باید قدردان بانیان توافق هسته ای باشیم

راه امروز: بسیاری از ناظران و صاحبنظران، سیاست خارجی را از مهمترین عرصه های تمرکز و عمل دولت یازدهم می دانند؛ عرصه ای که به دلیل تنگناهای ایجاد شده در روابط خارجی ایران طی سال های پایانی دهه گذشته و آغازین دهه جاری به خصوص اختلافات هسته ای تهران و غرب، چالش های عمده ای از دل آن برآمد و همکاری های اقتصادی و فنی و نیز روابط تجاری و مالی ایران با جهانِ خارج را با موانع و دشواری های بسیاری روبرو ساخت.

افزون بر پیامدهای اقتصادی اختلاف های هسته ای با غرب، ایجاد جبهه ضدایرانی و رژیم تحریم علیه کشورمان به تقویت موج ایران هراسی انجامید و تهدیدهای سخت و نرم سیاسی- امنیتی را افزایش داد. پدیداری چنین تنگناهایی سبب شد تا دشمنان منطقه ای و بین المللی ایران از هیچ تلاشی برای سنگ اندازی در مسیر توافق هسته ای فروگذار نکنند. 

با این حال و به رغم انباشتگی و ژرفای اختلاف های ایران و کشورهای گروه 1+5، سرانجام 2 طرف در اوایل تابستان پارسال روی برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به «برجام» به توافق رسیدند و 6 ماه بعد روند اجرای برجام آغاز شد. 

گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا به منظور ارزیابی دستاوردهای مهم اقتصادی، سیاسی، امنیتی و ... برجام و بررسی دلایل مخالفت برخی با این سند ملی، به گفت وگو با خرم کارشناس مسایل بین الملل و نماینده پیشین ایران در دفتر اروپایی سازمان ملل متحد پرداخت.

خرم در این گفت وگو بر اهمیت برجام برای حفظ امنیت و منافع ملی ایران تاکید کرد و آن را توافق مهمی دانست که کشور را از غوطه ور شدن بیشتر در تحریم های سیاسی و اقتصادی نجات داد.

در ادامه، متن کامل گفت و گو با خرم آمده است؛ 

*** ایرنا: تا پیش از توافق هسته ای، ایران چه شرایطی عمومی را می گذارند؟ 

** خرم: شرایطی که در ابتدای سال 1392 در کشور وجود داشت، تحریم های سنگین سیاسی و اقتصادی بود. در این میان، تحریم سیاسی مشکلات به مراتب سخت تری را برای ایران به وجود آورده بود و خطرناک تر از تحریم اقتصادی بود. تحریم سیاسی ایران باعث شد مقام های خارجی زیادی به ایران رفت و آمد نکنند. این وضعیت تا جایی پیش رفت که وزیر امور خارجه ایران نمی توانست به اروپا سفر کند و مقام های اروپایی به ایران نمی آمدند. به موجب تحریم های سیاسی، بر سر راه انتقال تکنولوژی به کشور و سرمایه گذاری در ایران ممنوعیت و محدودیت ایجاد شد. این در حالی بود که ایران از تحریم اقتصادی هم رنج می برد زیرا هیچ کشوری اجازه تبادل اقتصادی با ایران را نداشت. به وجود آمدن چنین وضعیتی برای ایران هزینه های بسیاری به دنبال داشت و ملت ایران را با سختی های زیادی رو به رو کرد.

*** ایرنا: تداوم این شرایط تا چه زمانی امکانپذیر بود و چه پیامدهایی به بار می آورد؟ 

** خرم: تداوم شرایط پیش از توافق هسته ای، ایران را به اجبار به مدلی شبیه عراق در دوره تحریم سیزده ساله این کشور تبدیل می کرد. اگر ایران می خواست تحت شرایط تحریم ادامه دهد، مدلی جز مدل عراق پیش روی ما نبود. عراق در طول 13 سال تحریم به کشوری تبدیل شده بود که فقط می توانست با اجازه شورای امنیت و در حدی که این شورا تشخیص می داد نفت بفروشد و به همان اندازه هم غذا و دارو وارد کند. یعنی در حقیقت حاکمیت ملی عراق در دست شورای امنیت قرار گرفته بود. این یک چالش بزرگ برای کشور عراق بود. چالش دیگری که تحریم ها برای این کشور ایجاد کرد، این بود که نظام اداری- سیاسی عراق دچار فساد ناشی از تحریم ها شده بود. این ها آفت هایی هستند که در صورت ادامه تحریم های غرب، ایران هم از آنها در امان نبود آنگونه که نمونه هایی از آن طی چند سال گذشته در کشور رخ عیان کرد. به موجب تحریم ها، شورای امنیت آرام آرام به سمتی می رفت که بر اساس قطعنامه ها ما را به صدور تنها یک میلیون بشکه نفت در روز مجبور کند. تا پیش از توافق هسته ای ما به طور ضمنی به قبول اصل نفت در برابر غذا تن داده بودیم. همچنین شاهد نمونه های عجیب و غریبی مانند «بابک زنجانی» در فساد اقتصادی بودیم که آن هم ناشی از تحریم ها بود؛ تحریم هایی که در صورت ادامه آنها مشخص نبود کار ایران با این حجم از فساد اقتصادی به کجا خواهد کشید.

*** ایرنا: با توجه به ترسیم شما از فضای تحریم ها، کم هزینه ترین راه برای برونرفت از این اوضاع حل و فصل اختلافات هسته ای از راه دیپلماسی بود. نخستین نتایج توافق هسته ای چه بود؟

** خرم: در شرایطی که به جزییات آن اشاره شد، ما در حال حرکت به سمتی بودیم که شرایطی مشابه شرایط عراق پیدا کنیم. در چنین وضعیتی عقل سلیم می گفت که ضمن حفظ منافع و امنیت ملی خودمان، باید با تدبیراز آن شرایط خارج شویم. توافق هسته ای به ما کمک کرد تا به بهترین شکل ممکن از آن وادی سخت و پرخطر خارج شویم. نخستین دستاورد توافق هسته ای برای ما این بود که ماجرای نفت در برابر غذا منتفی شد. اکنون هر مقدار، به هر کسی و با هر قیمتی که می خواهیم نفت می فروشیم و کسی هم به ما دستور نمی دهد که باید فلان میزان نفت بفروشید و همان اندازه هم غذا و دارو وارد کنید. اکنون ما آزادیم به هر میزان که می خواهیم غذا و دارو وارد یا صادر کنیم. از این رو با توافق هسته ای نخستین بلایی را که بر سر ملت ایران آمده بود برطرف کردیم. دومین مشکل هم فساد اداری و مالی بود که حالا قوه قضاییه در صدد شفاف سازی و برخورد قانونی با عاملان آن است.

تحت شرایط تحریم ما چاره ای جز این نداشتیم که پوسته سیاست های اشتباه دولت پیشین را پاره کنیم و نگذاریم مشکلات روزافزون سیاسی، اقتصادی و بین المللی بر ما غلبه پیدا کند. حیف بود که ایران در آن شرایط غوطه ور باشد. از این رو، ما باید شکرگذار بانیان توافق هسته ای در کشور باشیم زیرا ایران و مردمش را از درگیری با شرایط دشوار نجات داد و کمک کرد تا بر مشکلات غلبه کنیم. از این جهت است که امروز رییس جمهوری تاکید دارد باید توافقی را که در میان این شرایط به وجود آمده قدر بدانیم و نباید به دلایل جناحی چوب لای چرخ این توافق بگذاریم. اگر مخالفت های بی پایه و اساس برخی جریان ها ادامه دار و حاشیه ساز شود، دودش در چشم همه مردم می رود و امنیت ملی، منافع ملی و حاکمیت ما خدشه دار خواهد شد. اگر ما می خواهیم به شرایط سخت و پیچیده گذشته برنگردیم باید حتما از توافق هسته ای حمایت کنیم . 

*** ایرنا: بر خلاف نظر شما، مخالفان ادعا می کنند برجام امنیت ملی ما را خدشه دار کرده و می کند. به نظر شما این مخالفان با چه انگیزه ای به برجام حمله می کنند؟ 

** خرم: وقتی که قرار باشد که مخالفان برای هدف های خود عوام فریبی کنند، هر حرفی اعم از نادرست و غیرکارشناسی را به زبان می آورند. در سال 92 ما در آستانه انتخاب گزینه جنگ بودیم. آمریکایی ها کم کم داشتند گزینه جنگ را روی میز می آوردند و خودشان را برای جنگ با ما آماده می کردند. مخالفان اما همواره شعار سر می دهند و حقایق را انکار می کنند.

این مخالفان همان کسانی هستند که سیاست های دولت نهم و دهم را مورد حمایت قرار می دادند و الان هم باید جوابگوی مردم باشند. بنابر این برای اینکه از بار سنگینی گناه خود کم کنند باید نشان دهند که توافق هسته ای نتیجه ای ندارد، توافق خوبی نیست و مخالف امنیت و منافع ملی است. آنان از این طریق تلاش می کنند دولت را گناهکار جلوه دهند و در مورد تخلف های دولت قبل فرافکنی کنند تا اینکه مردمِ مدعی به دنبال مطالبه های خود از دولت های نهم و دهم نباشند. این گروه، منافع ملی را قربانی منافع شخصی و گروهی خود می کنند. هر عقل سالمی با یک دو دو تا چهارتای معمولی می تواند بفهمد که شرایطی که مردم ایران در آن قرار داشتند شایسته آنان نبود. ما یا باید گزینه ادامه تحریم و جنگ احتمالی را انتخاب می کردیم یا به فکر چاره ای اساسی تر بودیم که توافق هسته ای آن چاره بود. 

*** ایرنا: آیا ادعاهای مخالفان درباره توافق هسته ای و بهانه های آنان برای مخالفت با این سند ملی پایه و اساسی منطقی یا کارشناسی دارد؟ 

** خرم: در دوران گذشته ما درگیر تحریم های سیاسی بودیم و دیپلماسی ایران در تنگنا قرار داشت. همچنین تحریم های اقتصادی به تدریج داشت فروش نفت ایران را به صفر می رساند و حاکمیت و امنیت ملی ما را با چالش مواجه می کرد. شرایط پیچیده و دشوار اقتصادی کم کم داشت زمینه را برای نارضایتی داخلی فراهم می کرد. اینها همه آثار منفی سیاست های دولت قبل بود. حالا مایه تاسف و تاثر است که همان کسانی که با سیاست های غلطشان این مشکلات را برای کشور به بار آوردند، به دنبال این هستند که بگویند برجام نه دستاوردی دارد و نه نتیجه ای؛ صحبتی که هیچ کدام از مخالفان برجام نمی توانند از نظر کارشناسی آن را اثبات کنند. مخالفان نهایت حرفی که می زنند این است که در سند هسته ای ما یک سری محدودیت را پذیرفته ایم. در پاسخ به آنها باید گفت محدودیت هایی را که پذیرفته ایم در زمینه هایی بوده که مورد نیاز ما نیست. به عنوان مثال ما در سند پذیرفته ایم که بخشی از اورانیوم غنی شده خود را به خارج منتقل کنیم. این در شرایطی است که ما آنقدر اورانیوم غنی کرده بودیم که نمی دانستیم با آن چه کار کنیم. حالا این محدودیت را پذیرفته ایم که مازاد آن را صادر کنیم. این موضوع که مشکلی در منافع و امنیت ملی ما ایجاد نمی کند. زمانی برای منافع و امنیت ما مشکل ایجاد می شد که آمریکایی ها همه تاسیسات هسته ای ما را بمباران و نابود می کردند و از بین می بردند.

*** ایرنا: در میان فرافکنی و سیاه نمایی مخالفان برجام، رسانه ها برای شفاف سازی برای افکار عمومی و آگاه سازی جامعه چه وظیفه ای را بر عهده دارند؟ 

** خرم: رسانه ها وظیفه دارند که نظرهای کارشناسی را بازتاب دهند و از انتشار خبرها و تحلیل های عوام فریبانه و پوپولیستی در زمینه برجام پرهیز کنند. رسانه ها باید از قرار دادن تریبون در اختیار افرادی که بحث های غیرکارشناسانه انجام می دهند و حرف های عوام فریبانه می زنند و به طور دایم بدگویی و فریبکاری می کنند پرهیز کنند. باید در رسانه ها فضا به کسانی داده شود که کارشناسانه، مستدل و مستند سخن می گویند و دلسوز مردم هستند و منافع کشور را به منافع شخصی و گروهی خود ترجیح می دهند.