شخصیت، جایگاه و ثروت موجب عزت نیست
سید علی خمینی در ادامه این بحث به مفهوم «عزت» پرداخت و یادآور شد: یکی دیگر از کارهای بزرگ پیامبر(ص)در زمینه اصلاح ارزشی این بود که «گزاره منحط» را به «گزاره اخلاقی» تبدیل کردند و عزت از جمله آن گزاره‌هاست. در دوره جاهلیت فکر می‌کردند عزت به عشیره و خانواده است؛ امروز هم فکر می‌کنیم عزت به حزب، گروه و شهر است، اما حقیقت از دید پیامبر(ص) این بوده که عزت به تقواست و آن چیزی که موجب عزت می‌شود، اسلام است. امروز اگر تصور کنیم شخصیت، جایگاه و ثروت موجب عزت خواهد شد راه را به خطا رفته‌ایم و این تفکر باطلی است.
رابطه با جهان مطلوب است اما اصالت ندارد
وی سپس به ارتباط با کشورهای جهان اشاره و تصریح کرد: برخی گمان می‌کنند مذاکره و ارتباط با دنیا از جمله با آمریکا موجب عزت است که در این خصوص با دو مساله روبه‌رو هستیم: نگاه تفریطی و نگاه افراطی. سیدعلی خمینی در تشریح نگاه تفریطی گفت: برخی اعتقاد دارند هرگز نمی‌شود با دنیا ارتباط برقرار کرد و نگاه افراطی نیز این است که عده‌ای تصور می‌کنند باید به هر طریقی که شده با قدرت‌های دنیا ارتباط برقرار کرد؛ ولو این کار به قیمت از دست دادن ارزش‌ها و عزت خودمان تمام شود. وی ادامه داد: عزت حقیقی به ارزش‌هاست. رابطه با جهان مطلوب است، اما اصالت ندارد و اگر مطابق با ارزش‌های انسانی و اسلامی باشد ایرادی ندارد. اصالت با ارزش‌های بشری است و اگر این ارزش‌ها حکم کند که صلح کنیم، این کار را می‌کنیم و اگر ارزش‌ها حکم کند، ایستادگی و مقاومت را انتخاب می‌کنیم. پیامبر(ص) چنین رفتاری داشتند و به دنبال عزت حقیقی بودند، زیرا عزت را برای خدا می‌دانستند. نوه امام خمینی از دیگر اصلاح‌های اخلاقی پیامبر که صورت را حفظ کردند و محتوا را تغییر دادند، مفهوم ارزش برشمرد و افزود: در زمان جاهلیت ارزش به مال بود، اما حقیقت این است که ارزش به کار توأم با علم است. جامعه مصرف‌گرا می‌تواند به جامعه کارساز تبدیل شود؛ اگر باور داشته باشیم که ارزش به کار است و اگر چنین تفکری را حاکم کردیم آنگاه به دنبال کار و تلاش خواهیم بود.
بیکاری و مصرفگرایی؛ دو مشکل مهم جامعه امروز
وی ادامه داد: متاسفانه در دو بعد مشکل داریم، یکی مساله بیکاری و مساله دیگر مصرفگرایی. یکی از بهترین کارها این است که نگاهی به خودمان داشته باشیم و ببینیم به چه میزان به دنبال مصرفگرایی می‌رویم؟ در حالی که بزرگان ما به خیلی کمتر از این راضی بودند و زندگی‌شان را سپری می‌کردند. امروز هر کدام از ما به‌اندازه خودمان فرهنگ مصرفگرایی را ترویج می‌دهیم، در حالی که وقتی جامعه مصرف‌گرا شد از تولید فاصله می‌گیرد؛ البته این سخن دلیل نمی‌شود که فرض کنیم دولت نباید به دنبال آرامش و رفاه مردم باشد، بلکه وظیفه دولت افزایش رفاه و آسایش مردم است. سیدعلی خمینی با ذکر این نکته که یقینا وضع امروز جامعه بهتر از زمان جنگ است، تصریح کرد: بعد از جنگ در بسیاری از زمینه‌ها پیشرفت چشمگیری داشتیم؛ در زیر ساخت‌ها، برق، آب، گاز، تلفن، سدسازی و صدها کاردیگر. اما میزان رضایتمندی در دوران جنگ بیشتر بود و این ثابت می‌کند رضایتمندی فقط به جمع کردن مال و زیاد کردن ثروت نیست؛ ارزش به مال نیست بلکه به کار و عزت است و عزت در تبعیت از اسلام است.سیدعلی خمینی با اشاره به زندگی امام راحل(ره) زمانی که در تبعید بودند، اظهار کرد: امام زمانی که از عراق بیرون شدند نمی‌دانستند به کجا می‌خواهند بروند؛ به ترکیه، کویت یا پاریس. در آن زمان از حیث ظاهری امام را به هیچ کشوری راه نمی‌دادند. اما در آن شرایط امام پایه گذار نظامی می‌شوند که بعدها پایه‌های حکومت شاهنشاهی را به لرزه درمی‌آورند و آن را ساقط می‌کنند. حتی در زمان پیروزی انقلاب نیز هیج تغییری در زندگی امام رخ نمی‌دهد و این نشأت گرفته از قلب بزرگ اوست که در آن فقر جایی ندارد. نوه امام خمینی با بیان اینکه ضرر یکی دیگر از مفاهیمی است که پیامبر(ص) محتوای آن را تغییر دادند، گفت: از حیث مادی ضرر یعنی از دست دادن منفعت اقتصادی اما پیامبر(ص)اعتقاد داشتند کسی که از حیث دین و ارزش‌ها ضرر کند، مغبون است.
مردم چشم و گوش و زبان نظام از دید امام(ره) هستند
وی نگاه اسلام به مهار قدرت از پایین را گونه دیگری از امربه معروف و نهی از منکر دانست و گفت: امر به معروف و نهی از منکر عامل مهارکننده قدرت است چه قدرت فردی و چه قدرت اجتماعی. وی افزود: از منظر امام(ره)بسیار مهم است که مردم گوش و چشم و زبان حکومت باشند و این بدان معنی است که رفتارهای حاکمان خود را زیر ذره بین قراردهند و هر جا احساس کردند از مسیر ارزش‌های انقلابی خارج شده‌اند به آن ها تذکر دهند. از دل همین نگاه است که انتخابات پدید می‌آید، مطبوعات آزاد شکل می‌گیرد و ترسیم می‌شود. اگر فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر نهادینه شود مسئولان بدون دغدغه و ترس پاسخگو خواهند بود. برای مهار قدرت از دیدگاه اسلام هم عوامل بازدارنده اجتماعی داریم که قدرت را محدود می کند و هم احکام اسلامی پیش‌بینی شده که صفات حاکم را پدید می‌آورد. در اسلام مفهوم قدرت اولا به ذات و بر چیرگی بر نفس است. پیامبر(ص) مفهوم قدرت را بر چیرگی بر نفس تفسیر کردند. کسی که بتواند بر نفسش سلطنت کند، فردی که در اوج قدرت می تواند ظلم کند ولی این کار را انجام نمی دهد،کسی که نه با تشویق مردم هیجان زده و نه با بدگویی مردم از او ناراحت می شود از منظر اسلام قدرتمند است. امام(ره) توانست در تمام طول زندگی گوهربار خود نفسش را کنترل کند.
