خوش بيني صاحبان بنگاه ها به رونق توليد

راه امروز:‌ شامخ فروردین ماه98 منتشر شد. شاخص مدیران خرید (PMI) در نخستین ماه سال جاری با افت 38 درصدی نسبت به شامخ اسفندماه 97 به عدد 36.38 واحد رسیده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، افت شامخ در این ماه بی‌تاثیر از تعطیلات نوروزی نبوده است؛ چراکه در هفته نخست فروردین ماه هر سال، فرآیند تولید بطور کامل در همه شرکت‌ها در جریان نیست و چرخه تولید و صادرات منفعل می‌شود. اگرچه مدیران و صاحبان بنگاه‌ها در پرسشنامه اسفندماه 97، افت شامخ را در فروردین ماه سال جاری پیش‌بینی کرده بودند، اما در اظهارات فروردین ماه خود نسبت به بهبود تولید در اردیبهشت ماه خوشبین هستند.

 همچنین براساس پیش‌بینی‌ای که در اسفندماه 97 نسبت به «شاخص انتظارات تولید» در فروردین ماه 98 صورت گرفته، عدد شامخ کل صنعت در این ماه به کمترین میزان در 7 ماه گذشته یعنی رقم 36.38 رسید که این عدد به مفهوم وضعیت رکود عمیق در این ماه در مقایسه با ماه قبل است. از دیگر سو، بنابر داده‌های به دست آمده، عدد «شامخ مقدار تولید محصولات» در فروردین سال جاری با سقوط شدید در میزان شاخص به رقم 23.88 رسید که کمترین میزان در دوره‌های گذشته است. 

البته در بازه زمانی یاد شده، هیچ‌یک از گروه‌های صنعتی شاهد رقم شاخص بیشتر از 50 نبوده است، اما باثبات‌ترین گروه صنعتی را «صنایع تولید کانی غیرفلزی» تشکیل داده‌اند که با رقم شاخص 45.5 واحد بیشترین مقدار «شامخ تولید» را در بین صنایع مختلف در این بازه زمانی به ثبت رسانده است. از آنسو، «شامخ صادرات کالا» در فروردین‌ماه روند نزولی به خود گرفت و رقم 37.88 رسید؛ به‌طوری‌که افت صادرات در گروه «صنایع نفت، گاز و پالایشگاهی» را به کمترین میزان یعنی 27.5 رساند. البته تمامی گروه‌های صنایع در این ماه با کاهش میزان صادرات نسبت به اسفندماه مواجه بوده و رقم شاخص آنها زیر 50 بوده است. همچنین داده‌های این تحلیل نشانگر این است که با کاهش میزان تولید در فروردین‌ماه، تمامی گروه‌های صنعتی در این ماه با کاهش شاخص میزان فروش مواجه بوده‌اند.

شامخ یا همان شاخص مدیران خرید (PMI) مقیاسی است که مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران از طریق پاسخ بنگاه‌های نمونه در صنایع مختلف به سوالات مشخص، استخراج و اوایل هرماه منتشر می‌شود و رونق، رکود یا ثبات کسب‌وکارهای موردبررسی را نشان می‌دهد. در جریان استخراج این شاخص، اگر عدد شاخص بیش از ۵۰ واحد باشد نشان می‌دهد که اقتصاد درحال‌توسعه است درحالی که هر رقمی زیر ۵۰ واحد، از قرار داشتن اقتصاد در شرف انقباض و رکود حکایت دارد. بر اساس محاسباتی که از سوی مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران برای استخراج شامخ فروردین 1398 انجام شده، شامخ این ماه 36.38 واحد بوده که نسبت به ماه قبل افت شدیدی را تجربه کرده و دوباره از محدوده بالای 50 واحد، یعنی وضعیت انبساط اقتصادی، به محدوده کمتر از 50 واحد یعنی وضعیت انقباض و رکود رسیده است. این رقم، پایین‌ترین رقم شامخ در طول دوره بررسی این شاخص در ایران بوده که البته به نظر می‌رسد تعطیلات نوروزی نیز در سقوط آن بی‌تأثیر نبوده است.

شامخ کل صنعت: همان‌طور که بر اساس شاخص انتظارات تولید در ماه آینده در اسفند 1397 (32.40) هم پیش‌بینی شده بود، عدد «شامخ کل صنعت» در فروردین‌ماه به کمترین میزان در هفت ماه گذشته یعنی رقم 36.38 رسید که این عدد به مفهوم وضعیت رکود عمیق در این ماه در مقایسه با ماه قبل است. البته به دلیل وضعیت نیمه تعطیل اکثر بنگاه‌ها در 15 روز ابتدایی ماه فروردین، این میزان کاهش در عدد شاخص نیز دور از انتظار نبوده است. همچنین در این ماه با افزایش هزینه‌های تولید ازجمله افزایش شاخص «قیمت خرید مواد اولیه» به رقم 89.48 مواجه بوده‌ایم که در ابتدای سال جدید تولیدکنندگان را با افزایش قابل‌توجه قیمت‌ها روبرو کرد.

شامخ مقدار تولید محصولات: عدد «شامخ تولید» روندی مشابه با عدد کلی شامخ طی این 6 دوره داشته است. پس از سه دوره روند نزولی، این شاخص، در «دی، بهمن و اسفند» روند افزایشی را ثبت کرده، اما در فروردین 1398 با سقوط شدید در میزان شاخص به رقم 23.88 رسید که کمترین میزان در دوره‌های گذشته است. در فروردین‌ماه هیچ‌یک از گروه‌های صنعتی شاهد رقم شاخص بیشتر از 50 نبود. در این ماه، باثبات‌ترین گروه صنعتی را «صنایع تولید کانی غیرفلزی» تشکیل دادند که با رقم شاخص 45.5 واحد بیشترین مقدار شامخ تولید را در بین صنایع مختلف به ثبت رسانده است. در مقابل گروه «صنایع نساجی» با ثبت رقم بی‌سابقه صفر برای شاخص تولید، نشان داد که عمیق‌ترین کاهش تولید در فروردین 1398 در این گروه صنعتی رخ داده است.

سفارش‌های جدید: شاخص «سفارشات جدید» نیز در این ماه روند نزولی داشت و پس از طی دوره اوج خود در اسفندماه (66.81)، به رقم کمتر از 50 (35.08) رسید. نکته قابل‌توجه در این ماه این است که تمام صنایع منتخب در این ماه عدد شاخص سفارشات جدید کمتر از 50 را به ثبت رسانده‌اند که در بین آنها صنعت «تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته» بیشترین مقدار یعنی عدد 45.6 که به‌مراتب کمتر از ماه قبل است را کسب کرده است.

مدت زمان تحویل سفارش: عدد شامخ «سرعت انجام و تحویل سفارش» در این ماه (47.17) نیز حاکی از انتظار بیشتر مشتریان برای دریافت سفارشات خود از تولیدکنندگان است. بیشترین عدد شامخ این شاخص در این ماه به گروه «صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی» با رقم 58.60 تعلق دارد و صنعت «تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته» نیز تحرک بیشتری برای سرعت بخشیدن به انجام تعهدات خود پس از شش ماه (52.9) داده است.

موجودی مواد اولیه: عدد «شامخ موجودی مواد اولیه» در فروردین‌ماه روند کاهشی داشت و همچنان این عدد زیر 50 یعنی 34.32 ثبت شده است. در فروردین‌ماه، عدد شامخ برای «موجودی مواد اولیه» تمام گروه‌های صنعتی زیر 50 ثبت شده است.

میزان به کارگیری نیروی انسانی: با وجود ثبات نسبی در «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» در ادوار گذشته، همچنان عدد این شاخص در فروردین‌ماه کمتر از 50 (46.87) است که تغییر چندانی نسبت به عدد «شامخ استخدام» در اسفندماه (47.17) نداشته است.

قیمت خرید مواد اولیه: روند صعودی عدد «شامخ قیمت خرید مواد اولیه» که از آذرماه شروع شده بود، در این ماه نیز همچنان روند صعودی خود را حفظ کرد و برای نخستین‌بار از عدد شامخ مهرماه 1397 (87.57) نیز بیشتر و به رقم بی‌سابقه 89.47 رسیده است. «صنایع تولید کانی غیرفلزی» با ثبت رکورد 100، بیشترین افزایش قیمت مواد اولیه را در این ماه تجربه کرده‌اند.

موجودی محصول نهایی در انبار: هرچند عدد شامخ موجودی انبار در این ماه نیز کمتر از 50 (45.55) بود اما از وضعیت بهتری نسبت به شاخص اسفندماه با رقم 39.1 برخوردار بود. گروه صنعتی «سایر صنایع » بیشترین عدد شامخ برای این شاخص یعنی 66.70 را به ثبت رسانده است. «صنایع چوب و کاغذو مبلمان» و «صنایع پوشاک و چرم» مشترکا در این ماه، کمترین میزان شاخص با رقم 37.5 را به ثبت رسانده‌اند.

میزان صادرات کالا: «شامخ صادرات کالا» در فروردین‌ماه روند نزولی به خود گرفت و رقم 37.88 رسید. افت صادرات در گروه «صنایع نفت، گاز و پالایشگاهی» در این ماه به‌خوبی محسوس بود به‌گونه‌ای که رقم شاخص صادرات این گروه را به کمترین میزان یعنی 27.5 رساند. تمامی گروه‌های صنایع در این ماه با کاهش میزان صادرات نسبت به اسفندماه مواجه بوده و رقم شاخص آنها زیر 50 بوده است.

قیمت محصولات تولید شده: این شاخص مانند ماه گذشته، روند صعودی خود را طی کرده و عدد بالاتر از 50 یعنی 69.95 را ثبت کرده است که برای نخستین‌بار از عدد شامخ این شاخص در مهرماه که بیشترین (67.32) حد شاخص در شش‌ماهه دوم سال 1397 بوده نیز، فراتر رفته است. در بین تمامی گروه‌های صنایع، «صنایع لاستیک و پلاستیک» با رقم 82.4 بیشترین و گروه «سایر صنایع» نیز کمترین میزان عدد شامخ یعنی 50 را برای این شاخص ثبت کرده‌اند.

مصرف حامل‌های انرژی: با کاهش میزان تولید از یکسو و از سوی دیگر با کاسته شدن از برودت هوا در فروردین‌ماه، کاهش محسوسی در میزان «مصرف حامل‌های انرژی» در بین تمامی گروه‌های صنعتی به وقوع پیوست به‌گونه‌ای که عدد شامخ مصرف حامل‌های انرژی برای همه گروه‌ها به زیر 50 یعنی 33.72 رسید.

میزان فروش محصولات: با کاهش میزان تولید در فروردین‌ماه، تمامی گروه‌های صنعتی در این ماه با کاهش شاخص میزان فروش با رقم 24.74 مواجه بوده‌اند. با نگاهی به رقم شاخص موجودی انبار در این ماه درمی‌یابیم که بیشتر تولیدات بنگاه‌های صنعتی به‌جای فروش در بازارهای مصرف، از انبارها سر درآورده و موجب افزایش شاخص موجودی انبار در این ماه شده‌اند. شدیدترین افت میزان فروش در گروه صنعتی «سایر صنایع» رخ داده و در مقابل گروه «صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی» با وجود کسب امتیاز شاخص زیر 50 یعنی 37.1 از وضعیت بهتری نسبت به سایر صنایع برخوردار بوده است.

میزان انتظارات تولید: با اینکه تمامی شاخص‌های مرتبط با رونق بنگاه‌ها در این ماه نزولی بوده و حاکی از وضعیت عمیق رکودی در اولین ماه سال است بااین‌حال، رقم شاخص انتظارات تولید در ماه آینده برای اردیبهشت 1398 با مقدار 68.8 نویدبخش وضعیت به‌مراتب بهتر تولید در دومین ماه سال نسبت به ماه قبل خواهد بود. در این ماه تمامی گروه‌های صنعتی عدد شامخ بیشتر از 50 را ثبت کرده‌اند که برای نخستین‌بار شاهد روز آن هستیم.

صنایع غذایی: «مشکل تأمین مواد اولیه» و همچنین «افزایش بی‌رویه قیمت این مواد»، کماکان گریبان‌گیر فعالان اقتصادی در این گروه صنعتی در این ماه بوده است. درحالی که عدد شامخ انتظارات تولید برای ماه آینده برای کل بخش صنعت با رقم 68.8 حاکی از پیش‌بینی مثبت برای افزایش تولید در اردیبهشت‌ماه است، اما به نظر می‌رسد تأثیرپذیری زیاد میزان تولیدات این گروه از «تولید محصولات کشاورزی» باعث شده تا فعالان اقتصادی در این گروه با شدت کمتری نسبت به سایر گروه‌های صنعتی (57.6) نسبت به بهبود اوضاع در ماه آینده (اردیبهشت 1398) خوش‌بین باشند.

صنایع نساجی: طبق پیش‌بینی‌ها، کاهش محسوسی در رقم شامخ این گروه در فروردین 98 اتفاق افتاد که باعث شد تا کمترین ارقام مربوط به شامخ کل (22.1)، تولید (0)، شامخ استخدام نیروی انسانی (38.2)، شامخ سرعت انجام و تحویل سفارش به مشتریان و شامخ مصرف حامل‌های انرژی (26.5) در این گروه ثبت شود. افزایش نسبتا شدید شاخص قیمت مواد اولیه در این گروه با رقم 94.1 را شاید بتوان یکی از دلایل خوش‌بینی اندک این گروه برای بهبود اوضاع تولید در ماه آینده با رقم شاخص 58.8 به شمار آورد.

صنایع پوشاک و چرم: با تغییر فصل و لزوم توجه به نیازهای جدید بازار پوشاک کشور، شاهد کاهش قابل‌توجه در شاخص موجودی محصولات در انبار در این گروه صنعتی در فروردین‌ماه در مقایسه با سایر گروه‌ها هستیم. از سوی دیگر انتظارات نسبتاً بالای فعالان اقتصادی در این گروه برای بهبود اوضاع برای ماه آینده با رقم شاخص 70.8 باعث شده تا جذب نیروی انسانی در این گروه با شاخص 62.5 به بیشترین رقم شاخص استخدام بین تمامی گروه‌های صنعتی در این ماه برسد. با اینکه فعالان اقتصادی در این گروه در اسفند سال گذشته وضعیت نامطلوبی (22.2) را برای شاخص انتظارات تولید در فروردین‌ماه پیش‌بینی کرده‌اند. یکی از عوامل موثر در کاهش رقم شاخص تولید محصولات این گروه در فروردین (25) را، افزایش شاخص قیمت خرید مواد اولیه به رقم 91.7 دانست.

صنایع شیمیایی: پیش‌بینی کاهش شدید تولید توسط فعالان اقتصادی در این گروه برای فروردین‌ماه 1398 که طی اجرای طرح در اسفندماه (31.3) صورت پذیرفته بود، نیز تا حد زیادی به واقعیت پیوست و شاهد کاهش شاخص تولید در این گروه به رقم 19.10 بودیم که افت شدیدی نسبت به اسفندماه داشته است. طی ماه فروردین در این گروه با افزایش قابل‌توجه در شاخص قیمت خرید مواد اولیه با رقم 90 روبرو بودیم که منجر به افزایش شاخص قیمت محصولات تولیدشده به رقم 72.7 شد که شاید یکی از دلایل عدم رغبت بازار به خرید محصولات این گروه باشد که تبلور آن در میزان پایین شاخص فروش محصولات با رقم 19.1 در این گروه بوده است.

صنایع فلزی: صنایع فلزی نیز در فروردین‌ماه شاهد کاهش شدید شاخص تولید با رقم 17.50 بودند که البته این موضوع در قالب شاخص انتظارات تولید برای ماه آینده (28.3) از اسفندماه سال قبل پیش‌بینی شده بود. از سوی دیگر، شاید بتوان خوش‌بینی نسبتاً قابل‌توجه فعالان اقتصادی با رقم شاخص انتظارات تولید برای ماه آینده در این گروه با عدد 67.5 را نیز یکی از عوامل موثر برای حفظ نیروی انسانی برای تولید در اردیبهشت ماه دانست. ازآنجاکه در این ماه با کاهش قابل‌توجه در سطح تولید مواجه بوده‌ایم و به دلیل آنکه، «صنایع فلزی» به عنوان یکی از صنایع انرژی‌بر به‌حساب می‌آیند، بنابراین با کاهش شدید شاخص مصرف حامل‌های انرژی نیز با رقم 28.6، در این گروه روبرو شده‌ایم.

صنایع لاستیک و پلاستیک: کاهش شدید در وضعیت تولید در صنایع بالادستی «صنایع لاستیک و پلاستیک» را شاید بتوان یکی از دلایل کاهش شدید میزان شاخص تولید (17.6) در این گروه در فروردین‌ماه به‌حساب آورد. از سوی دیگر این گروه با بالاترین میزان شاخص قیمت محصولات تولیدشده با رقم 82.4 روبرو بود که خود باعث شد تا میزان شاخص فروش محصولات نیز به رقم بسیار پایین (20) رسیده و در مقابل موجودی کالای ساخته‌شده در انبارها با افزایش نسبی نسبت به ماه قبل به رقم 55.90 برسد.

صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی: هرچند پیش‌بینی‌ها در این گروه در اسفند 97 حاکی از کاهش جزئی در میزان تولید در فروردین 98 بود ولیکن شاخص تولید در فروردین با رقم 27.1، کاهشی بیشتر از انتظار را در این گروه رقم زد. بااین‌همه، سعی فعالان اقتصادی در این گروه برای سرعت بخشیدن به انجام تعهدات و سفارش‌های مشتریان باعث شد تا بالاترین شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش با رقم 58.6 در فروردین‌ماه به این گروه تعلق گیرد.

صنایع نفت و گاز و پالایشگاهی: صنایع نفت و گاز و پالایشگاهی به عنوان یکی از صنایع مادر وضعیت مناسبی برای تولید (10) و صادرات (27.5) در فروردین‌ماه نداشت. با کاهش شدید شاخص تولید و با وجود اینکه شاخص موجودی مواد اولیه در این گروه با رقم 45 بیشترین میزان در بین تمامی گروه‌های صنعتی بود، شاخص میزان فروش نیز در این گروه نیز به حد پایین 20 رسید.

صنایع کانی غیرفلزی: هرچند روند تولید در ماه‌های گذشته در این گروه هیچگاه علائم خروج از رکود را پدیدار نکرده است اما حفظ وضع موجود وعدم بروز تکانه‌های شدید در کاهش میزان تولید نیز خود خبر خوبی می‌تواند تلقی شود به‌گونه‌ای که عدد شامخ در این گروه با رقم 44.7 بیشترین میزان در بین کل گروه‌های صنعتی در فروردین‌ماه بود. در همین راستا میزان تولید در این گروه، هرچند به میزان تولید اسفندماه نبود اما با رقم شاخص تولید 45.5 بیشترین رقم در بخش صنعت کشور را رقم زد. آنچه در این گروه بسیار قابل‌توجه است رقم شاخص قیمت خرید مواد اولیه بود که بالاترین در تمامی ادوار گذشته یعنی 100 ثبت شد که به معنی اتفاق‌نظر کامل تمامی فعالان اقتصادی به افزایش قیمت‌های مواد اولیه در این ماه است. مصرف حامل‌های انرژی نیز با کسب رقم شاخص 45.5 بیشترین میزان در بین تمام گروه‌های صنعتی در این ماه ارزیابی می‌شود.

صنایع تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته: انتظار انباشته بازار برای کاهش قیمت خودرو و انجام پیش‌فروش‌های متعدد در فروردین 98 باعث شد تا میزان شاخص سفارشات جدید در این گروه با رقم 45.6 به بیشترین مقدار در بین تمامی گروه‌های صنعتی برسد. از طرفی سرعت انجام سفارش نیز با بهبود جزئی نسبت به ماه قبل به رقم 52.9 رسید تا در این ماه اندکی از بدقولی خودروسازان در تحویل سفارشات قبلی مشتریان کاسته شود. هرچند شاخص صادرات کالا رقم کمتر از 50 را در این ماه (45.6) ثبت کرد اما همین مقدار نیز بالاترین رقم شاخص بین تمامی گروه‌های صنعتی در فروردین 98 بود.

صنایع چوب، کاغذ و مبلمان: همانطور که از رقم شاخص انتظارات تولید در ماه آینده (21.4) این گروه در اسفند 1397 هم انتظار می‌رفت، میزان شاخص تولید در فروردین با کاهش محسوسی به رقم 27.1 رسید. در همین راستا موجودی محصول تولیدشده در انبار نیز به کمترین میزان در بین کل صنایع با رقم 37.50 رسید.

سایر صنایع: این گروه صنعتی که شامل صنایع «تولید فرآورده‌های توتون و تنباکو»، «صنایع چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط‌شده»، «تولید سایر مصنوعات طبقه‌بندی نشده در جای دیگر» و «تعمیر و نصب ماشین‌آلات و تجهیزات» است، با کاهش شدید در میزان شاخص تولید (16.7)، شاخص میزان سفارشات جدید (16.7)، موجودی مواد اولیه (16.7)، میزان فروش (0) در این ماه مواجه بوده است. در مقابل میزان محصولات تولید شده در انبارها با شاخص 66.70 بیشترین رقم در بین تمامی گروه‌های صنعتی بوده است.