آیا شطرنج ایران و آمریکا به دومینو تبدیل می‌شود؟

با لغو معافیت‌های فروش نفت ایران به چند کشور، تنش‌ها میان ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران به مرحله حساسی رسیده است. در حال حاضر، دو طرف تمایلی به ورود به یک نزاع مستقیم نظامی ندارند، اما یک سوء محاسبه می‌تواند آتش نزاع را شعله‌ور کند. نزاعی که دامن متحدان آمریکا در منطقه را هم خواهد گرفت.

 از دوم ماه مه، تحریم نفتی آمریکا علیه ایران به طور کامل اجرا می‌شود. واشنگتن اخیرا با اتکا به برخی متحدان خود، معافیت‌های فروش نفت ایران به چند کشور را لغو کرد. کاخ سفید، همزمان با اعلام لغو معافیت‌های ایران، به منظور جلوگیری از افزایش قیمت‌های نفت، اعلام کرد که عربستان سعودی و امارات متحده عربی نفت حذف‌شده ایران را جبران خواهد کرد. اما از دیدگاه برخی تحلیلگران منطقه‌ای، لغو معافیت‌های نفتی ایران ممکن است تنش‌ها میان تهران و واشنگتن را به حدی بالا ببرد که عربستان و امارات برای جبران نفت ایران فرصتی پیدا نکنند. در همین رابطه، وبگاه شبکه خبری المیادین، در یادداشتی به قلم علی فواز، ضمن بررسی تحریم‌های نفتی ایران و نقش‌آفرینی برخی کشور‌های منطقه‌ای در آن، تنش‌های فعلی میان ایران و آمریکا را به یک بازی شطرنج توصیف کرد که ممکن است در اثر یک حرکت حساب‌نشده به بازی دومینو تبدیل شود.

المیادین نوشت: «اگر بحران میان ایران و آمریکا تشدید شود، عربستان و امارات فرصت جبران کمبود عرضه نفت را نخواهند داشت. اگر اوضاع به سمت بدترین سناریو‌ها حرکت کند، شاید وعده‌های این دو کشور خلیج (فارس برای جبران نفت ایران)، سریع‌تر از شاخص‌های بورس فروبپاشد.»

به نوشته این شبکه، تنش‌ها میان ایران و آمریکا هنوز به مرحله نهایی نرسیده است. با این حال، اظهارات پی در پی سطح تنش‌ها را بالا می‌برد. اقدامات ترامپ علیه ایران پس از نقض توافق هسته‌ای، تقریبا به اوج خود رسیده است. دولت او تقریبا کارت‌های اقتصادی و مالی خود را برای محاصره تهران بازی کرده است. شدیدترین ابزار‌های نرم برای وادار کردن جمهوری اسلامی به تسلیم، مورد استفاده قرار گفته است. ترامپ در نوامبر گذشته هنگام اجرای دور دوم تحریم‌ها علیه ایران گفت: این تحریم‌ها، شدیدترین تحریم‌های تاریخ هستند.

طبق تحلیل المیادین، نزاع ایران و آمریکا، در حال حاضر دو معادله دارد: به رغم تاکید آمریکایی‌ها بر صفر کردن صادرات نفت ایران، مقامات ایران به تداوم صادرات نفت و دور زدن تحریم‌ها اصرار می‌کنند. علاوه بر این، تحلیلگران در گفتگو با خبرگزاری رویترز پیش‌بینی کرده‌اند که چین محدودیت‌های آمریکا را نادیده بگیرد. خصوصا که واشنگتن ممکن است در تنبیه کردن شرکت‌های چینی مشتری نفت ایران تردید کند. به موازات این معادله اقتصادی، معادله دیگری در زمینه قوانین درگیری در خلیج فارس وجود دارد. تا به حال، ناو‌های هواپیمابر آمریکایی برای عبور از تنگه هرمز با ایران هماهنگی می‌کنند. اما آیا امکان دارد که این وضعیت تغییر کند؟ اگر تحریم‌های نفتی شکست بخورد یا دیگر کشور‌ها نظیر چین از پایبندی به تحریم‌ها سرپیچی کنند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ این سناریو برای ترامپ حساس خواهد بود. اگر او به انجام کار‌های مخاطره‌آمیز اصرار کند، در آن حالت، استفاده از نیروی نظامی تنها راه حل خواهد بود. در این رابطه، برخی ناظران معتقدند که ترامپ وضعیت سکون فعلی را تحمل نخواهد کرد. چرا که این امر به معنی شکست اقداماتش علیه ایران است و نیز به این معنا خواهد بود که ترامپ در آستانه انتخابات ریاست جمهوری، برخلاف اوباما، فاقد یک دستاورد در زمینه برنامه هسته‌‎ای ایران خواهد بود.

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، اخیرا درباره تلاش برخی محافل منطقه‌ای و آمریکایی برای کشاندن آمریکا به جنگ با ایران هشدار داده است. به گفته ظریف، «تیم ب» (متشکل از جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، معروف به "بی بی") تلاش می‌کنند ترامپ را به جنگ با ایران بکشانند. برخی ناظران غربی نیز چنین سناریویی را مطرح می‌کنند. به عنوان نمونه، اخیرا مجله بریتانیایی «اسپکتیتور» با استناد به گفتگو‌هایی با مقامات سابق و فعلی آمریکا به این نتیجه رسید که اگر ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ پیروز شود و نظام ایران هم پابرجا باقی بماند، شاید به اقدام نظامی علیه ایران متوسل شود.

به نوشته المیادین، به نظر می‌رسد که این واشنگتن است که در بازی شطرنج ایران و آمریکا، حرکت اول را انجام داده است و ایران در برابر حرکت‌های آمریکا، حرکت‌هایی انجام می‌دهد. از دیدگاه برخی ناظران، ترامپ بازی شطرنج بسیار خطرناکی را آغاز کرده است که ممکن است به بازی دومینو تبدیل شود و تبعات آن کل منطقه را تحت تاثیر قرار دهد.