنازل درگذشتگان ومجروحین فاجعه ضمن ابلاغ پیام تسلیت اینجانب، کمک های لازم و تسهیلات مکفی برای انجام امور مربوطه را دراسرع وقت ارائه نمایند. ٣- وزارت امورخارجه وسفیرایران در عربستان موظفند ضمن بررسی چگونگی رخ دادن این فاجعه تمامی اقدامات لازم جهت احقاق حقوق درگذشتگان وحادثه دیدگان را به عمل آورده و از دولت عربستان نیز می‌خواهم ضمن به عهده گرفتن مسئولیت این فاجعه، به وظائف قانونی واسلامی خود دراین زمینه عمل نمایند. رئیس قوه قضائیه هم در پیام تسلیتی آورده است: دولت سعودی باید مسئولیت مدیریت غلط خود را که موجب بروز این فاجعه شد را بپذیرد و پاسخگوی آن باشد. بار دیگر ضمن تسلیت این فاجعه مصیبت بار، از درگاه احدیت برای درگذشتگان آرزوی لطف و مرحمت داشته و شفای عاجل مجروحان و مصدومان را نیز مسئلت دارم. رئیس مجلس شورای اسلامی درپیامی تاکید کرد که دولت سعودی باید توضیحات قانع کننده‌ای به امت اسلام ارائه کند. در بخشی از پیام لاریجانی تصریح شده است: این حادثه غمبار و دردناک، در یوم ا... قربان، عید اکبر مسلمین و حین انجام مناسک حجاج درمنطقه منا به وقوع پیوست و روز رحمت الهی را به واقعه‌ای حزن انگیز و فراموش ناشدنی برای مسلمانان مبدل ساخت. دراین شرایط ضرورت دارد امت اسلامی با تدبیر به بررسی علل ناتوانی متولیان برگزاری این مراسم در انجام وظایف خود و قصور صورت گرفته بپردازد تا شاهد وقوع مجدد اینگونه حوادث دردناک نباشیم. لازم است چگونگی مدیریت این مراسم عظیم الهی از سوی تمامی کشورهای مسلمان، سازمان همکاری‌های اسلامی و بین المجالس اسلامی مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته و تمهیدات لازم برای برگزاری مراسم مطلوب حج اندیشیده شود.» رئیس مجلس خبرگان رهبری هم با صدور پیامی ضمن تسلیت و محکوم کردن مسئولان سعودی در حادثه تلخ منا تاکید کرد: «بروز حوادث در سرزمین وحی، حکایت از بی‌کفایتی آل سعود در مدیریت برگزاری حج ابراهیمی دارد.»
دستور وزیر کشور به استانداران
وزیر کشور در نامه‌ای به استانداران سراسر کشور از آنان خواست ضمن سرکشی به خانواده‌های داغدار و مصیبت دیده حجاج حرم امن الهی، تدابیر لازم برای تسکین آلام و دردهای آنان را اتخاذ کنند. در نامه عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور آمده است: حادثه جانگداز مراسم حج امسال در منا و در جریان رمی جمره عقبی موجی از حزن و اندوه و نگرانی در جامعه اسلامی ایجاد کرده است و با کمال تاسف و تالم تعداد زیادی از خانواده‌های زائران ایرانی بیت‌ا... الحرام در اندوه جانکاه به سر می‌برند؛ لازم است بنا به دستور ریاست محترم جمهوری اسلامی ضمن سرکشی به خانواده‌های داغدار و مصیبت دیده حجاج حرم امن الهی تدابیر لازم برای تسکین آلام و دردهای آنان اتخاذ و سعی شود تسهیلات لازم برای تشییع و مراسم ترحیم باشکوه پیکر مطهر جان باختگان و درمان مجروحان و آسیب دیدگان این حادثه مهیا شود.
تظاهرات نمازگزاران کشور در اعتراض به عربستان
نمازگزاران این هفته نماز جمعه در سراسر کشور در اعتراض به حادثه عربستان راهپیمایی کردند. نمازگزاران تهران با راهپیمایی و حمل پرچم سیاه، بی‌کفایتی آل‌سعود را دلیل وقوع فاجعه منا و کشته و زخمی شدن حجاج دانستند. نمازگزاران تهرانی نیز همزمان با نمازگزاران سراسر کشور با برگزاری راهپیمایی بعد از نماز جمعه و سر دادن شعارهای «مرگ بر آمریکا، مرگ بر اسرائیل و آل سعود»، «عزا عزاست امروز، روز عزاست امروز، حاجی بیت‌ا... صاحب عزاست امروز»، «یابن‌الحسن عزا به پا شد بیا، عید مسلمانان عزا شد بیا»، «آل سعود آل ابوسفیان است، فاجعه منا دلیل آن است»، «آل سعود خادم آمریکاست» بی‌کفایتی حکومت عربستان در برگزاری مناسک حج که منجر به کشته و زخمی‌شدن بیش از سه هزار تن از حجاج بیت ا... الحرام شده است را محکوم کردند و در پایان این راهپیمایی قطعنامه‌ای قرائت شد.
واکنش‌ها به حادثه منا
اما روز گذشته اتفاق عجیب و معناداری نیز به وقوع پیوست که بهت و حیرت جهانیان را به دنبال داشت. بحرین برگزاری «موفق مراسم حج» را به پادشاه عربستان تبریک گفت! نخست‌وزیر بحرین طی پیامی برگزاری موفق مراسم حج را به پادشاه عربستان تبریک گفته و از فراهم کردن حداکثر امنیت برای حجاج قدردانی کرد.در این بین تعدادی از رهبران اروپایی با خانواده‌های حادثه‌دیدگان صحرای منا ابراز همدردی کردند. دیوید کامرون با انتشار پستی در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: از صمیم قلب با خانواده افراد کشته شده در حج ابراز همدردی می‌کنیم.کاخ سفید حادثه منا را که در آن تعداد زیادی از حجاج جان خود را از دست دادند به خانواده‌های قربانیان تسلیت گفت.سخنگوی انصار ا... یمن نیز اعلام کرد فاجعه‌ای که برای حجاج در منا رخ داد، ایجاب می‌کند که کشورهای عربی و اسلامی رژیم سعودی را به پای میز محاکمه بکشانند. دبیر کل سازمان ملل متحد تاسف و اندوه خود را به خاطر وقوع فاجعه منا که به جان باختن بیش از هزار تن از حجاج منجر شد، اعلام کرد. اندیشکده بروکینگز هم در مطلبی فاجعه منا را چالشی برای پادشاه عربستان دانست.
