گذر از سوخت های فسیلی به انرژی سبز

محمدحسین قلی زاده، مدیر انرژی شرکت مهندسی توسعه پترو فرآیند کرخه در یادداشتی اختصاصی نوشت: انرژی‌های خورشیدی و تجدیدپذیر به دلیل عدم تولید مستقیم کربن در زمان بهره‌برداری، نقش کلیدی در مبارزه با تغییرات اقلیمی دارند. توسعه این منابع سبب کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی می شود همچنین کاهش آلودگی هوا و گرمایش جهانی و ارتقای پایداری انرژی را به همراه دارد. درواقع کربن‌زدایی (Decarbonization) به معنای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، به‌ویژه CO2، در فرآیندهای تولید انرژی است. 

اکنون جایگاه جهانی انرژی خورشیدی و پاک نیز شناخته شده است به طوریکه در سطح جهانی، انرژی‌های تجدیدپذیر بیش از 30 درصد برق تولیدی را شامل می‌شوند. چین، آمریکا، آلمان و هند از پیشتازان استفاده از انرژی خورشیدی هستند. استفاده از این انرژی برای دولت ها مزایای فراوانی از جمله کاهش وابستگی به واردات سوخت، اشتغال‌زایی در حوزه فناوری سبز و افزایش تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی را دارد.

به همین دلیل برای استفاده از انرژی های خورشیدی و پاک نیزاستانداردهای بین‌المللی توسط نهادهایی نظیرISO، IEC و IEA تدوین شده‌اند. این استانداردها تضمین می‌کنند که توسعه انرژی‌های پاک با رعایت مسائل فنی، محیط‌زیستی و اقتصادی انجام شود. مهمترین آنهارا میتوان IEC 61215 برای کیفیت پنل‌های خورشیدی فتوولتائیک،SO 14001برای سیستم مدیریت زیست‌محیطی،IEA PVPS استانداردهای سیاست‌گذاری و پروژه‌های فتوولتائیک نام برد.

در ایران نیز با وجود سوخت های فسیلی ارزان و فراوانی که در دسترس قرار دارد توجه به استفاده از انرژی تجدیدپذیر کم بوده است اما در سالهای اخیر محدودیت  مرصف برق و گاز و ناترازی انرژی باعث روی آوری صنایع بزرگ به احداث نیروگاه های تجدیدپذیر شده است. بنابراین سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر طی سال‌های اخیر روندی صعودی داشته ولی فعالان این حوزه با چالش‌هایی مانندعدم ثبات سیاست‌گذاری،نرخ پایین خرید تضمینی برق، نبود حمایت‌های مالی مؤثر، مواجههستند. با این حال، موقعیت جغرافیایی کویری، بادخیزی و مناطق آفتابی کشور ظرفیت بسیار بالایی برای احداث نیروگاه‌های بادی و خورشیدی دارند.

دولت‌ها معمولاً در توسعه انرژی‌های پاک نقش راهبردی دارنددر ایران نیز اعطای معافیت‌های مالیاتی همراه با تعیین تعرفه‌های خرید تضمینی برق تجدیدپذیر به عنوان مشوقی برای توسعه و احداث نیروگاه های تجدیدپذیر مطرح است همچنین ،وزارت نیرو و سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر (ساتبا) مسئول سیاست‌گذاری و ایجاد زیرساخت حقوقی و فنی برای سرمایه‌گذاران در این حوزه هستنداما چالش‌هایی مانند تأخیر در پرداخت‌ها و نبود ضمانت اجرایی مؤثر، روند توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر را کند کرده است.

در نظر داشته باشید که بخش خصوصی می‌تواند موتور اصلی توسعه انرژی‌های خورشیدی باشد در صورتی که امنیت سرمایه‌گذاری،شفافیت حقوقی و تعرفه‌ای،دسترسی به وام‌های کم‌بهره برای فعالن این حوزه فراهم باشد. اکنون نیز در برخی موارد، شرکت‌های خصوصی ایرانی وارد سرمایه‌گذاری شده‌اند، اما مشکلات تأمین مالی و پرداخت دیرهنگام از سوی دولت مانعی مهم بوده است.

هرچه از میزان تقاضای جهان برای انرژی‌های فسیلی کاهش یابد، میزان تقاضا برای تجدیدپذیرها افزایش می‌یابد. در این میان نمی‌توان ظرفیت بالای ایران در حوزه تجدید پذیرها را نادیده گرفت. البته بیشتر برنامه‌ریزی دولت ها برای تشویق و ترغیب سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در این زمینه و از طرفی هم سیاست‌گذاری برای توسعه بوده است یعنی هدف، احداث مستقیم نیروگاه‌های خورشیدی و بادی توسط خود دولت نیست اما مواردی به صورت پایلوت مانند نیروگاه‌های بادی منجیل و دیزباد نیشابور و نیروگاه‌های خورشیدی در سمنان و یزد از گذشته توسط دولت ها اجرا شده است. با این حال توسعه این نیروگاه ها مستلزم همکاری بخش خصوصی در کنار حمایت های دولتی است.

روندی که در دو سال اخیر در پیش گرفته شده، به تعریف تعرفه‌های جذابی برای خرید برق تضمینی تجدیدپذیرها منجر شده است که این امر باعث تسریع در توسعه احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر به خصوص نیروگاه‌های خورشیدی فتولتائیک توسط سرمایه‌گذاران بخش خصوصی شده و تاکنون ظرفیت قابل توجهی از نیروگاه‌های خورشیدی فتوولتائیک در ایران نصب شده است.