مثلث واردات در فروردین 98

راه امروز:  مطابق آمارها، میزان کل تجارت در فروردین سال جاری برابر با 4 میلیارد و 881 میلیون دلار عنوان شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که رقم 5 میلیارد و 643 میلیون دلار بوده، افت نزدیک به 14 درصدی را تجربه کرده است. روند صادرات کالا نیز در این بازه زمانی حکایت از این دارد، که صادرکنندگان ایرانی 2 میلیارد و 547 میلیون دلار کالا روانه بازارهای هدف کرده‌اند که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی افت را تجربه کرده است. در مقابل واردکنندگان ایرانی، در فروردین 98 برابر با 2 میلیارد و 334 میلیون دلار کالا از مبادی وارداتی روانه بازارهای داخل کرده‌اند، که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی کاهش داشته است. اما ترکیب کالاهای وارداتی بر حسب نوع کاربرد در این ماه تغییرات محسوسی را تجربه کرده است.

 براساس آخرین آمارهای سازمان توسعه تجارت، در فروردین سال 1398 معادل 2.3 میلیارد دلار واردات کالایی صورت گرفته که حدود 63 درصد آن اقلام واسطه‌ای، حدود 22 درصد مصرفی و معادل 13 درصد نیز سرمایه‌ای بوده است. سهم کالاهای سرمایه‌ای از مجموع کالاهای وارداتی در مقایسه با میانگین کل سال 1397 به‌طور نسبتا قابل توجهی کاهش یافته، سهم کالاهای مصرفی افزایش و سهم کالاهای واسطه‌ای تقریبا بدون تغییر باقی مانده است. البته افزایش سهم واردات کالاهای مصرفی را می‌توان به فاکتورهایی چون «افزایش ذخایر استراتژیک کشور به ویژه در رابطه با اقلام اساسی به دلیل شرایط نااطمینان پیشرو، تصور جلوگیری از افزایش بیشتر بهای برخی اقلام اساسی از طریق واردات با ارز 4200 تومان، تخصیص غیربهینه ارز و عدم نظارت کافی و اولویت‌بندی نادرست کالاهای مشمول دریافت ارز یارانه ای» گره زد.

براساس آمار منتشر شده از سوی سازمان توسعه تجارت، صادرات کالا در نخستین ماه از سال 1398 با احتساب میعانات گازی به لحاظ وزنی 8527 هزار تن و به ارزش 2 میلیارد و 547 میلیون دلار گزارش می‌شود که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 7.66 درصد به لحاظ وزرنی افزایش و 18.3 درصد از نظر ارزشی کاهش داشته است. به‌طوری که میزان صادرات ایران در فروردین 1397 برابر 3 میلیارد و 115 میلیون دلار بوده است. البته میزان صادرات غیرنفتی بدون میعانات گازی، در فروردین 98 برابر 2 میلیارد و199 میلیون دلار گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که 2 میلیارد و 667 میلیون دلار بوده، کاهش 17.5 درصدی را تجربه کرده است.

جزییات آماری نشان از این دارد که 5 قلم عمده صادراتی شامل «میعانات گازی به ارزش 348 میلیون دلار، روغن‌های سـبک و فـرآورده‌ها جـز بنزین به ارزش 147 میلیون دلار، پروپان مایع شده به ارزش 144 میلیـون دلار، متـانول بـه ارزش 100 میلیـون دلار و محصولات نیمه تمام از آهن یا فولاد غیرممزوج 90 میلیون دلار» بوده است. اما کالاهای صادراتی روانه کدام بازارها شده اند؟ مطابق آمارها، «چین با ارزش 711 میلیون دلار، عراق 389 میلیون دلار، کره جنوبی250 میلیون دلار، امارات متحده عربی 231 میلیون دلار، افغانستان 140 میلیون دلار» پنج مقصد نخست صادراتی ایران به شمار می‌روند که سهم این بازارها از کل صادرات ایران 68 درصد گزارش شده است. متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی نیز 299 دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 24 درصد کاهش را تجربه کرده است.

اما میزان واردات ایران در بازه زمانی یک‌ماهه از سال 98 چقدر بوده و از چه کشورهایی صورت گرفته است؟ مطابق آمار منتشر شده از سوی سازمان توسعه تجارت، واردات کشور در این بازه زمانی به 2083 هزارتن و به ارزش 2 میلیارد و 334 میلیون دلار رسیده کـه نسـبت بـه سـال گذشته 7,7 درصد از نظر وزنی افزایش و 7,7درصد از نظر ارزش کاهش داشته است. براساس آمارها، « برنج بـه ارزش 196 میلیـون دلار، ذرت دامـی بـه ارزش 123 میلیـون دلار، کنجاله سویا 98 میلیون دلار، کره بسته‌بندی شده به صورت بسته‌های بـیش از 500 گـرم بـه ارزش 91 میلیـون دلار و لوبیای سویا به ارزش 75 میلیون دلار» به عنوان پنج قلم عمده وارداتی به کشور ثبت شده‌اند. 

اما مبادی اصلی وارداتی ایران در این بازه زمانی کدام کشورها به شمار می‌روند؟ ارزیابی‌های آماری حکایت از این دارد که «چین با ارزش 434 میلیون دلار، ترکیه 346 میلیـون دلار، امـارات متحـده عربـی 338 میلیون دلار، هند 323 میلیون دلار و هلند 129 میلیون دلار» جزو 5 مبادی اصلی وارد‌کننده کالا به ایران بوده‌اند که سهم آنها از کل واردات کشور 67 درصد عنوان شده است. از طرفی، متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی، 1121 دلار بوده که تغییرات نسبت به مدت مشابه سال قبل 3,14 درصد کاهش داشته است.از طرفی، مطابق آمار ارایه شده، میزان کل تجارت، در فروردین 98 برابر با 4 میلیارد و 881 میلیون دلار گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که رقم 5 میلیارد و 643 میلیون دلار بوده، افت نزدیک به 14 درصدی را تجربه کرده است. اما تراز تجاری با احتساب میعانات گازی در این بازه زمانی 213 میلیون دلار بوده ثبت شده که در مقایسه با فروردین سال 97 که این رقم 587 میلیون دلار بوده، افت 64 درصدی را به ثبت رسانده است.

از سوی دیگر، براساس آخرین آمارهای سازمان توسعه تجارت، در فروردین سال 1398 معادل 2.3 میلیارد دلار واردات کالایی صورت گرفته که حدود 63 درصد آن اقلام واسطه‌ای، حدود 22 درصد مصرفی و بالغ بر 13 درصد سرمایه‌ای بوده است. سهم کالاهای سرمایه‌ای از مجموع کالاهای وارداتی در مقایسه با میانگین کل سال 1397 به‌طور نسبتا قابل توجهی کاهش یافته، سهم کالاهای مصرفی افزایش و سهم کالاهای واسطه‌ای تقریبا بدون تغییر باقی مانده است. بررسی ترکیب کالاهای وارداتی به کشور در سالاهای 1396 و1397 و فروردین 1398 از حیث ارزشی نشان می‌دهد، بیشترین واردات کالایی کشور در فروردین 1398 به واردات کالاهای واسطه‌ای با سهم تقریبی 63 درصدی اختصاص داشته که این سهم در مقایسه با میانگین کل سال 1397 تغییر چندانی نداشته است.

مطابق آمارها، در فروردین 1398 سهم کالاهای سرمایه‌ای 13 درصد و سهم کالاهای مصرفی نزدیک به 22 درصد بوده که در مقایسه با میانگین کل سال 1397 با افت 2.8 واحد درصدی در سهم کالاهای سرمایه‌ای و افزایش 5.7 واحد درصدی در سهم کالاهای مصرفی، همراه بوده است.افزایش سهم کالاهای مصرفی در واردات فروردین 1398 ممکن است دلایل گوناگونی از جمله لزوم افزایش ذخایر استراتژیک کشور به ویژه در رابطه با اقلام اساسی به دلیل شرایط نااطمینان پیشرو، تصور جلوگیری از افزایش بیشتر بهای برخی اقلام اساسی از طریق واردات با ارز 4200 تومان، تخصیص غیربهینه ارز و عدم نظارت کافی و اولویت‌بندی نادرست کالاهای مشمول دریافت ارز یارانه‌ای، داشته باشد. کاهش سهم کالاهای سرمایه‌ای هم ممکن است به علت کاهش انگیزه برای سرمایه‌گذاری جدید و توسعه در بنگاه‌ها به علت چشم‌انداز مبهم و عدم قطعیت‌های بالا در اقتصاد کشور، تشدید مسائل تحریم و عدم امکان واردات، ناکارآمدی روش تخصیص ارز و نبود منابع مالی لازم برای واردات این اقلام که معمولا ارزبری بالاتری در مقایسه با سایر کالاها دارند، داشته باشد.تجربه اعمال سیاست نادرست واردات کالای اساسی با نرخ ارز ارزان در سال 1397 نه تنها باعث افت قیمت این کالاها در بازار نشد، بلکه به دلیل اشتباه بودن سیاست، به همراه ناکارآمدی نظام توزیع و نظارت و رانت و فساد نهفته در این بخش، محصولات غذایی بالاترین افزایش قیمت را در سال گذشته تجربه کرده‌اند.

به گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، بنا به آخرین گزارش مرکز آمار ایران مربوط به 9 ماهه 1397رشد سرمایه‌گذاری کشور در فصل‌های بهار، تابستان و پاییز سال 1397 به ترتیب برابر با 0.3درصد، منفی 5.6 درصد و منفی 6.3 درصد بوده که حاکی از استمرار روند نزولی و تشدید سرعت افت سرمایه‌گذاری در کشور طی سه فصل متوالی است. مقایسه ارزش واردات کالاهای سرمایه‌ای در سال 1397 و 1396 نیز حاکی از کاهش 19 درصدی واردات این کالاها در کشور است که شاهد دیگری بر افت سرمایه‌گذاری در کشور است. از حیث طبقه بندی‌های بین‌المللی ماهیت کالای «وارداتی؛ یا واسطه‌ای، یا مصرفی یا سرمایه ای» است. در گزارشات سازمان توسعه تجارت به دلیل نامشخص موردی تحت عنوان سایر کالاها هم درج می‌شود که در سال 1396 سهم 1.8 درصدی در 1397 سهم 5.5 درصدی و در فروردین 1398 سهم 2.5 درصدی را داراست.

علاوه بر سهم هر یک از اقلام وارداتی بر حسب نوع کاربرد، بررسی روند ماهانه واردات آنها نیز می‌تواند تعیین‌کننده باشد، اما با توجه به اینکه امکان دسترسی به آمارهای ماهانه سال‌های قبل در سایت سازمان توسعه تجارت ایران امکان‌پذیر نیست، ترسیم روندی از ارزش واردات ماه مشابه سال‌های قبل وجود ندارد.اما بررسی ترکیب کالاهای وارداتی از این حیث دارای اهمیت است که با کمک داده‌های آماری، وضعیت تامین کالاهای گوناگون برای بخش‌های اقتصادی و بازار مصرف از محل واردات و کارکرد صحیح آن، مورد پایش و تجزیه و تحلیل قرار گیرند و تحقق این امر مستلزم انتشار و دسترسی به آمارهای صحیح است. وزارت صنعت نیز مشابه سازمان توسعه تجارت، آمارهایی را در این مورد منتشر می‌کند که با آمارهای سازمان توسعه تجارت تناقض دارد. این مغایرت‌ها ممکن است از حیث نظرات متفاوت کارشناسی در طبقه‌بندی کالاها تحت کاربردهای مختلف باشد، اما با توجه به اینکه هر دو سازمان زیرمجموع یک وزارتخانه هستند، انتظار می‌رود چنین تناقضات آماری رفع شود.