اگر اوضاع اینگونه پیش برود، احتمال خروج تهران از توافق هسته‌ای روز به روز بیشتر خواهد شد. چرا که به گفته سید عباس عراقچی، معاون ظریف، منافع اقتصادی ایران از توافق «به صفر نزدیک شده است».
در پی تاخیر ادامه‌دار اتحادیه اروپا در یافتن راهی برای دور زدن تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران، هشدار‌های مقامات ایرانی در مورد احتمال خروج ایران از توافق هسته‌ای بیشتر شده است.
از اوایل آذرماه، متولیان دستگاه دیپلماسی ایران چندین بار درباره احتمال خروج ایران از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) هشدار داده‌اند. عموما مخاطب این هشدار‌ها اروپایی‌ها بودند چرا که پس از اجرای دوباره تحریم‌های نفتی آمریکا، اتحادیه اروپا مسئولیت تامین منافع اقتصادی ایران را بر دوش می‌کشد.
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، که بنا به گفته خودش به تعامل با جهان معروف است، از یک کنفرانس در ایتالیا هشدار صریحی به اروپایی‌ها داد. او در در نشست گفتگو‌های مدیترانه‌ای در رم گفت: «ما همراه سایر کشور‌ها با آمریکا مذاکره کردیم و به نتیجه خوبی رسیدیم. الان اروپا و بقیه باید برای زحمات خود و امنیت جهانی سرمایه‌گذاری و هزینه کنند. نمی‌شود بدون اینکه خیس شد، شنا کرد».
علاوه بر این، وزیر خارجه در گفتگو با شبکه خبری «رای نیوز ۲۴» ایتالیا حتی از حق ایران در بازگشت به غنی‌سازی اورانیوم سخن گفت. ظریف در پاسخ به پرسش این شبکه مبنی بر اینکه «آیا شما به عقب بر می‌گردید و غنی سازی را از سر خواهید گرفت؟» اعلام کرد: «این یک احتمال است. البته ما حق آن را داریم چرا که آمریکا توافق (هسته‌ای) را نقض کرد. ما حق داریم این توافق را ترک کنیم».
هشدار ظریف در حالی مطرح شده که کشور‌های اروپایی درگیر گفتگو‌هایی برای یافتن میزبانی برای سازوکار ویژه مالی (SPV) هستند. این سازوکار، ابزاری است که اروپایی‌ها برای دور زدن تحریم‌های آمریکا برقرار کرده‌اند و به ایران اجازه می‌دهد تا فروش نفت را ادامه دهد.
چندین کشور، از جمله اتریش و لوگزامبورگ، تحت فشار آمریکا، با میزبانی از سازوکار ویژه خودداری کرده‌اند. با این حال سه کشور اروپایی امضاکننده برجام - بریتانیا، فرانسه و آلمان - مایل بودند کشور‌های کوچک اروپایی میزبانی را بر عهده بگیرند. اما مخالفت اغلب کشور‌های کوچک با میزبانی، باعث شده دو کشور عمده اروپایی، آلمان و فرانسه، به فکر چاره‌ای برای احیای SPV بیافتند.
پاریس و برلین برای پیشبرد طرح ایجاد یک کانال مالی با ایران جهت استمرار تجارت، تصمیم گرفتند خودشان از این کانال میزبانی کنند. دیپلمات‌های اروپایی به روزنامه وال‌ستریت‌ژورنال گفته‌اند که فرانسه و آلمان طرحی ریخته‌اند که به موجب آن اگر فرانسه از سازوکار مالی میزبانی کند، یک آلمانی رئیس آن خواهد بود و بالعکس. هر دو کشور کانال مزبور را تامین مالی خواهند کرد.
واشنگتن با صدور هشدارهایی، درباره اینکه میزبانی از SPV به لحاظ اقتصادی زیان‌بار خواهد بود، مانع میزبانی برخی از کشور‌های اروپایی از این سازوکار شد. این امر بنا به گفته دیپلمات‌ها، چشم‌انداز فروپاشی SPV را مطرح کرد. در پاسخ به این وضعیت، آلمان و فرانسه برای نجات کانال مالی اقدام کردند.
به منظور جلوگیری از هدف قرار دادن SPV توسط آمریکا، مالکیت آن مستقیما متعلق به دولت‌های اروپایی شرکت کننده خواهد بود. اما با وجود تلاش‌های اروپایی‌ها، تهدیدات آمریکا همچنان ادامه دارد. ریچارد گرنل، سفیر آمریکا در آلمان، گفته تلاش‌های اروپا برای دور زدن تحریم‌ها، «اقدام هوشمندانه‌ای نخواهد بود». گرنل، که برای قطع دادوستد شرکت‌های آلمانی با ایران تلاش‌های زیادی انجام می‌دهد، گفت: «آمریکا اعمال تحریم علیه آن نهاد‌هایی شرکت‌کننده در این تاکتیک‌ها را بررسی خواهد کرد».
از سوی دیگر، در روز‌های اخیر، چندین مقام بلندپایه ایرانی درباره احتمال خروج ایران از برجام هشدار داده‌اند. علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، روز دوشنبه در بروکسل گفت: «امیدوارم قبل از آنکه وقت تمام شود، یک چیز ملموس محقق شود تا توافق سالم بماند».
با وجود این اظهارات صریح، به نظر می‌رسد اروپایی‌ها هنوز هم برای اعلام رسمی SPV عجله‌ای ندارند. به گفته دیپلمات‌ها، حتی در درباره طرح جدید آلمان و فرانسه هم هنوز هیچ تصمیم نهایی گرفته نشده و اگر طرح با موفقیت پیش برود، اعلام رسمی آن تا سال جدید میلادی طول خواهد کشید.
همین تاخیر، برجام را به خطر انداخته است. اگر اوضاع اینگونه پیش برود، احتمال خروج تهران از توافق هسته‌ای روز به روز بیشتر خواهد شد. چرا که به گفته سید عباس عراقچی، معاون ظریف، منافع اقتصادی ایران از توافق «به صفر نزدیک شده است». عراقچی به طور واضح گفت: «حقیقت این است که اگر ایران نتواند از برجام بهره‌ای ببرد، این توافق قادر به حفظ شدن نخواهد بود».
اروپایی‌ها می‌گویند فشار آمریکا مانع از جلو رفتن طرح SPV شده است. ایران نیز از این مسئله اطلاع دارد. ممکن است حفظ برجام برای اروپا بدون پرداخت هزینه امکان‌پذیر نباشد. اکنون پرسش اصلی این است که آیا اروپایی‌ها حاضراند برای حفظ توافقی، که آن را تامین‌کننده منافع ملیشان می‌دانند، هزینه‌ای بدهند؟ ظریف آنها را ترغیب می‌کند که هزینه بدهند و تاکید می‌کند که بدون خیش شدن نمی‌توان شنا کرد. حال باید دید که آیا اروپایی‌ها به توصیه ظریف عمل می‌کنند؟
