در حالی که این روزها موضوع «طرح صیانت» مطرح است و موافقان این طرح، مدعی حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی هستند، بعضی از افراد در شبکه‌های اجتماعی اعلام می‌کنند صفحاتی منتسب به آنها و بدون اطلاعشان، در روبیکا ایجاد شده است. جریانی که به نام صیانت از حقوق کاربران در اصل به دنبال تضییع حقوق کاربران است، اگر کمترین اهمیتی برای حقوق اشخاص قائل باشد، باید نسبت به این موضوع یک برخورد بسیار سخت و سنگین کنند.
به گزارش راه امروز: در حالی که این روزها نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تلاشند تا طرحی با عنوان «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» را به تصویب برسانند، اتفاقی جنجالی در فضای اجتماعی رخ داده و آن پیدا شدن صفحاتی از کاربران اینستاگرامی در شبکه اجتماعی روبینو بدون اطلاع خود کاربران است. این اتفاق کاربران را از یک طرف شاکی کرده که اطلاعاتشان بدون اجازه و اطلاع، در یک شبکه اجتماعی انتشار یافته و از طرف دیگران نگران هستند که اضافه شدن صفحات در روبینو و متعاقب آن بالا رفتن کاربران در روبیکا، ارتباطی با طرح صیانت از کاربران فضای مجازی داشته باشد. پیام‌رسان روبیکا که چندسالی است مهمان گوشی‌های بسیاری از ایرانی‌ها شده مدتی است با راه‌اندازی روبینو، بستری مشابه اینستاگرام، پا به عرصه اشتراک فیلم و عکس گذاشته است. بستری که با شباهت‌های زیادش با اینستاگرام به دنبال رقابت با این پلتفرم خارجی است.
البته سید عباس مرادی -عضو تیم تدوین طرح- چندی پیش در پاسخ به اینکه آیا روبیکا مشابه اینستاگرام است، با بیان اینکه فعلا هیچ مشابهی برای اینستاگرام در کشور نداریم، گفته بود: «ما یک مشابه اینستاگرام در کشور ایجاد می‌کنیم که اگر اتفاقی برای شهروند جمهوری اسلامی افتاد، در کمترین زمان بتوانیم حقش را بگیریم. مبنای اصلی قطع ارتباط با جهان نیست، بلکه ایجاد نمونه‌های مشابهی است که در آنها کاربر در خلال زندگی مجازی به این نتیجه می‌رسد که امنیت بیشتری دارد. به واسطه وابستگی‌هایی که در این فضا برایش ایجاد می‌کنیم و امکاناتی که در اختیارش قرار می‌دهیم، زمینه مهاجرتش را از نمونه غیرحاکمیتی به نمونه‌ای که تحت قوانین و مقررات است، فراهم می‌کنیم. مرادی با بیان اینکه در این طرح لزوما روی ابزار بومی سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم و مجموعه تسهیلاتی که بخش خارجی هم می‌تواند داشته باشد را در نظر دارد، گفت: قرار نیست چیزی را فیلتر کنیم، محدودیت‌هایی که ایجاد می‌کنیم این است که ابتدا به شهروند اعلام می‌کنیم تا زمانی که نمونه اینستاگرام فراهم نشده باشد، به آن کاری نداریم. اگر نمونه داخلی فراهم شد و ۱۰ درصد مردم مهاجرت کردند، ۱۰ درصد پهنای باند اینستاگرام آزاد می‌شود، پس پهنای باند را مثل سابق در اختیار اینستاگرام نمی‌گذاریم و پهنای باند را متناسب با مهاجرت کاربران کاهش می‌دهیم.
ماجرای صفحات جعلی در روبیکا
همین اظهارات منجر به نگرانی کاربران در فضای اجتماعی شده که دلیل ایجاد صفحات فیک و جعلی به‌نام کاربران واقعی و با محتوای اینستاگرام آنها، این است که اینطور نشان دهند که یک شبکه اجتماعی داخلی ایجاد شده که کاربران زیادی دارد و می‌تواند مشابه پلتفرمی مانند اینستاگرام شود و این کار زمینه کاهش پهنای باند اینستاگرام و مسدودیت آن را فراهم می‌کند.
آگاهی کاربران فضای مجازی از ایجاد صفحات جعلی به نامشان از جایی آغاز شد که بعضی از بازیکنان باشگاه پرسولیس در صفحه اینستاگرام خود اعلام کردند در روبیکا، صفحه‌ای جعلی و بدون اطلاع آنها برایشان ایجاد شده که حتی تیک آبی (احراز هویت) هم دارد. پس از آن روبیکا در اطلاعیه‌ای اعلام کرد «ایجاد این صفحات در دی ماه ۹۹ در حاشیه برگزاری دربی ۹۴ استقلال و پرسپولیس، با هماهنگی کامل باشگاه و بازیکنان و در چارچوب کمپین مربوطه صورت گرفته است و بازیکنان می‌توانند در صورت عدم دسترسی به صفحات یا تمایل به حذف آنها با پشتیبانی روبیکا تماس حاصل کنند.» هر چند پس از آن، کاربران زیاد دیگری در توییتر و اینستاگرام اعلام کردند که این اتفاق برای آنها هم رخ داده و صفحات جعلی محدود به بازیکنان پرسپولیس نیست.
در پی افزایش اعتراضات، روبیکا در اطلاعیه دیگری اعلام کرد: «در روبینو همانند تمام شبکه‌های اجتماعی امکان ثبت شناسه کاربری از ۵ تا ۳۰ کاراکتر برای تمام کاربران فراهم است. تنها محدودیت برای ایجاد حساب کاربری، این است که نام کاربری موردنظر قبلا توسط کاربر دیگری رزرو نشده باشد. در تمامی شبکه‌های اجتماعی، بی‌شمار پیج و کانال، مشابه با عنوان یا شناسه افراد، توسط کاربران ایجاد می‌شود که این امر در پلتفرم روبیکا با بیش از ۴۷ میلیون کاربر یکتای رجیسترشده، وجود ۷.۶ میلیون کانال در پیام‌رسان روبیکس و ثبت بیش از ۹ میلیون صفحه در شبکه اجتماعی روبینو توسط کاربران اجتناب‌ناپذیر است.»
ساترا علیه روبیکا
در شرایطی که خواسته کاربران رسیدگی به این موضوع بود، علی سعد -معاون کاربران و تنظیم‌گری اجتماعی ساترا (سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر)- در توئیتر خود نوشت: از بهمن ماه ۹۹ پیگیری پرونده تضییع حقوق کاربران در روبیکا را شروع کردیم و با طیف وسیعی از تخلفات روبرو شده‌ایم. تخلفات ترافیکی و درآمدهای غیرقانونی، فعالیت بدون مجوز، نقض قوانین رقابت، گزارش‌های اخیر مبنی بر استفاده غیرمجاز از اطلاعات شخصی کاربران و... ضرورت اصلاح را بیش از پیش روشن می‌کند. ساترا با ابطال مجوز سرویس صورت و تصویر سوپراپلیکیشن روبیکا و منع پخش تبلیغات بازرگانی آن در رسانه ملی، اقدامات اولیه را به انجام رساند.
در مورد تخلفات ترافیکی با نامه‌نگاری با وزارت ارتباطات و طرح شکایت در کمیسوین اصل ۹۰ پرونده احقاق حقوق کاربران را پیگیری کرد که منجربه حذف محاسبه غیرقانونی پهنای باند در آن شد. اما متاسفانه به دلیل برخی ناهماهنگی‌ها همچنان شاهد تداوم فعالیت‌های متخلفانه این پلتفرم هستیم.
علی‌رغم اینکه ساترا «اولین و تنها» نهاد اقدام‌کننده علیه تخلفات روبیکا بود ولی خودش را به حمایت تمام‌قد از «سرویس داخلی قانونمند» متعهد می‌داند؛ روشن است حمایت از پلتفرم داخلی به معنای فعالیت در شرایط برابر و در چارچوب مقررات کشور است که در مورد روبیکا این مساله نقض شده. ساترا پیگیری تخلفات روبیکا را تا اصلاح نهایی و فعالیت قانونمند ادامه خواهد داد.»
روبیکا: مجوزی از ساترا نداشتیم که باطل شود!
این در حالی است که روابط عمومی روبیکا پس از آن، اعلام کرد روبیکا هیچگونه مجوزی از ساترا نداشته است که ساترا بخواهد آن را باطل کند. در این اعلامیه آمده بود: «این سوپراپلیکیشن با محوریت شبکه اجتماعی و پیام‌رسان است نه iptv. طی سالیان گذشته ساترا همواره سعی کرده است که علاوه بر iptvها و vodها، پیام‌رسان‌ها را هم متقاعد به اخذ مجوز از ساترا کند که هیچکدام از پیام‌رسان‌ها از جمله روبیکا قبول نکردند.
در نهایت حتی در صورت وجود مجوزی برای ابطال از سوی ساترا، زیبنده یک نهاد حاکمیتی نیست که بدون انجام هیچگونه تحقیقاتی و اخذ توضیح بابت شایعات و اکاذیب منتشره علیه روبیکا در روزهای اخیر، از طریق یک رشته توئیت و نه حتی نامه‌ای رسمی، ابطال مجوز یک پیام‌رسان که حتی رسانه صوت و تصویر فراگیر نیز محسوب نمی‌شود و حتی درخواست مجوزی نداده، اعلام شود.»
ساترا در شهریور سال ۱۳۹۴ به دستور رئیس سازمان صدا و سیما و بر اساس ابلاغیه رئیس شورای عالی فضای مجازی تشکیل شده و علاوه بر ساماندهی حوزه صوت و تصویر فراگیر، تسریع، تسهیل و شفاف‌سازی روند و فرآیند اعطای مجوز به ارائه‌کنندگان خدمات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی را بر عهده دارد، با وجود این چندی پیش محمدجواد آذری‌جهرمی -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دوازدهم- در پاسخ به ادعای ساترا به نحوه محاسبه تعرفه ترجیحی توسط اپراتورها گفته بود: «ساترا یک سازمان قانونی برای ورود به این مسئله نیست.» و مناقشه درباره فعالیت این سازمان همچنان وجود دارد.
فعالیت ساترا هم مورد اعتراض است
اما صرف نظر از اینکه واکنش ساترا به نقض حقوق کاربران در روبیکا خود منجر به اعتراض برخی از کارشناسان و فعالان حوزه فضای مجازی شده که اساسا به نحوه ایجاد و فعالیت ساترا اعتراض دارند، خروج سازمان‌ها، دستگاه‌ها و حتی شرکت‌هایی که به نوعی در چرخه قدرت قرار دارند، از مدار نظم حقوقی منجر به بی‌مسوولیتی و ناکارآمدی می‌شود، اتفاقی که نمونه‌اش را در جریان اخیر روبیکا دیدیم.
جریانی که به نام صیانت از حقوق کاربران در اصل به دنبال تضییع حقوق کاربران است، اگر کمترین اهمیتی برای حقوق اشخاص قائل باشد، باید نسبت به این موضوع یک برخورد بسیار سخت و سنگین کنند. اکنون یکی از خواسته‌های کاربران این است که اگرچه هنوز شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های خارجی در ایران ثبت‌نام نکرده‌اند و اساسا در کسب مجوز آنها از سوی مسوولان ایرانی اما و اگرهای زیادی وجود دارد، حالا که نقض حقوق کاربری در یک پلتفرم داخلی اتفاق افتاده، فرصتی ایجاد شده که این ادعا ثابت شود که تا چه اندازه این طرح می‌تواند حامی حقوق کاربر باشد.
