طرح پيش فروش لوازم خانگي در حالی اجرا می‌شود، که به گفته فعالان این حوزه، با ابهامات و اشکالات فراوانی مواجه است. به‌طوری‌که از همان روزهای ابتدایی اجرای طرح، برخی فعالان این حوزه از ابهاماتی سخن گفتند که این طرح را زیر سوال می‌برد. چراکه اجرای طرح با اصرار تنها یکی از شرکت‌های خصوصی و تعداد محدود کالاهای عرضه شده با وجود تقاضای زیاد بازار و نیز ابهاماتی در مورد چگونگی تحویل لوازم خانگی پیش‌فروش شده، این پرسش را به میان می‌کشد که شاید هدف از اجرای طرح، نه جذب نقدینگی سرگردان یا تنظیم بازار، که تأمین سرمایه در گردش این شرکت بوده است.
طرح «پیش‌فروش لوازم خانگی» که چند روز پیش کلید خورد، براساس شواهد موجود تا این لحظه موفق بوده است. به‌طوری‌که پیش‌فروش برای ماه نخست، در همان دقایق ابتدایی به اتمام رسیده و استقبال از خرید حدود 50 هزار دستگاه لوازم خانگی در قالب 160 مدل و با تخفیف‌های پلکانی، به نسبت خوب بوده است. اما این طرح در حالی اجرا می‌شود، که به گفته فعالان این حوزه، با ابهامات و اشکالات فراوانی مواجه است. به‌طوری‌که از همان روزهای ابتدایی اجرای طرح، برخی فعالان این حوزه از ابهاماتی سخن گفتند که این طرح را زیر سوال می‌برد. چراکه اجرای طرح با اصرار تنها یکی از شرکت‌های خصوصی و تعداد محدود کالاهای عرضه شده با وجود تقاضای زیاد بازار و نیز ابهاماتی در مورد چگونگی تحویل لوازم خانگی پیش‌فروش شده، این پرسش را به میان می‌کشد که شاید هدف از اجرای طرح، نه جذب نقدینگی سرگردان یا تنظیم بازار، که تأمین سرمایه در گردش این شرکت بوده است. این در حالی است که قیمت نهایی محصولات پیش‌فروش شده، ادعای پاسخگویی به تقاضای خرید از سوی دهک‌های درآمدی متوسط و پایین را نیز با ابهام مواجه می‌کند. بر این اساس، منتقدان این طرح چالش برانگیز وپر از ابهام، می‌گویند ممکن است هدف از اجرای شتابزده این طرح و عدم هماهنگی آن با انجمن صنایع لوازم خانگی ایران، در عمل تحقق پیدا نکند. در این صورت، عواید اجرای این طرح تنها به جیب دلالان، واسطه‌ها و نیز فروشگاه‌های لوازم خانگی سرازیر می‌شود و باید منتظر فروش دوباره این محصولات در بازار و به قیمت‌های بالاتر بود.
بازار گرم لوازم خانگی در روزهای سرد پاییز
طرح پیش‌فروش لوازم خانگی داخلی که با مجوز ستاد تنظیم بازار و تایید سازمان حمایت به تازگی کلید خورده است، در همین مدت کوتاه و با وجود انتقادات نسبت به شیوه اجرای آن، موفق بوده است. استقبال از این طرح به اندازه‌ای بود که ظرفیت فروش با سررسید تحویل مهرماه با نرخ تخفیف یک درصد، در اولین روز ثبت نام و در ساعات اولیه تکمیل شد. نحوه اعمال تخفیف برای کالاهای پیش‌فروش شده اما به زمان تحویل محصول به مشتری بستگی دارد، به شکلی که تحویل در ماه‌های آینده، مشمول نرخ‌های بالاتر تخفیف خواهد بود. به عبارت دیگر، با تکمیل ظرفیت تحویل مهرماه، متقاضیان امکان انتخاب زمان دریافت کالا در فاصله زمانی ماه‌های آبان 97 تا فروردین 98 را دارند و از تخفیف‌های حداقل 2 درصد تا حداکثر12 درصدی بهره مند خواهند شد و آنگونه که متولیان طرح اعلام کرده‌اند، بخشی از تقاضای بازار برای خرید لوازم خانگی پاسخ داده خواهد شد. از دیگر سو، بر اساس اعلام متولیان، این طرح به مدت محدودی اجرا خواهد شد؛ به نحوی که برای هر کالایی که سقف فروش پر شود، سایت بسته می‌شود و مصرف‌کنندگان می‌توانند برای مرحله بعدی، درخواست خود را ثبت کنند. از طرفی، در مرحله اول همه مبلغ کالا از مشتری دریافت می‌شود و در زمان تحویل مابه التفاوت قیمتی دریافت نخواهد شد و به همین جهت، پیش‌بینی می‌شود تقاضا برای پیش خرید محصولات، بسیار بالا باشد.
پمپاژ سرمایه در گردش
این در حالی است که استدلال متولیان اجرای طرح در مورد جذب نقدینگی سرگردان و مخرب در بازار، چندان با شرایط اجرای پیش‌فروش همخوانی ندارد. فروش تنها 50 هزار دستگاه لوازم خانگی در بازاری که تقاضا برای محصولات داخلی کمتر از تقاضا برای محصولات گران قیمت خارجی است، نمی‌تواند به تنظیم بازار و جذب نقدینگی بینجامد. از دیگر سو، زمزمه‌های برخی منتقدین در مورد فشار یک شرکت داخلی برای اجرای طرح، این ظن را تقویت می‌کند که هدف، پمپاژ سرمایه در گردش به بخشی از صنعت تولید لوازم خانگی در کشور بوده و نه تنظیم بازار. افزایش قیمت لوازم خانگی در ماه‌های اخیر و اعمال ممنوعیت واردات برای این محصولات، موجب شد بخش بزرگی از موجودی بازار در انبارها دپو و احتکار شود و به این ترتیب، نه فقط دست متقاضی از خرید کوتاه بماند، که سرمایه در گردش تولید‌کننده نیز به دلیل عدم دسترسی به نقدینگی موجود در بازارها، با کاهشی شدید رو به رو شود. اما فارغ از اینکه این طرح در واقع قرار است تنها محصولات تولیدی یک شرکت را به فروش برساند یا آنکه تمامی بازار لوازم خانگی را تحت الشعاع قرار دهد، پرسشی دیگر در مورد اجرای طرح بی‌پاسخ باقی می‌ماند: آیا کالاهای پیش‌فروش شده به موقع به مشتری تحویل داده می‌شوند؟
تجربه پیش‌فروش محصولات خودروسازان داخلی تا این لحظه چندان موفق نبوده و بسیاری از خریداران در مورد زمان تحویل خودروهای ثبت نامی گلایه‌هایی دارند. این در حالی است که همین موضوع در مورد پیش‌فروش لوازم خانگی هم می‌تواند رخ دهد. این اما در حالی است که دبیر اجرایی انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در این مورد می‌گوید: طبق آنچه در خبر آمده است تا زمان موعد تحویل کالا چند ماه باقی مانده، اکنون این سوال مطرح است که این واحد تولیدی در این مدت از محل پول‌های دریافتی چه میزان سود به دست می‌آورد؟ و اگر در زمان موعد و مقرر کالا را تحویل نداد، مردم بعد از چند ماه به کجا باید مراجعه کنند؟ ابعاد و امکان سنجی اجرای این طرح نه در انجمن لوازم خانگی ایران و نه در هیچ کارگروهی مورد بررسی قرار نگرفته است.
حبیب‌الله انصاری ادامه می‌دهد: هفته گذشته جلسه‌ای در ستاد تنظیم بازار با حضور اعضای ستاد و معاونین وزارت صنعت و معدن برگزار شد که بنده هم به نمایندگی از طرف اتاق ایران در این نشست حضور داشتم. شرکت اسنوا از بخش خصوصی این ایده را مطرح کرد اما کلیه حاضران ضمن اعلام پشتیبانی از طرح‌هایی که بتواند تسهیلات بیشتری را در اختیار مصرف‌کننده قرار دهد این سوال را نیز مطرح کردند که چرا باید ایده یک واحد خصوصی که مورد پایش قرار نگرفته بدون اخذ مجوز و نظر از انجمن صنایع لوازم خانگی به صورت مستقیم در کمیسیون تنظیم بازار مطرح بشود؟ او با اشاره به اینکه این ایده و نه طرح تنها از سوی یک شرکت تولیدی ارایه شده و هیچ یک از شرکت‌های تولیدی لوازم خانگی در این مورد همکاری نخواهند داشت، یادآورشد: وقتی یک شرکت تولیدی لوازم خانگی بدون تعامل با دیگر شرکت‌ها و بدون اخذ نظر انجمن به صورت یک سویه یک ایده را در قالب طرح عنوان می‌کند باید دید چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ بنا به اظهارات، مگرمشکل صنایع لوازم خانگی ایران بحث پیش‌فروش است که اکنون به صورت یک جانبه از سوی یک تولید‌کننده بخش خصوصی مطرح شده است؟ در جایی که با تمهیدات اخیر وزارتخانه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط بازار به سمت تعادل پیش می‌رفت اعلام یک چنین خبرهایی تنها به تلاطم بازار و دغدغه برای دیگر تولید‌کنندگان منجر خواهد شد که در نهایت حاصلی ندارد جز رکود در بازارصنایع لوازم خانگی. از طرح پیش‌فروش خودرو و سکه چه نتیجه‌ای حاصل شد جز به هم ریختگی بازارهای مذکور و رشد قیمت‌ها؟ دراین طرح‌ها باید دید جیب چه کسانی پر می‌شود و در مقابل چه عاید مردم می‌شود؟
مشتریانی با جیب‌های پر
پرسش دیگری که در زمینه اجرای طرح پیش‌فروش لوازم خانگی به میان می‌آید، قیمت نهایی محصولاتی است که قرار است به دست مصرف‌کننده برسد. پیش‌فروش محصولات عمدتا با هدف تنظیم بازار و رفع نگرانی دهک‌های درآمدی متوسط و پایین صورت می‌گیرد، چرا که دهک‌های درآمدی بالاتر، تقریباً در هر شرایطی قادر به تهیه کالاهای مورد نیاز خود هستند. این اما در حالی است که با توجه به شیوه اجرای طرح و قیمت نهایی برخی محصولات، به نظر می‌رسد خریداران اصلی این محصولات فروشنده‌های مغازه‌ها یا دلالان باشند که سرمایه لازم برای خرید را در اختیار دارند.در واقع، قیمت محصولات عرضه شده در طرح، پیش‌بینی استقبال دهک‌های درآمدی متوسط و پایین از آن را پیشاپیش منتفی می‌کند. برای مثال، در سایت یکی از شرکت‌های تولید لوازم خانگی مشهور ایرانی که در این طرح حضور دارد و در سال‌های گذشته تبلیغات تلویزیونی گسترده‌ای در برخی از برنامه‌های تلویزیونی داشته، پیش‌فروش تحویل یک ماهه با یک درصد تخفیف به پایان رسیده است. اما نکته مهمی که در این بین وجود دارد قیمت‌های بسیار بالای کالاهایی است که برای فروش گذاشته شده است. در سایت همین شرکت 4 قلم کالا شامل ماشین لباس‌شویی، یخچال و فریزر، اجاق گاز و تلویزیون در انواع مختلف برای پیش‌فروش عرضه شده است و نگاهی به قیمت‌ها می‌توانند بسیار جالب باشد. بطور نمونه و براساس گزارش پایگاه خبری اتاق تهران، در طرح پیش‌فروش یخچال و فریزر برای تحویل در آذر ماه با 4 درصد تخفیف؛ معمولی‌ترین یخچال با قیمت حدود 5 میلیون تومان عرضه شده و گران‌ترین محصول هم یخچال و فریزر ساید بای سایدی هست که به قیمت 16 میلیون 646 هزار و 400 تومان به فروش می‌رسد. همین موضوع برای لباس شویی هم وجود دارد در حالی که معمولی‌ترین ماشین سطلی به قیمت کمی بیش از 900 هزار تومان به فروش می‌رسد بهترین
لباس‌شویی که عرضه شده بیش از 5 میلیون تومان قیمت دارد. همچنین نگاهی به قیمت اجاق گاز هم نشان می‌دهد که معمولی‌ترین آن 2 میلیون و 600 هزار تومان و گران‌ترین آن 3 میلیون و 800 هزار تومان قیمت‌گذاری شده است. حال اگر از همین برند ایرانی و در پیش‌فروش شما بخواهید 3 قلم کالا شامل اجاق گاز، ماشین لباس شویی و یخچال و فریزر خریداری کنید در کمترین حالت ممکن باید حدود 8 میلیون و 500 هزار تومان در این طرح پیش‌فروش پرداخت کنید و بیشترین حالت هم حدود 25 میلیون تومان؛ اعدادی که معادل 4 ماه تا 12 ماه حقوق یک کارگر ساده در کشور ما است.
