خودرو روی خط تعرفه/ بازار خودرو به کدام سو می رود؟

  فرشته فریادرس روزنامه نگار در گزارشی نوشت: بر اساس مصوبه جدید خودرویی، دولت با طراحی یک ساختار پلکانی، میان خودروهای اقتصادی، میان‌رده و لوکس تفکیک قائل شده است؛ به‌گونه‌ای که در پایین‌ترین پله، خودروهای کوچک با موتور کمتر از ۱۵۰۰ سی‌سی با تعرفه ۲۰ درصدی، مشوق ورود به بازار تلقی می‌شوند، اما در بالاترین سطح، خودروهای بالای سه‌هزار سی‌سی با تعرفه سنگین ۱۶۵ درصدی عملاً از دسترس خریداران خارج خواهند شد.

 این تصمیم اگرچه در ظاهر گامی برای کنترل خروج ارز و حمایت از تولید داخل است، اما در باطن، نشانه‌ای از تغییر رویکرد دولت به سمت تنظیم هدفمند بازار وارداتی تلقی می‌شود؛ بازاری که در ماه‌های اخیر به میدان رقابت سیاست و اقتصاد بدل شده بود. کارشناسان معتقدند اعمال این تعرفه‌ها، به‌ویژه کاهش قابل‌توجه برای خودروهای برقی و هیبریدی، می‌تواند معادله قیمت و ترجیحات مصرف‌کننده را به‌کلی دگرگون کند و برای نخستین بار، واردات خودرو را از یک «مسئله سیاسی» به «ابزار سیاست صنعتی» تبدیل سازد.

جزئیات نظام پلکانی تعرفه‌ها

به گزارش روزنامه تعادل، بعد از بیش از هشت ماه دست‌به‌دست شدن میان دولت و مجلس در موضوع تعرفه واردات، سرانجام آیین‌نامه اجرایی واردات خودرو (مصوب هیئت وزیران مورخ ۱۴۰۴/۰۳/۲۱) ابلاغ شد. 

با این که قانون بودجه پیش‌تر تعرفه خودروهای وارداتی را برای تمامی خودروها 100% تعیین کرده بود؛ نهایتاً، دولت با استناد به همان آیین‌نامه افزایش پلکانی تعرفه براساس حجم موتور (و نوع پیشرانه) در دستور کار قرار داد. بدین ترتیب تعرفه برخی از خودروها که قبلاً با تعرفه  100درصد وارد ایران شده بودند، اکنون به 20 درصد کاهش یافته است و تعرفه برخی دیگر تا 165 درصد افزایش یافته است.   وزارت صنعت، معدن و تجارت با اعلام نهایی شدن اصلاحات تعرفه واردات خودرو پس از حدود شش ماه بررسی، از اجرای نظام پلکانی تعرفه‌ها بر پایه حجم موتور و نوع خودرو خبر داد. این تصمیم با هدف تعادل‌بخشی به بازار، حمایت از مصرف‌کنندگان و کنترل روند افزایشی قیمت‌ها اتخاذ شده است.

در متن آیین‌نامه، تعرفه واردات خودرو بر اساس حجم موتور و نوع پیشرانه (بنزینی، هیبرید، تمام‌برقی) به‌صورت پلکانی تعیین شده، تا رقابت در این بخش حفظ شود؛ برای خودروهای اقتصادی با حجم موتور پایین‌تر کاهش یافته در مقابل خودروهای لوکس با حجم موتور بالاتر تعرفه بسیار بالاتری دریافت کردند تا از رقابت قیمتی آن‌ها با تولیدات داخلی که تحت تأثیر تحریم قطعه قرار دارند، جلوگیری شود.

خودروهای بنزینی تا ۱۵۰۰ سی‌سی مشمول تعرفه 20 درصد شده‌اند. حجم موتور ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سی‌سی تعرفه 40 درصد دارند.  حجم موتور ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ سی‌سی تعرفه جهش یافته به ۱۳۰ درصد؛  حجم موتور ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سی‌سی تعرفه ۱۴۵درصد تعیین شده است. خودروهای با حجم موتور بیش از ۳۰۰۰ سی‌سی تعرفه ۱۶۵درصد دارند.  خودروهای هیبریدی تعرفه ۱۵ درصد و خودروهای تمام‌برقی تعرفه بسیار پایین 4 درصد شده‌اند. 

با این ابلاغیه جدید، خودروهایی که پیش از ابلاغ این آیین‌نامه با تعرفه 100 درصد پیش‌فروش شده بودند، اکنون مشمول ما به‌التفاوت تعرفه جدید می‌شوند و امکان تغییر قیمت برای آن‌ها وجود دارد.

با اجرای این ساختار جدید تعرفه‌ها، بازار خودرو وارداتی در آستانه یک تحول بزرگ قرار گرفته است: برخی خودروهای اقتصادی تا 80 درصد ارزان‌تر عرضه خواهند شد و در مقابل، خودروهای لوکس تا حدود ۲.۵ برابر گران‌تر خواهند شد.
به گفته کارشناسان، اجرای نظام پلکانی تعرفه می‌تواند شفافیت در بازار خودروهای وارداتی را افزایش دهد و زمینه‌ساز تعادل بین عرضه و تقاضا شود. همچنین این سیاست به‌عنوان ابزاری برای مدیریت ارزی کشور و کنترل ورود خودروهای غیرضروری و لوکس مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

اثر تعرفه پلکانی بر بازار خودروهای داخلی و خارجی

اما این اقدام تعرفه ای چه اثری بر بازار خودروهای داخلی خواهد داشت؟ 

 با کاهش تعرفه خودروهای اقتصادی و هیبریدی، احتمال ورود مدل‌های کم‌مصرف و استاندارد خارجی به بازار بالا می‌رود. این یعنی ایران‌خودرو و سایپا ناچار می‌شوند کیفیت، خدمات پس از فروش و طراحی  محصولات‌شان را بهبود دهند تا بازار را از دست ندهند.

«تعدیل قیمت در کوتاه‌مدت» نیز از دیگر اثرات تعرف پلکانی خودرو، خواهد بود؛ به طوریکه که حتی اگر حجم واردات بالا نباشد، انتظارات روانی بازار باعث می‌شود قیمت خودروهای مونتاژی و تولید داخل در کوتاه‌مدت کاهشی شود. اما در بلندمدت، چون تولیدکنندگان داخلی معمولاً از حمایت‌های دولتی برخوردارند، احتمالاً مقاومت قیمتی شکل می‌گیرد و افت قیمت محدود باقی می‌ماند. البته لازم به ذکر است که با این مصوبه خودروهای لوکس داخلی تحت فشار قرار می گیرند، چون مدل‌هایی مثل دناپلاس توربو یا هایما S7 که در غیاب رقیب خارجی به‌عنوان لوکس داخلی جا افتاده بودند، حالا با ورود خودروهای خارجی زیر ۲۰هزار دلار، ممکن است موقعیت خود را از دست می‌دهند.

اما آیین‌نامه جدید تعرفه واردات خودرو  چه تأثیری بر بازار وارداتی و خودروهای خارجی، خواهد داشت؟

اولین تاثیر آن را میتوان «بازگشت خودروهای اقتصادی به بازار» دانشت؛  چراکه تعرفه ۲۰ تا ۴۰ درصدی برای خودروهای زیر ۲۰۰۰ سی‌سی باعث می‌شود،  برندهایی مثل کیا پیکانتو، هیوندای i10 یا MG3 دوباره وارد بازار شوند. این می‌تواند بخش از تقاضای واقعی طبقه متوسط را جذب کند. دومین تاثیر آن، «حذف خودروهای لوکس از سبد واردات» است؛ تعرفه‌های ۱۳۰ تا ۱۶۵ درصدی عملاً واردات برندهای گران‌قیمت را غیر اقتصادی می‌کند. بازار خودروهای لوکس دوباره به حالت “نمایشی و محدود” برمی‌گردد و نقش سرمایه‌ای آن کاهش می‌یابد. با این حال، اما موجب  تقویت بازار خودروهای برقی و هیبریدی خواهد شد.  چرا که تعرفه ۴ تا ۱۵ درصدی برای این گروه، سیگنال آشکاری است از تغییر سیاست به سمت حمل‌ونقل پاک. احتمال رشد واردات خودروهای چینی و کره‌ای برقی زیاد است، هرچند زیرساخت شارژ هنوز چالش جدی است.

در مجموع، تعیین تعرفه پلکانی خودرو می‌تواند به‌صورت هم‌زمان دو اثر متناقض نیز داشته باشد؛ اثر مثبت این اقدام را میتوان افزایش رقابت، تنوع محصول، و کنترل نسبی قیمت در بازار داخلی عنوان کرد اما درمقابل اثرات منفی چون « فشار ارزی و احتمال افزایش تقاضای سفته‌بازی در خودروهای ارزان خارجی» را احتمالا شاهد خواهیم بود. 
در نهایت، اگر واردات واقعا آزاد و شفاف انجام شود، برندگان اصلی مصرف‌کنندگان هستند؛ اما اگر مانند دوره‌های قبل، ورودخودرو محدود و سهمیه‌ای شود، این مصوبه تنها به ابزاری برای تنظیم مقطعی قیمت و درآمد گمرکی دولت تبدیل می‌شود.