چهارشنبه ۱۶ مهر ۱۴۰۴ - October 08 2025
به گزارش راه امروز - فرشته فریادرس: «ماكو» سرزميني است ميان كوه و مرز، ميان فرصت و فراموشي ايستاده. از يك‌سو كاميون‌هايي كه هر روز از كنار روستاها و شهرك‌هاي صنعتي‌اش عبور مي‌كنند، نشانه تپش زندگي در رگ‌هاي تجارت منطقه‌اند و از سوي ديگر پروژه‌هايي كه نيمه‌تمام مانده يا تازه جان گرفته‌اند، يادآور سال‌هايي از انتظار و سكوتند. «ماكو» در موقعيتي ايستاده كه نه مي‌توان آن را صرفاً حاشيه دانست و نه تمام‌قد در متن توسعه ديد. سرزمين كاميون‌هاي در حال تردد، پروژه‌هاي نيمه‌تمام، بازارچه‌هاي معطل و ظرفيت‌هاي بيدار نشده؛ جغرافيايي كه اگر روايت نشود، فرصت‌هايش زير غبار رقابت منطقه‌اي گم مي‌شود. اراده اجرايي و تصميم‌گيري شفاف مي‌تواند آن را از نوار خاموش ترانزيت، به گلوگاه فعال تجارت منطقه‌اي تبديل كند.
گذرگاه خاموش يا دروازه فعال تجاري؟
در گوشه شمال‌غرب ايران، جايي كه مرزها با سه كشور همسايه به هم نزديك مي‌شوند، ماكو با شتابي محسوس در حال تغيير است. اين منطقه آزاد نه تنها مسير ترانزيت و تجارت را هموار مي‌كند، بلكه فرصتي استراتژيك براي سرمايه‌گذاري، اشتغال و توسعه زيرساخت‌هاي صنعتي و لجستيكي ايجاد كرده است.
ماكو، جايي است اگر روايت نشود، ديده نمي‌شود؛ اما هر قدم در مسيرهاي تازه‌ساز، هر نگاه به بازارچه‌هاي مرزي و هر واحد صنعتي جوان، نشان مي‌دهد ماكو نه فقط يك منطقه در حاشيه، كه نقطه‌اي در آستانه جهش است؛ تنها اگر جدي گرفته شود. اما ماكو همچنان با چالش‌هايي روبروست كه سرعت توسعه را كند مي‌كند. زيرساخت‌هاي حمل‌ونقل در برخي مسيرها هنوز كامل نيست و تأخير در بهره‌برداري از پروژه‌هاي مرزي، فرصت‌هاي اقتصادي را معطل گذاشته است.
بسياري از توليدكنندگان از مشكلات گمركي، تأمين مواد اوليه و نبود حمايت‌هاي صادراتي گلايه دارند. بازارچه‌هاي مرزي سال‌هاست منتظر تكميل طرف ايراني‌اند و رقابت مناطق آزاد همجوار، فشار مضاعفي بر ماكو ايجاد كرده است. اگرچه چشم‌انداز روشن است، اما نبود روايت‌گري موثر و تصميم‌گيري سريع، مي‌تواند اين منطقه را دوباره به حاشيه برگرداند.
براي عبور از اين چالش‌ها، ماكو بيش از هر چيز به «اراده اجرايي، روايت موثر و تصميم‌گيري بي‌تعارف» نياز دارد. تكميل پروژه‌هاي نيمه‌تمام مرزي و ترانزيتي بايد از حالت وعده خارج و به اولويت عملياتي تبديل شود. ايجاد پنجره واحد براي حل مشكلات گمركي و تسهيل تأمين مواد اوليه مي‌تواند نفس صنايع كوچك و متوسط را برگرداند.
حمايت هدفمند از صادرات، بهره‌گيري از سرمايه‌گذاران بخش خصوصي و تعامل جدي‌تر با دولت مركزي، مسير توسعه را كوتاه‌تر مي‌كند. در كنار اين‌ها، رسانه‌ها بايد نقش ديده‌باني و روايت‌گري را پررنگ‌تر ايفا كنند تا ماكو نه فقط توسعه پيدا كند، بلكه ديده شود و در رقابت با مناطق آزاد همسايه عقب نماند.
براي اينكه ماكو واقعاً به يك هاب ترانزيتي و تجاري منطقه‌اي تبديل شود، چند اقدام فوري و هدفمند لازم است؛ نه شعار، بلكه اجرا. نخستين قدم، «تكميل پروژه‌هاي حياتي حمل‌ونقل» است. در اين فاز، بايد بزرگراه اكو، ريل تبريز-چشمه ثريا، جاده كمربندي‌ها و محورهاي مرزي بايد بدون وقفه و اولويت‌گذاري سياسي به سرانجام برسند. هر كيلومتر تأخير يعني واگذاري فرصت به رقباي تركيه‌اي، آذربايجاني و نخجواني.
«فعال‌سازي واقعي زون‌هاي لجستيكي» گام بعدي است كه در اين مسير بايد، زون A و B، مركز مبادلات ساري‌سو و پس‌كرانه مرزي بازرگان بايد از قالب «پروژه عمراني» خارج و به «پايگاه عملياتي تجارت» تبديل شوند؛ با انبارهاي فعال، شركت‌هاي حمل‌ونقل بين‌المللي و پنجره واحد گمركي.
سومين گام مهم، «تسهيل گمرك و مقررات» است، كه دراين فاز، تشريفات اداري بايد كوتاه، ديجيتال و هماهنگ با كشور مقابل باشد. كاهش زمان ترخيص كالا و ايجاد مسير سبز ترانزيتي، اعتماد شركت‌هاي خارجي را جلب مي‌كند.
«اتصال ريل، جاده و فرودگاه در يك شبكه يكپارچه» نيز چهارمين گامي است كه در مرحله اجرا بايد برداشته شودو ماكو تنها منطقه‌اي است كه مرز زميني، ظرفيت ريلي و فرودگاه بين‌المللي را هم‌زمان دارد. اگر اين سه محور به‌جاي موازي‌كاري در يك سيستم مشترك كار كنند، ماكو به‌طور طبيعي به كريدور شمال-جنوب و شرق-غرب متصل مي‌شود.
گام مهم ديگر براي حركت به سمت توسعه، «جذب شركت‌هاي بين‌المللي لجستيك» است. حضور برندهاي معتبر حمل‌ونقل، انبارداري و ترخيص كالا، قدرت رقابتي منطقه را چند برابر مي‌كند. معافيت مالياتي، تسهيل استقرار و امنيت سرمايه‌گذاري لازمه جذب آنهاست.
«هماهنگي عملي با تركيه و آذربايجان» از ديگر اقداماتي كه بايد در دستور متوليان منطقه آزاد قرار گيرد. چراكه شناخت ماكو به عنوان نقطه طلايي تجارت، بدون تعامل مرزي و تعرفه‌اي مشترك با همسايگان ممكن نيست. نگاه دوطرفه به بازارچه‌ها و پايانه‌هاي مرزي بايد جايگزين تصميمات يك‌جانبه شود. اگر اين اقدامات هم‌زمان پيش برود، ماكو از يك «گذرگاه خاموش» به «دروازه فعال تجارت منطقه‌اي» تبديل مي‌شود.
چالش ماده ۶۵
در همين حال، حسين گروسي رييس منطقه آزاد ماكو، در جريان بازديد خبرنگاران از اين منطقه تجاري، با تأكيد بر اينكه منطقه آزاد ماكو آن‌طور كه شايسته است معرفي نشده و نيازمند روايت‌گري موثر رسانه‌هاست، گفت: گستردگي اين منطقه باعث شده خدمات‌رساني‌ها مانند ساير مناطق آزاد ديده نشود، اما در كنار اجراي پروژه‌هاي بزرگ، مسووليت‌هاي اجتماعي نيز ناديده گرفته نشده است.
او، اجراي راه‌آهن تبريز- چشمه ثريا را يك مطالبه ملي و از چهار طرح ريلي اولويت‌دار كشور دانست و توسعه مركز لجستيك پس‌كرانه مرزي بازرگان و ايجاد دهكده لجستيك ۱۸۲۰ هكتاري در محدوده فرودگاه را از برنامه‌هاي راهبردي منطقه عنوان كرد. گروسي با اشاره به حذف مدارس كانكسي اعلام كرد: از مجموع ۲۴ مدرسه كانكسي، تنها ۸ مورد باقي مانده كه بزودي جمع‌آوري خواهند شد. او افزود: تراز تجاري منطقه آزاد ماكو همچنان مثبت است و ميزان صادرات از واردات بيشتر است.
گروسي، همچنين اجراي ناقص ماده ۶۵ احكام دايمي توسعه كشور را يكي از موانع اصلي سرعت‌بخشي به توسعه منطقه دانست و توضيح داد: اگر اين ماده به‌طور كامل در ماكو عملياتي شود، بسياري از بروكراسي‌هاي اداري حذف شده و زمينه جذب سرمايه‌گذاران داخلي و خارجي تسهيل خواهد شد. او تأكيد كرد مناطق آزاد، به‌ويژه ماكو، بايد موتور محرك اقتصاد ملي باشند و تحقق اين هدف مستلزم اجراي دقيق قوانين بالادستي و پرهيز از نگاه‌هاي محدودكننده است.
روايت توسعه
اما در جريان بازديد خبرنگاران از پروژه‌هاي منطقه آزاد ماكو، حسين گروسي مدير منطقه با اشاره به موقعيت خاص ماكو در مجاورت سه كشور و قرارگيري در مسير كريدورهاي اقتصادي، تأكيد كرد كه سرعت توسعه مناطق پيراموني ايجاب مي‌كند ايران در تكميل زيرساخت‌ها تعلل نكند تا از رقابت منطقه‌اي عقب نماند. خبرنگاران از محورهاي ترانزيتي و مسيرهاي در حال ساخت نيز بازديد كردند؛ مسيرهايي كه با توجه به تردد روزانه حدود ۸۰۰ كاميون در مرز ايران و تركيه، نقشي اساسي در ايمني، تجارت و حمل‌ونقل دارند.
بزرگراه اكو، جاده كمربندي ماكو، محور ماكو تا قليش‌لانمش و پل قره‌جالو به عنوان بخش‌هايي از شبكه توسعه حمل‌ونقل معرفي شدند كه هركدام براي اتصال شهرك‌هاي صنعتي، كاهش بار ترافيك شهري و تسهيل صادرات غيرنفتي طراحي شده‌اند مديرعامل منطقه آزاد ماكو در توضيح طرح جامع توسعه، اولويت نخست را لجستيك و تجارت دانست و پس از آن به امنيت غذايي، صنايع سبك و گردشگري اشاره كرد. پروژه‌هايي مانند راه‌آهن تبريز تا چشمه ثريا، توسعه مركز لجستيك بازرگان و دهكده لجستيك فرودگاه نيز در همين چارچوب طرح‌ريزي شده‌اند.
در ادامه اين بازديد، خبرنگاران به شهرك صنايع سبك ماكو رفتند؛ جايي كه توليدكنندگان مهم‌ترين دغدغه‌هاي خود را درباره «تأمين مواد اوليه، مسائل گمركي، رفع تعهد ارزي و لزوم حمايت صادراتي» مطرح كردند. اين شهرك كه با زيرساختي گسترده آماده فعاليت واحدهاي صنعتي كوچك است، يكي از محورهاي توسعه اشتغال در منطقه به شمار مي‌رود. سپس اصحاب رسانه از بازارچه مرزي در حال ساخت در طرف ايران بازديد كردند؛ بازاري كه پس از تكميل مي‌تواند نقش مستقيمي در بهبود معيشت مرزنشينان و تجارت خرد ايفا كند؛ در حالي كه طرف تركيه ساخت بازارچه خود را سال‌ها پيش به پايان رسانده بود.
در حوزه گردشگري، هتل چهارستاره «نيوقالا» به عنوان نمونه‌اي از ورود سرمايه‌گذاري بخش خصوصي معرفي شد؛ هتلي مدرن كه هدف آن جذب گردشگر داخلي و خارجي است. همچنين خبرنگاران از باغ گردو و پسته دشت زيدون پلدشت بازديد كردند؛ مجموعه‌اي ۲۲۰۰ هكتاري با سرمايه‌گذاري بالا كه با فناوري آبياري نوين، براي صادرات گسترده محصولات باغي برنامه‌ريزي شده است. اين طرح از بزرگ‌ترين باغ‌هاي غرب آسيا به شمار مي‌رود و ظرفيت جديدي در بخش كشاورزي منطقه ايجاد كرده است. «انرژي‌هاي پاك» نيز بخش ديگري از اين بازديد بود. در فرودگاه ماكو، نيروگاه خورشيدي ۹ مگاواتي به عنوان بخشي از طرح توليد هزار مگاوات انرژي خورشيدي معرفي شد؛ طرحي كه با سرمايه‌گذاري خارجي و اختصاص زمين گسترده، ماكو را به يكي از قطب‌هاي انرژي تجديدپذير كشور تبديل مي‌كند.
در پايان برنامه، خبرنگاران از سد ارس و فضاهاي تفرجي اطراف آن ديدن كردند؛ ظرفيتي طبيعي كه امكان تبديل شدن به مقصد گردشگري شمال‌غرب را دارد. اين بازديد، با روايت ميداني از پروژه‌هاي عمراني، صنعتي، مرزي، انرژي و گردشگري، تصويري نزديك از توسعه چندبعدي منطقه آزاد ماكو ارايه داد؛ تصويري كه به گفته مديرعامل آن هنوز آنگونه كه بايد در رسانه‌ها بازنمايي نشده است.
منبع: تعادل
