سناریوی خطرناک فساد نهاده ها در گمرک

به گزارش راه امروز: فرشته فریادرس در گزارشی در روزنامه تعادل نوشت: زنگ هشدار فساد نهاده های دامی به صدا درآمد. چند ده هزارتن نهاده دامی دولتی و خصوصی در گمرکات شمال کشور در حال فساد و متروکه شدن قرار دارند؛  این را معاون گمرک می گوید. هرچند رئیس سازمان حفظ نباتات کشور این اظهارات را رد می کند و می گوید: ‌هیچ نهاده دامی در گمرکات شمال وجود ندارد که به دلیل موضوعات قرنطینه گیاهی معطل مانده باشد. 

اما آنچه که متولیان  گمرک و واردکنندگان این کالا بر آن صحه می گذارند، ماندگاری نهاده های دامی در گمرکات و خطرفساد پذیری آنهاست، که به دلیل ناهماهنگی ها و برخی سوء مدیریت ها در حال رخ دادن است.  سناریوی خطرناکی که در صورت تداوم آن، تبعاتی نظیر «نوسانات افزایش قیمت کالاهای اساسی  چون گوشت، مرغ، شیر و...، کمبود این  کالاها یا حتی تعطیلی واحدهای تولیدی» را رقم خواهد زد. 

به نحویکه طی هفته های اخیر نیز شاهد تجمع اعتراضی جمعی از دامداران در برخی استان ها به گرانی روزانه خوراک دام بودیم، که یکی از دلایل آن می تواند کندی ترخیص نهاده ها از گمرک وکمبود آن در بازار باشد.  در همین حال، برخی از فعالان اقتصادی هم درباره کاهش واردات نهاده‌های دامی به کشور هشدار می‌دهند و ادامه این روند را خطرناک می‌دانند. به گفته آنها، روند ترخیص نهاده‌های دامی به صورت قطره چکانی صورت می گیرد و از دولت خواسته‌اند هر چه سریع‌تر تدبیری فوری برای این مساله بیندیشد.  آنها همچنین در واکنش به اظهارنظر مسوولان جهاد کشاورزی مبنی بر اینکه نهاده‌های دامی موجود در بنادر برای تأمین نیاز ۹ ماه تولید کافی است و جای نگرانی ندارد، بیان کردند،  زمانی می‌توانیم بگوییم کالا به اندازه کافی داریم که امکان آزادسازی آن کالا هر لحظه وجود داشته باشد اما کالایی که ارز به آن تخصیص نیافته، امکان ترخیص ندارد و عملاً نمی‌تواند به دست تولیدکننده برسد؛ بنابراین نمی‌توان مدعی بود که کالا به اندازه کافی وجود دارد. 

ماندگاری کالاها  از سال ۹۷ تا کنون به یک معضل اساسی در چرخه اقتصاد کشور مبدل شده است. حال اما با فرا رسیدن فصل گرما زنگ هشدار از بین رفتن و فساد برخی کالاهای اساسی به صدا درآمده است؛ «کالاهای مهمی چون نهاده های دامی».  به طوریکه اخیرا معاون فنی گمرک از احتمال فاسد شدن چند ده هزار تن نهاده دامی دولتی و خصوصی در گمرکات شمال کشور خبر داد وگفت: اگر گمرک مدارک مربوط به ترخیص کالا را دریافت نکند، باید برای متروکه کردن کالاهایی که در معرض فساد هستند اقدام کند. البته اظهارات او،  نشان می‌دهد صاحب کالا، کالای وارد شده را به امید گران شدن در گمرکات نگه نمی‌دارد و این فرضیه که صاحبان کالا در گمرکات احتکار می‌کنند، رد می‌شود؛ چراکه هیچ‌کسی نمی‌گذارد اموال و دارایی اش در گمرکات یا بنادر تلف شود. 

هرچند  رئیس سازمان حفظ نباتات کشور صحبت های معاون فنی گمرک را تکذیب و می گوید: هیچ محموله ای (نهاده دامی) در گمرکات شمال کشور وجود ندارد که به دلیل موضوعات قرنطینه گیاهی معطل مانده باشد. چنگلوایی رئیس سازمان حفظ نباتات کشور در واکنش به این خبر به چند نکته اشاره کرده ونوشته: طبق قانون و ضوابط، صدور مجوز قرنطینه گیاهی برای محموله های دامی منوط به ارائه اسناد معتبر همراه کالا و سلامت آن از نظر عدم آلودگی به آفات و بیماری ها و علف های هرز قرنطینه ای است. در حوزه قرنطینه گیاهی، سازمان حفظ نباتات به محض دریافت اسناد و مدارک معتبر و متعاقب آن بازدید و بررسی محموله های کشاورزی و حصول اطمینان از عدم آلودگی به آفات، بیماری ها و علف های هرز قرنطینه ای اجازه ترخیص صادر و هیچگونه تعللی ایجاد نمی شود. 

او در بخش دیگری از اظهارات خود آورده است که بر اساس بررسی های به عمل آمده هیچ محموله ای (نهاده دامی) در گمرکات شمال کشور وجود ندارد که به دلیل موضوعات قرنطینه گیاهی معطل مانده باشد. اما به دلیل حساسیت موجود از معاون فنی گمرک درخواست کردیم  چنانچه مصداق یا مصادیقی از نهاده های دامی معطل مانده در گمرک به دلیل تشریفات قرنطینه ای سراغ دارند سریعا اعلام تا رسیدگی و اقدام لازم به عمل آید. 

با این حال،  آنچیزی که در حال حاضر حائز اهمیت است، سناریوی تلخ کندی فرایند ترخیص کالاها است که می تواند تبعاتی نظیر ایجاد نوسانات افزایشی به قیمت کالاهای اساسی، کمبود این کالاها یا حتی تعطیلی واحدهای تولیدی را در پی داشته باشد.  به طوریکه  کمبود نهاده های تولید به قیمت دولتی موجب تشکیل صف مرغ و روغن و کمبود خوراک و نهاده های دامی سبب کشتار گاوهای مولد شد.  از سوی دیگر در روزهای اخیر زمزمه افزایش مجدد و 47 درصدی قیمت شیر دامداری ها به دلیل افزایش قیمت نهاده ها مطرح شده که در این خصوص می توان گفت تسهیل و تسریع در واردات این کالاها موجب کنترل قیمت در مراحل بعدی تولید انواع محصولات لبنی خواهد شد.

اگرچه سرپرست دفتر خدمات بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی گفته که نهاده‌های دامی موجود در بنادر برای تأمین نیاز ۳ ماهه بخش تولید کافی است، اما فعالان بخش خصوصی درباره وضعیت واردات نهاده‌های دامی به کشور هشدار می‌دهند و ادامه این روند را خطرناک می‌دانند. حسن عباسی معروفان اخیراً عنوان کرده  بود که در حال حاضر ۴ میلیون و ۳۵۰ هزارتن نهاده دامی در ۹ بندر کشور وجود دارد در حالی که نیاز ماهانه کشور حدود یک میلیون و ۳۰۰ تا یک میلیون ۷۰۰ هزار تن است، بنابراین موجودی بنادر برای تأمین نیاز ۳ ماهه بخش تولید کافی است. به گفته او،  تأمین کالای اساسی استمرار دارد و تاکنون ۱۱ میلیون تن از چهار نوع کالای ذرت، جو، کنجاله و دانه سویا ثبت سفارش شده که به مرور به کشور وارد می‌شود و ما تا حدود ۹ ماه آینده نگرانی بابت تأمین نهاده دامی نخواهیم داشت.

 

با این حال فعالان بخش خصوصی روند ترخیص نهاده‌های دامی را قطره چکانی می‌دانند و از دولت خواسته‌اند هر چه سریع‌تر تدبیری فوری برای این مساله بیندیشد. فعالان این حوزه در واکنش به صحبت های معروفان می گویند:  ما زمانی می‌توانیم بگوییم کالا به اندازه کافی داریم که امکان آزادسازی آن کالا هر لحظه وجود داشته باشد اما کالایی که ارز به آن تخصیص نیافته، امکان ترخیص ندارد و عملاً نمی‌تواند به دست تولیدکننده برسد بنابراین نمی‌توان عنوان کرد که کالا به اندازه کافی وجود دارد.  فعالان بخش خصوصی و حتی خود متولیان گمرک،  از احتمال فاسد شدن این کالاها و کاهش حجم آنها خبر می دهند. از طرفی این  احتمال وجود دارد که به دنبال فساد این کالاها آنها را تحویل کارخانجات الکل سازی بدهند و یا در دریا بریزند و معدوم کنند.

در همین حال، عضو هیات مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده های دام و طیور ایران معتقد است که «عدم تامین و تخصیص به موقع ارز، وجود ناهماهنگی ها در بستر توزیع نظام توزیع نهاده های دامی و اخیرا نیز محدودیت های ناوگان حمل و نقل داخلی کشور در بارگیری و حمل کالاهای اساسی از گمرکات» عواملی هستند که منجر به ماندگاری کالاهای اساسی مورد نیاز کشور در گمرکات می شوند.

بنابه اظهارات محمد مهدی نهاوندی ، تداوم فرآیند تامین کالاهای اساسی مورد نیاز کشور با توجه به بروز خشکسالی کم سابقه و افت ظرفیت تولید داخلی علوفه مورد نیاز کشور از یک سو و افزایش ۳۰ درصدی قیمت جهانی کالاهای اساسی از سوی دیگر نیازمند توجه و برنامه ریزی ویژه ای است. متاسفانه هم زمانی این مشکلات با تغییر دولت نگرانی هایی برای مغفول ماندن احتمالی این موارد مهم که تاثیر مستقیم بر تولید و سفره مردم خواهد گذاشت را درپی دارد.

او معتقد است که بخشی  از تبعات ناهماهنگی ها و به ویژه کندی  در فرآیند تامین کالاهای اساسی به واردکنندگان نهاده های دامی تحمیل و موجب می شود اقلامی که به  بنادر و گمرکات رسیده اند برغم تمامی تلاش مسئولان گمرک و واردکنندگان امکان ترخیص پیدا نکنند. نهاوندی، با بیان اینکه صاحبان کالا  متضرر از معضل کندی در ترخیص کالا از گمرکات هستند، می گوید: هر روز تاخیر در ترخیص کالا های اساسی از بندر به جز زیان بیشتر نتیجه ای برای صاحب کالا ندارد. 

از آنسو، آمارهای ارائه شده هم نشان می دهد، از ابتدای فروردین تا ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ ارزش واردات روغن خام، دانه‌های روغنی، کنجاله، جو و ذرت ۴۸۶ هزار و ۳۹۶ یورو بوده، که این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۶۲۵ هزار و ۷۶۳ یورو بوده است.  بنابراین امسال با ۲۲ درصد کاهش در این حوزه مواجه هستیم.  همچنین میزان این واردات به لحاظ وزنی یک میلیون و ۱۱۷ هزار و ۴۶۹ تن است که این رقم در مقایسه با واردات دو میلیون و ۳۶۷ هزار و ۸۵۴ تنی مدت مشابه سال گذشته ۵۳ درصد کاهش را نشان می دهد.

 

با اینهمه خبر فاسدن بخشی از نهاده های موجود در گمرک  وکاهش واردات نهاده های دامی در حالی است که دام های مولد به دلیل کمبود خوراک  راهی کشتارگاه می شوند. به طوریکه مدیرعامل اتحادیه دامداران ایران می گوید، دام‌های مولد را کشتار می‌کنیم تا شاهد گرسنگی‌ آن‌ها نباشیم.  مجتبی عالی در گفت‌وگوی خود با «ایلنا» گفته است: تازه  بعد از ماه‌ها هشدار درباره کشتار دام‌های مولد به تازگی مسئولین از خواب بیدار شده‌اند، هرچند نتیجه هم به دنبال نداشته است. بنابه اظهارارت او، بیشتر از یکماه است که به دلیل گرانی نهاده‌ها دامداران توان سیر کردن دام‌های خود را ندارند و شاهد گرسنگی آن‌ها هستند. هرچند عالی معتقد است مشکل گرانی نهاده‌های دامی ربطی به کمبود ندارد، چراکه نهاده‌های زیادی وارد شده، اما در گمرک انبار شده و بخشی از آن در حال کپک زدن است. به گفته او، سوء مدیریت شرایط کنونی را برای دامداران رقم زده است و هر روز شرایط را بدتر می‌کند. عالی همچنین سامانه بازارگاه که توسط وزارت جهادکشاورزی برای مدیریت توزیع نهاده‌دامی راه اندازی شده را ناکارآمد دانست.